Tìm hiểu bài thơ 'Bức tranh xuân' của Thẩm Thệ Hà

Tìm hiểu hình thức nghệ thuật của bài thơ

Gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ

Về cách gieo vần, bài thơ sử dụng chủ yếu vần chân, chẳng hạn như: phường - thương, lo - co, đào - xao, gì - mi, hương - thường và vần lưng như trong câu thơ "Hương thoảng hòa hương, tỏa ngọt" (hòa - tỏa). Việc sử dụng linh hoạt cả vần chân và vần lưng làm cho bài thơ có âm điệu mượt mà, tạo cảm giác nhịp nhàng, uyển chuyển dễ đi vào lòng người đọc, người nghe. Cách gieo vần tự do, có vần cách, có vần liền cho thấy niềm vui tươi, rộn ràng của mùa xuân, đồng thời tạo sự kết dính giữa các dòng thơ, khổ thơ thành một chỉnh thể.

Nhịp thơ thay đổi linh hoạt, phù hợp với sự biến đổi của cảm xúc và hình ảnh trong từng khổ thơ. Có những câu thơ mang nhịp điệu nhanh, dồn dập chứa chan niềm vui tươi, náo nhiệt của mùa xuân: "Rộn rã/ niềm vui/ khắp phố phường", "Lan,/ hồng/ ganh tị/ đua nhau nở",... Cũng có những câu thơ chậm rãi, nhẹ nhàng chuyển tải cảm xúc hoài niệm, nhớ quê hương: "Sưởi lòng/ ấm lại/ phút hoài hương",... Sự uyển chuyển này làm tăng tính nhạc cho bài thơ, đưa người đọc cùng tác giả thăng hoa trong những cung bậc cảm xúc tinh tế trước mùa xuân.

Từ ngữ và hình ảnh

Bài thơ "Bức tranh xuân" miêu tả một mùa xuân tươi đẹp, rộn ràng, đầy sức sống, đồng thời thể hiện một cái nhìn yêu đời, yêu cuộc sống và lạc quan của tác giả Thẩm Thệ Hà. Minh họa: CDKH

Trong bức tranh xuân của Thẩm Thệ Hà, ngôn từ được sử dụng tinh tế, trong sáng và gần gũi, tái hiện được không khí ngày xuân chân thực. Những hình ảnh thơ giàu sức gợi tả như: "áo xanh cùng áo đỏ" rực rỡ trên phố phường, "chim đậu trên cành quất" hót líu lo, "mai vàng hớn hở" khoe sắc hay "pháo nổ râm ran" vang vọng,.. tất cả đều góp phần tạo nên một bức tranh xuân đầy màu sắc và âm thanh. Đặc biệt, những hình ảnh về con người như: "trẻ thơ hí hởn", "hai cô bạn trẻ quàng khăn đỏ", "mắt cười long lanh giữa rèm mi" làm cho bức tranh xuân thêm sinh động, mang đến một không khí mùa xuân tràn đầy sức sống.

Biện pháp tu từ

Để làm cho bức tranh xuân ấn tượng và gần gũi, tác giả đã sử dụng tài tình các biện pháp tu từ. Phép tu từ nhân hóa được thể hiện qua những hình ảnh như: "chim... hót líu lo", "chó vẫy đuôi mừng", "mèo ham ấm", "mai vàng hớn hở", "lan, hồng ganh tị" khiến cho cảnh vật vừa mang vẻ đẹp tự nhiên vừa có hồn, có cảm xúc như đang hòa mình vào niềm vui chung của mùa xuân.

Bên cạnh đó, biện pháp so sánh: "Có con chim đậu trên cành quất/ Như biết xuân về hót líu lo", "Bức tranh xuân ấy êm đềm quá/ Như một bài thơ, đẹp lạ thường!" làm cho cách diễn đạt tăng thêm sức gợi hình, gợi cảm và làm cho người đọc cảm nhận được trọn vẹn vẻ đẹp thanh bình, nên thơ của bức tranh thiên nhiên.

Câu chêm xen được đặt trong ngoặc đơn tạo sự bất ngờ, thú vị cho người đọc: "(Tết nhất vẫn mơ thành tích mới)". Nó như một lời thì thầm, một suy nghĩ thầm kín của nhân vật được bộc lộ ra. Đó là suy nghĩ của hai cô bạn trẻ, mặc dù đang trong không khí Tết, họ vẫn luôn hướng tới những mục tiêu, thành tích mới.

