Tín dụng xanh - động lực kiến tạo tăng trưởng bền vững

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng trao giải Đặc biệt của Hội thi "Ngân hàng xanh cho cuộc sống xanh năm 2024" cho đội Agribank

Hành trình “xanh hóa” tín dụng

Biến đổi khí hậu là một trong những thách thức lớn nhất thế giới phải đối mặt. Hậu quả từ những cơn bão, hạn hán, lũ lụt đến mất mát về đa dạng sinh học đang đe dọa các nền kinh tế, đặc biệt là những nước đang phát triển. Trong bối cảnh đó, việc giảm phát thải khí nhà kính và hướng tới Net Zero (phát thải ròng bằng 0) trở thành mục tiêu then chốt để hạn chế tình trạng nóng lên toàn cầu và duy trì sự sống trên trái đất. Với Việt Nam, một cột mốc quan trọng mở ra tại Hội nghị thượng đỉnh Khí hậu trong khuôn khổ COP26 tại Glasgow, Anh hồi tháng 11/2021, Thủ tướng Phạm Minh Chính tuyên bố Việt Nam cam kết đạt Net Zero vào năm 2050.

Lời tuyên bố của người đứng đầu Chính phủ như một lời hiệu triệu tới tất cả các cấp, các ngành từ trung ương tới địa phương nỗ lực để đạt được mục tiêu Net Zero vì sự phát triển bền vững của toàn xã hội.

Xác định tăng trưởng xanh không còn là một lựa chọn, mà trở thành yêu cầu bắt buộc, chính vì vậy, trong thời gian qua ngành Ngân hàng đã định hướng các chính sách, giải pháp thúc đẩy tín dụng xanh từ rất sớm tạo nền tảng vững chắc để hệ thống ngân hàng hiện thực hóa cam kết Net Zero tại COP26.

Ngay từ năm 2015, Chỉ thị số 03/CT-NHNN (năm 2015) về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; Thống đốc NHNN cũng đã ban hành Quyết định số 1604/QĐ-NHNN ngày 7/8/2018 về việc phê duyệt Đề án phát triển Ngân hàng xanh tại Việt Nam nhằm định hướng các tổ chức tín dụng phát triển hoạt động ngân hàng xanh hướng đến bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu, góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. NHNN đã phối hợp với Công ty tài chính quốc tế (IFC) ban hành Sổ tay đánh giá rủi ro môi trường và xã hội cho 15 ngành kinh tế trong hoạt động cấp tín dụng. Điểm đáng chú ý không chỉ hoàn thiện khuôn khổ pháp lý mà còn chủ động xây dựng các danh mục xanh từ năm 2017, NHNN phối hợp với Cơ quan Hợp tác quốc tế CHLB Đức (GIZ) xây dựng danh mục 12 nhóm ngành sản xuất để cho vay…

Để thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2023-2030, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định số 1408/QĐ-NHNN với 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp đồng bộ, toàn diện trong hoạt động của hệ thống ngân hàng. Trong đó, công tác rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tín dụng nói chung, tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường, xã hội nói riêng đã được NHNN triển khai thực hiện. Qua đó, tạo điều kiện nâng cao năng lực hoạt động của các TCTD, đa dạng hình thức cấp tín dụng nhằm tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng của người dân, doanh nghiệp phục vụ sản xuất, kinh doanh, trong đó có các dự án, phương án sản xuất kinh doanh có lợi ích về môi trường, bảo vệ môi trường.

Để tăng thêm nguồn lực cho chuyển đổi xanh, NHNN đã chủ động làm việc và trao đổi với các tổ chức tài chính quốc tế như WB, ADB, JBIC… nhằm huy động tài chính phục vụ tăng trưởng xanh, phát triển bền vững. Trên cơ sở đó, NHNN nghiên cứu, đề xuất cơ chế phối hợp và phương thức triển khai phù hợp với bối cảnh và xu hướng mới.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực ngành Ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh được quan tâm, triển khai đa dạng qua nhiều hình thức cũng đã được chú trọng. Đồng thời, NHNN cũng tăng cường truyền thông về các chủ trương, chính sách của ngành Ngân hàng về tín dụng xanh, ngân hàng xanh qua các cổng thông tin, báo chí, tổ chức hội thảo và chương trình giáo dục tài chính...

Các TCTD đã tích cực triển khai các nhiệm vụ, giải pháp để thực hiện mục tiêu về tín dụng xanh bám sát chỉ đạo của NHNN, tiệm cần dần với tiêu chuẩn quốc tế, như: Chủ động ban hành, lồng ghép các nội dung thực hiện tăng trưởng xanh trong Chiến lược, Kế hoạch phát triển kinh doanh; đa dạng hóa nguồn lực (sản phẩm tiền gửi xanh, phát hành trái phiếu xanh, tiếp cận nguồn vốn của các Quỹ, tổ chức tài chính quốc tế) cho tăng trưởng xanh bên cạnh nguồn vốn huy động truyền thống…

Nhiều NHTM như Vietcombank, VietinBank, HSBC, BIDV, VPB, HDBank... đã tích cực hợp tác với các tổ chức quốc tế triển khai nhiều sản phẩm tín dụng xanh dành riêng cho lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng xanh, lãi suất cho vay thấp hơn cho vay tín dụng thông thường.

