Tìm giải pháp triển khai thành công Quỹ nhà ở quốc gia

Hiện nay, số lượng NƠXH dành để cho thuê còn khá hạn chế trên thị trường. Ảnh minh họa

Giải pháp đảm bảo phát triển nhà ở xã hội bền vững

Tại Nghị quyết số 201/2025/QH15 thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển NƠXH, Quốc hội đã quyết định thành lập Quỹ nhà ở quốc gia. Theo đó, Nghị quyết quy định, Quỹ nhà ở quốc gia là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. Quỹ bao gồm quỹ nhà ở Trung ương do Chính phủ thành lập và quỹ nhà ở địa phương do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập. Nguồn vốn của Quỹ được hình thành từ nguồn ngân sách nhà nước cấp, tiền trích từ số tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng NƠXH theo quy định của pháp luật về nhà ở, từ tiền bán nhà ở thuộc tài sản công, từ tiền đấu giá quyền sử dụng đất; tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước và nguồn huy động hợp pháp khác. Quỹ được dùng để đầu tư xây dựng NƠXH, đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của dự án đầu tư xây dựng NƠXH; tạo lập NƠXH để cho thuê, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê.

Đề cập về vai trò của Quỹ này, bà Tống Thị Hạnh - Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng - cho biết, mặc dù Luật Nhà ở năm 2023 đã có quy định về việc sử dụng nguồn vốn từ các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách khác để phát triển NƠXH, tuy nhiên các quỹ tài chính ngoài ngân sách đang hoạt động hiện nay đều thực hiện nhiều chức năng và việc đầu tư hoặc hỗ trợ cho phát triển NƠXH không phải là lĩnh vực ưu tiên trong hoạt động của các quỹ này. Do đó, việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia sẽ hỗ trợ nguồn lực tài chính cho các địa phương, doanh nghiệp triển khai các dự án NƠXH đảm bảo dài hạn, bền vững, để cho các đối tượng cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê.

Cũng đánh giá cao vai trò của Quỹ, chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực bất động sản, luật sư Nguyễn Văn Đỉnh - nhận định, hiện nay, Luật Nhà ở không còn quy định bắt buộc chủ đầu tư dự án NƠXH phải dành một tỷ lệ căn hộ để cho thuê, nên trên thực tế các chủ đầu tư sẽ bán để thu hồi vốn chứ ít có sản phẩm cho thuê. Ngay cả đối với các dự án NƠXH cho thuê, chủ đầu tư cũng thường bán sau một thời gian nhất định nên quỹ NƠXH cho thuê không có tính ổn định để cho các đối tượng thu nhập thấp chưa có khả năng mua nhà có thể tiếp cận thuê nhà ở. Bên cạnh đó, trong Luật Nhà ở hiện hành chưa có quy định về một quỹ tài chính dành riêng cho phát triển NƠXH. Một số địa phương có quỹ phát triển nhà ở nhưng nguồn lực hạn chế và phạm vi hoạt động hẹp. Do đó, việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia với nguồn vốn đa dạng là chính sách mới vượt trội giúp tạo nguồn lực tập trung để phát triển NƠXH.

Chia sẻ thêm, GS,TS. Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội - nhấn mạnh, NƠXH cho thuê thường có giá thấp, nguồn thu chỉ đủ để vận hành, duy trì… nên phần lớn nhà đầu tư thường không mặn mà tham gia đầu tư. Do vậy, phải có Quỹ nhà ở quốc gia ưu tiên các dự án NƠXH cho thuê. Ngoài ra, thực tế một bộ phận không nhỏ người mua được NƠXH sau khoảng 5 năm đã phát sinh nhu cầu bán nhà, một trong những nguyên nhân là do áp lực tài chính. Do đó, Quỹ nhà ở quốc gia tập trung tạo lập nhà ở cho thuê là hợp lý, giúp người lao động không phải chịu áp lực tài chính quá lớn.

Huy động nhiều nguồn lực để tạo nguồn vốn dài hạn

Với những vai trò và tác động tích cực từ việc xây dựng Quỹ nhà ở quốc gia cho thấy, nếu được triển khai thành công Quỹ sẽ mở ra “cánh cửa” mới giúp những người lao động có thu nhập trung bình, thấp gia tăng cơ hội ổn định chốn ở, yên tâm lập nghiệp. Để hiện thực hóa mục tiêu này, giới chuyên gia đã có nhiều “hiến kế”.

Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh cho rằng, để Quỹ nhà ở quốc gia hoạt động ổn định, bền vững, yếu tố nguồn vốn là một trong những vấn đề cốt lõi. Theo đó, bên cạnh các nguồn vốn được quy định tại Nghị quyết, cần kết hợp đa dạng các nguồn vốn để nhanh chóng hình thành Quỹ có quy mô đáng kể thay vì lệ thuộc phần lớn vào các khoản thu ngân sách. Trước mắt, Chính phủ có thể sử dụng một phần tiền ngân sách chuyển sang Quỹ làm “vốn mồi”. Đồng thời, có thể áp dụng biện pháp phát hành trái phiếu Chính phủ chuyên cho NƠXH, được Nhà nước bảo lãnh, kỳ hạn dài 10 - 20 năm để huy động từ các nhà đầu tư. Ngoài ra, Chính phủ có thể sử dụng vốn vay ưu đãi từ các tổ chức quốc tế (như Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển châu Á...) và kêu gọi đóng góp tự nguyện từ các doanh nghiệp, tổ chức trong, ngoài nước vào Quỹ cho mục đích an sinh xã hội. Tất cả các nguồn trên sẽ tạo thành rổ vốn đa dạng, giảm phụ thuộc vào ngân sách.

Song song với việc huy động vốn, theo PGS,TS. Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) - cách thức vận hành quỹ sao cho nguồn vốn đến đúng đối tượng và đúng mục đích cũng là một vấn đề rất quan trọng. Theo đó, Quỹ cần được xây dựng với các nguyên tắc vận hành minh bạch, có sự kiểm soát chặt chẽ từ cơ quan quản lý nhà nước và có hệ thống quy định cụ thể về tiêu chí phân bổ nguồn vốn. Cơ chế vận hành của Quỹ cũng cần thiết lập rõ ràng quy trình đánh giá và phê duyệt các đề xuất xin tài trợ từ các địa phương hoặc doanh nghiệp, nhằm đảm bảo tính công bằng, khả thi và đúng mục tiêu sử dụng vốn.

Đặc biệt, theo ông Thọ, công tác giám sát và đánh giá cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm hiệu quả lâu dài của Quỹ. Do đó, cần xây dựng một hệ thống theo dõi tiến độ thực hiện dự án, tình hình tài chính và tác động xã hội của các chương trình NƠXH. Đánh giá định kỳ giúp nhận diện các vướng mắc, điều chỉnh kịp thời hoạt động đầu tư và phân bổ nguồn lực. Kết quả đánh giá cũng cần được công khai để tạo điều kiện cho sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội trong giám sát. Các tiêu chí đánh giá nên bao gồm mức độ đáp ứng nhu cầu nhà ở của các nhóm đối tượng mục tiêu, hiệu quả sử dụng vốn, tác động tích cực đến phát triển đô thị và mức độ hài lòng của người thụ hưởng. Sự kết hợp giữa giám sát định lượng và phân tích định tính sẽ giúp quá trình đánh giá toàn diện và phản ánh đúng thực trạng./.

TUẤN MINH