Âm thanh mùa xuân

Âm thanh đặc trưng của ngày xuân là tiếng "pháo nổ râm ran" vang vọng khắp không gian, cùng với tiếng "hót líu lo" của chim trên cành, tạo nên một bản hòa âm rộn rã, tưng bừng. Những âm thanh này gợi ra một bức tranh chân thực, đồng thời giúp người đọc cảm nhận được không khí tươi vui, rộn ràng của mùa xuân.

Chủ thể trữ tình

Xuyên suốt cả bài thơ, chủ thể trữ tình ẩn sau bức tranh xuân, là một người có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, luôn say mê và trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống. Chủ thể ấy như một họa sĩ đang dùng ngôn từ để vẽ nên bức tranh mùa xuân đầy màu sắc và âm thanh. Đằng sau từng dòng thơ, người đọc cảm nhận được sự quan sát tỉ mỉ, sự rung động chân thành của chủ thể trữ tình trước những biến chuyển của mùa xuân. Đặc biệt, ta thấy ở con người ấy một tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống, luôn tìm thấy niềm vui và hy vọng trong những điều bình dị nhất. Chính tình yêu ấy đã giúp chủ thể trữ tình cảm nhận được trọn vẹn vẻ đẹp của mùa xuân và truyền tải những cảm xúc ấy đến người đọc một cách chân thực và sống động.

Tìm hiểu đặc điểm nội dung bài thơ

Mạch cảm xúc

Mạch cảm xúc trong bài thơ được xây dựng một cách tinh tế, dẫn dắt người đọc đi từ niềm vui, sự hân hoan ban đầu trước vẻ đẹp của mùa xuân đến sự rung động, xao xuyến sâu sắc. Tác giả bắt đầu bằng sự ngỡ ngàng, thích thú trước cảnh sắc tươi mới của mùa xuân, sau đó dần chuyển sang việc miêu tả chi tiết vẻ đẹp của thiên nhiên và con người. Từ những hình ảnh rực rỡ của "áo xanh cùng áo đỏ", tiếng chim hót líu lo, đến hình ảnh trẻ thơ vui đùa, hai cô bạn trẻ quàng khăn đỏ, tác giả đã khéo léo lồng ghép cảm xúc của mình vào từng chi tiết. Cuối cùng, mạch cảm xúc được đẩy lên cao trào với sự rung động, xao xuyến trước vẻ đẹp êm đềm, nên thơ của bức tranh xuân, thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của chính tác giả.

Cảm hứng chủ đạo

Cảm hứng chủ đạo là ngợi ca vẻ đẹp của mùa xuân, không chỉ ở thiên nhiên mà còn ở con người. Tác giả đã vẽ nên một bức tranh xuân tươi đẹp, rực rỡ sắc màu, tràn đầy sức sống, khơi dậy trong lòng người đọc những cảm xúc tích cực. Đó là cảm hứng về sự sống mãnh liệt, sự tươi mới của vạn vật sau những ngày đông giá lạnh. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện niềm vui, sự hân hoan trước không khí rộn ràng của ngày xuân, cùng với đó là niềm hy vọng về một năm mới an lành, hạnh phúc. Những cảm xúc này được thể hiện một cách tinh tế qua từng chi tiết, từng hình ảnh, tạo nên một bức tranh xuân đầy ý nghĩa và cảm xúc.

Đề tài, chủ đề

Bài thơ tập trung khai thác đề tài mùa xuân, một đề tài quen thuộc trong thi ca Việt Nam. Tuy nhiên, không chỉ miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên, tác giả đã mở rộng chủ đề, vẽ nên một bức tranh xuân toàn diện, bao gồm cả thiên nhiên và con người. Thiên nhiên được tái hiện qua những hình ảnh tươi tắn, rực rỡ như "áo xanh cùng áo đỏ", "mai vàng hớn hở", "chim đậu trên cành quất",... Con người xuất hiện với những nét đẹp hồn nhiên, tươi vui, tràn đầy sức sống như "trẻ thơ hí hởn", "hai cô bạn trẻ quàng khăn đỏ",... Tất cả hòa quyện vào nhau, tạo nên một bức tranh xuân sinh động, đầy ý nghĩa, thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của tác giả.

So sánh với một vài bài thơ khác

Nếu bài thơ "Mùa xuân chín" của Hàn Mặc Tử tập trung vào cảm xúc nội tâm của con người trước vẻ đẹp của mùa xuân thì "Bức tranh xuân" của Thẩm Thệ Hà mang đến một cái nhìn khách quan, tươi vui hơn. So với bài thơ "Xuân về" của Nguyễn Bính, cũng miêu tả cảnh sắc mùa xuân ở làng quê nhưng bài thơ của Thẩm Thệ Hà có phần hiện đại và năng động hơn, với hình ảnh phố phường rộn ràng.

Trần Văn Tâm