Tìm ra hoạt chất điều trị bệnh gout từ củ ráy

TS Nguyễn Thị Thu Hà cùng nhóm nghiên cứu.

Loài ráy dại (Alocasia odora K. Koch) được đánh giá có hoạt tính ức chế enzym xanthine oxidase (XO), enzym alpha glucosidase và ức chế sản sinh nitric oxit (NO) và tác dụng hạ axit uric.

Tìm thuốc có nguồn gốc thực vật

Lần đầu tiên, loài ráy dại (Alocasia odora K. Koch) được đánh giá có hoạt tính ức chế enzym xanthine oxidase (XO), enzym alpha glucosidase và ức chế sản sinh nitric oxit (NO) trên mô hình invitro và tác dụng hạ axit uric trên mô hình invivo trong một nghiên cứu của các nhà khoa học Viện Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ. Kết quả đề tài có ý nghĩa khoa học và tính ứng dụng tạo chế phẩm có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh gout từ củ ráy dại.

TS Nguyễn Thị Thu Hà, trưởng nhóm nghiên cứu cho biết, gout là bệnh lý chuyển hóa liên quan đến tăng nồng độ axit uric trong máu, đặc trưng bởi những đợt viêm khớp cấp hoặc viêm khớp mạn tính do lắng đọng tinh thể mononatri urat. Gần đây, tỷ lệ bệnh đang gia tăng rất nhanh, ngày càng phổ biến trong xã hội.

Các biểu hiện lâm sàng của bệnh và mối liên quan với các bệnh lý tim mạch, sỏi thận, đái tháo đường, béo phì, cao huyết áp, đột quỵ… với nhiều thay đổi theo chiều hướng xấu khiến bệnh trở nên khó điều trị. Ở Việt Nam, tỷ lệ người mắc bệnh gout ngày càng trẻ hóa ở độ tuổi từ 35 - 45, thực tế có khoảng 35% dân số phải sống chung với bệnh này.

Các thuốc tổng hợp hiện nay vẫn đóng vai trò chính trong điều trị bệnh gout với mục tiêu chính là hạ acid uric máu và chống viêm. Ưu điểm của thuốc tổng hợp là tác dụng nhanh, sử dụng thuận tiện nhưng các thuốc này thường đi kèm một số tác dụng phụ không mong muốn như các phản ứng quá mẫn, gây độc với thận, tủy xương… làm hạn chế hiệu quả trong điều trị. Mặt khác, do bệnh mãn tính, người bệnh phải dùng thuốc trong thời gian dài nên chi phí điều trị rất tốn kém.

TS Nguyễn Thị Thu Hà và cộng sự nhận thấy, việc tìm kiếm những hoạt chất mới có tác dụng ức chế enzym XO hiệu quả và ít tác dụng phụ để thay thế là rất cấp thiết. Với mục tiêu phát triển các chế phẩm bổ sung có nguồn gốc từ thực vật trong hỗ trợ điều trị bệnh gout, TS Nguyễn Thị Thu Hà và nhóm nghiên cứu Viện Hóa học đã thực hiện nhiệm vụ “Nghiên cứu thành phần hóa học, hoạt tính ức chế enzym xanthin oxidase và tạo chế phẩm có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh gout của củ ráy dại (Alocasia odora K. Koch)”.

Sản phẩm chiết xuất từ cây ráy dại có tác dụng phòng ngừa gout.

Hoạt chất quý trong củ ráy dại

Nhóm đã phân lập và xác định được cấu trúc của 7 hợp chất bao gồm: Alocasin A (AO1), Hyrtiosin B (AO2), β-sitosterol (AO3), β-sitosterol β-D-glucoside (AO4), Hyrtiosulawesine (AO5), myristic acid (AO6) và cis-p-hydroxycinamic acid (AO7) từ cặn chiết của củ ráy dại.

Kết quả thử nghiệm sinh học cho thấy, các hợp chất alcaloid thể hiện hoạt tính ức chế enzym alpha glucosidase mạnh, tác dụng ức chế enzym XO ở mức khá (với giá trị IC50 từ 44.34±2.15 đến 93.29±4.7 µM) và tác dụng ức chế sản sinh NO ở mức trung bình (với giá trị IC50 163.3±11.7 đến 294.9±9.8 µM).

TS Hà và cộng sự đã nghiên cứu độc tính cấp và tác dụng hạ axit uric trên chuột thực nghiệm của chế phẩm AO. Kết quả cho thấy, mức liều 5.000 mg/kg thể trọng không gây chết động vật thí nghiệm theo đường uống và mức liều 500 mg/kg có tác dụng hạ 26,31% hàm lượng acid uric máu so với mô hình bệnh.

Từ kết quả này, nhóm nghiên cứu đã tiến hành xây dựng quy trình tạo chế phẩm AO là hỗn hợp giàu alcaloid với hàm lượng 44,95 %, có hoạt tính ức chế enzym XO với giá trị IC50 là 18.56±1.2 µg/mL và xây dựng tiêu chuẩn cơ sở cho chế phẩm này.

Kết quả nghiên cứu được nhóm đăng ký thành công một giải pháp hữu ích về “Quy trình chiết hỗn hợp alcaloid từ củ Ráy dại (Alocasia odora K. Koch)” số bằng 3370, cấp ngày 29/9/2023. Từ những kết quả đã đạt được, các nhà khoa học Viện Hóa học mong muốn tiếp tục các nghiên cứu chuyên sâu để hoàn thiện kết quả đề tài và phát triển sản phẩm hỗ trợ điều trị bệnh gout cũng như các bệnh liên quan trên cơ sở các hợp chất có hoạt tính từ loài ráy dại.

Nhật Phong