Tìm hướng 'dìu dắt' 5 triệu hộ kinh doanh lên doanh nghiệp

Từ ngày 1/6/2025, Nghị định số 70/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực. Theo quy định của Nghị định này, các hộ kinh doanh hoạt động trong một số lĩnh vực như: Ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí... có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.

Tuy nhiên, những ngày gần đây, đã xuất hiện một số hộ kinh doanh bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ treo biển với nội dung “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”… Cách làm này, thực tế là để cơ quan quản lý nhà nước gặp khó khăn khi xác định doanh thu tính thuế nhằm “né thuế”.

Dẫn câu chuyện này để thấy được rằng, việc chuyển đổi từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp còn rất nhiều rào cản, như lời của ông Phan Đình Tuệ, Chủ tịch HĐQT Bamboo Airways, Phó chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP.HCM (HUBA) tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025 diễn ra mới đây: “Để chuyển đổi từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp còn rất nhiều rào cản, không chỉ về vốn mà còn về nhận thức”.

Nhiều rào cản với 5 triệu hộ kinh doanh

Theo ông Tuệ, Nghị quyết 68 đặt mục tiêu cả nước phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp, và việc nâng cấp, dìu dắt khoảng 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động hiện nay tham gia vào mục tiêu này hoàn toàn khả thi.

Tuy nhiên, khi một cá nhân chuyển đổi thành doanh nghiệp, các quy định pháp luật và thể chế phải thay đổi cho phù hợp, đồng thời người chủ doanh nghiệp cần theo kịp các yêu cầu về quản trị, tài chính.

“Chúng ta cần có cách thức hỗ trợ giúp họ tự tin hơn trong quá trình chuyển đổi. Một hộ kinh doanh nhỏ, như một tiệm tạp hóa, mà phải lập báo cáo tài chính thì thực sự rất khó”, ông nói.

Hoặc một ví dụ khác được Chủ tịch Bamboo Airways đưa ra, đó là mới đây có trường hợp một sinh viên ra trường khởi nghiệp bán hàng online trong giai đoạn Covid-19 với doanh thu vài tỷ đồng nhưng bỗng dưng bị truy thu thuế vài trăm triệu đồng do quy định thu thuế điện tử mới.

“Nếu không có giải pháp hợp lý, nhiều doanh nghiệp nhỏ như vậy sẽ rất khó xoay sở”, ông Phan Đình Tuệ nhấn mạnh.

Nghị quyết 68 đang góp phần tháo gỡ nhiều rào cản để doanh nghiệp tư nhân phát triển. Ảnh: An Nhiên

Phó chủ tịch HUBA cũng đề xuất, hiện nay, cả doanh nghiệp và các ngân hàng cũng cần thay đổi. Ngoài việc hỗ trợ bằng chính sách lãi suất, ngân hàng cần tham gia hỗ trợ công tác quản lý doanh nghiệp.

“Sắp tới, HUBA sẽ phối hợp với các công ty công nghệ thông tin để cung cấp hoặc thậm chí miễn phí phần mềm quản lý, kế toán cho các doanh nghiệp vừa, nhỏ, siêu nhỏ và đặc biệt là các hộ kinh doanh khi chuyển đổi lên doanh nghiệp, giúp quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi hơn”, ông Tuệ thông tin.

GS. Trần Văn Thọ, Đại học Waseda (Nhật Bản) cho hay, doanh nghiệp nhỏ nếu muốn tự lớn rất khó nhưng nếu liên kết với nhau hoặc liên doanh với nước ngoài sẽ đi nhanh hơn. Thêm vào đó, các chính sách hỗ trợ của Nhà nước cũng phải thiết thực, từ đó sẽ góp phần “dọn đường” cho doanh nghiệp tiến xa hơn.

“Các nhà lãnh đạo Việt Nam hiện nay đã nhìn nhận rõ vấn đề và đang có bước đi đúng hướng bằng việc ban hành một loạt nghị quyết mới như Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Nghị quyết 57 về đột phá khoa học - công nghệ, Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới và Nghị quyết 66 về đổi mới công tác lập pháp”, ông Thọ chia sẻ.

Vị chuyên gia nhận định, trong thời gian tới, có thể sẽ xuất hiện thêm các nghị quyết về giáo dục và y tế, tạo thành bộ công cụ toàn diện cho cải cách thể chế.

"Điều quan trọng là từ các nghị quyết triển khai thành chính sách phải được thực thi thật nhanh, vì nếu có độ trễ vài năm thì cơ hội đã vuột mất”, ông nói.

Ba loại chính sách để “thúc” doanh nghiệp nội

Để thúc đẩy năng lực của doanh nghiệp nội địa, GS. Trần Văn Thọ đề xuất ba loại chính sách khác nhau với ba khối: doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp nhỏ và vừa, thành phần phi chính thức.

Đối với doanh nghiệp lớn, nhà nước nên hợp tác, thường xuyên thảo luận về hướng đi tương lai của kinh tế. Ông gọi đây là “chia sẻ tầm nhìn về cơ cấu kinh tế trong tương lai”.

Chẳng hạn, 5-10 năm tới Việt Nam cần phát triển ngành gì, cơ cấu kinh tế 5-10 năm sau sẽ ra sao, nên xác lập những ngành nào? Chính phủ và doanh nghiệp lớn nên thường xuyên bàn bạc. Bởi vì, doanh nghiệp lớn có khả năng tổ chức, nghiên cứu, còn nhà nước có khả năng tổng hợp, động viên các nguồn lực.

“Đó là cách Nhật Bản và các nước khác vẫn làm. Nhà nước khuyến khích doanh nghiệp lớn đầu tư đổi mới sáng tạo”, ông Thọ đề xuất.

Đặc biệt hiện nay, nghiên cứu triển khai (R&D) của Việt Nam mới chỉ chiếm 0,7% GDP. Ở cùng giai đoạn phát triển, con số này của Hàn Quốc, Nhật Bản hay Trung Quốc là hơn 1%.

“Chúng ta đang đặt mục tiêu 2030 tăng lên 2%, rất khó. Chính phủ cần khuyến khích doanh nghiệp lớn đầu tư vào khoa học, nghiên cứu triển khai, đổi mới sáng tạo”, ông Thọ nhận định.

Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần các cán bộ phụ trách có tinh thần trách nhiệm giúp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa lớn mạnh lên. Chính sách tốt thì có vốn phải tích cực cho vay, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa lập ra các dự án có tính khả thi cao.

Đặc biệt, cán bộ quản lý phụ trách phải biết phân tích kinh tế, thị trường, vì đây vốn là những điểm hạn chế doanh nghiệp nhỏ và vừa, vì họ nguồn lực hạn chế, họ cần Nhà nước hỗ trợ ở những điểm này.

“Nhà nước cần có Sách Trắng để doanh nghiệp tham khảo, để họ nhìn vào biết phải làm gì”, ông đề nghị.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp nhỏ nên khả năng cạnh tranh về vốn, nguồn lực tài chính cũng nhỏ, vì thế có thể chọn con đường liên kết với nhau để lớn nhanh hơn, đi nhanh hơn.

“Có thể liên kết với doanh nghiệp trong nước hoặc nước ngoài. Rất nhiều doanh nghiệp FDI muốn liên doanh với doanh nghiệp trong nước nhưng chưa tìm được đối tác tin cậy. Nếu liên kết tốt sẽ cùng nhau lan tỏa tri thức kinh doanh, lan tỏa công nghệ", vị chuyên gia gợi ý.

Riêng đối với khối phi chính quy, muốn đổi mới sáng tạo thì doanh nghiệp phải lớn lên. Nhà nước cần phải hỗ trợ để khối này chuyển thành thành công ty, có tổ chức, để họ lớn mạnh lên.

An Nhiên