Sau hơn một thập kỷ triển khai, tín dụng xanh đã trở thành một trong những điểm sáng của hệ thống ngân hàng. Tăng trưởng tín dụng xanh đạt 22%/năm - cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng tín dụng chung. Hàng chục ngân hàng thương mại đã tham gia cho vay các dự án xanh, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Dư nợ cho vay năng lượng tái tạo tăng từ 9.500 tỷ đồng (2017) lên gần 290.000 tỷ đồng (6/2025), tốc độ tăng trưởng khoảng 150%/năm, chiếm 39% dư nợ tín dụng xanh toàn hệ thống - minh chứng rõ nét cho vai trò tiên phong của ngành Ngân hàng trong hỗ trợ chuyển dịch năng lượng. Trong đó, một số ngân hàng có tốc độ tăng trưởng vượt trội như BIDV tính đến cuối năm 2024 ngân hàng đã tài trợ 2.068 dự án xanh với dư nợ gần 80.870 tỷ đồng, chiếm gần 12% tổng dư nợ tín dụng xanh toàn hệ thống.

Đưa tín dụng xanh vào các phong trào thi đua

Không chỉ hoàn thiện hành lang pháp lý, ban hành hàng loạt kế hoạch hành động hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh, ngành Ngân hàng còn đưa nhiệm vụ phát triển tín dụng xanh vào phong trào thi đua, biến thi đua thành động lực vượt qua mọi khó khăn trên hành trình xanh hóa tín dụng.

Nổi bật trong số đó là Hội thi “Ngân hàng xanh cho cuộc sống xanh” do Công đoàn Ngân hàng Việt Nam phát động phát động, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, khơi dậy niềm tự hào và tinh thần trách nhiệm của đoàn viên, người lao động trong hành trình xây dựng ngân hàng phát triển bền vững. Hội thi thu hút 22 đội từ các TCTD tham gia, mang đến nhiều bài thi có chiều sâu về tín dụng xanh, phát triển bền vững và các chủ trương của Đảng, Chính phủ về tăng trưởng xanh. Đặc biệt, phần thi Hùng biện đã ghi dấu ấn với những quan điểm thuyết phục, nhiều giải pháp mang tính thực tiễn cao, cùng cách trình bày sinh động bằng hình ảnh, biểu đồ, câu chuyện minh họa… Từ hội thi chắc chắn sẽ có nhiều sáng kiến hay, sáng tạo được đưa vào ứng dụng trong thực tiễn góp phần định vị vai trò quan trọng của ngành Ngân hàng trong việc tiên phong thúc đẩy kinh tế xanh và giảm thiểu tác động môi trường, đóng góp thiết thực vào mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Ở cấp độ từng ngân hàng, nhiều hoạt động thiết thực đã được triển khai nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xanh. BIDV là điển hình khi duy trì đều đặn giải chạy từ thiện “BIDV RUN – Vì cuộc sống xanh”, quy đổi thành bước chạy để gây quỹ xây nhà cộng đồng tránh lũ và trồng cây xanh. Agribank tổ chức giải chạy “Vì tương lai xanh”, lan tỏa thông điệp xanh trong toàn hệ thống. Vietcombank triển khai chương trình “1 tỷ bước xanh”, đóng góp 3 tỷ đồng vào Quỹ Bảo trợ trẻ em Việt Nam và kêu gọi khách hàng cùng chung tay ủng hộ qua tài khoản “Cùng em tiến bước”.

Không chỉ lan tỏa tinh thần xanh qua các phong trào thi đua, nhiều ngân hàng còn đưa “sống xanh” vào từng hoạt động thường ngày. Triển khai định hướng trở thành “Net-Zero Bank”, BIDV đặt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” ngay từ các nghiệp vụ và thói quen làm việc hàng ngày. Thông qua hệ thống công đoàn cơ sở, BIDV phối hợp cấp ủy và chính quyền địa phương để tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người lao động về ý nghĩa của thực hành xanh; khuyến khích cán bộ thay đổi từ những hành động nhỏ như sử dụng chai thủy tinh, ống hút tre, túi giấy; tiết kiệm giấy, điện, nước; trồng cây xanh; phân loại rác thải và giảm tối đa túi ni-lông. Các hoạt động này được lồng ghép với phong trào xây dựng không gian làm việc “Xanh - Sạch - Đẹp, đảm bảo an toàn vệ sinh lao động”, tạo không gian giao dịch thân thiện với môi trường tại từng đơn vị, tổ chức công đoàn trực thuộc.

Cùng với BIDV, nhiều ngân hàng khác cũng tích cực số hóa để tiến tới môi trường làm việc không giấy tờ, đẩy mạnh ngân hàng số, chữ ký số, eKYC; áp dụng công nghệ trong hệ thống chiếu sáng, điều hòa, máy in nhằm tiết kiệm năng lượng. Các sáng kiến như phân loại, tái chế rác thải, tối ưu tiêu thụ điện, tổ chức ngày làm việc không giấy tờ, hay lan tỏa các hoạt động trồng cây, chạy vì môi trường, tiết kiệm năng lượng đã góp phần hình thành thói quen xanh trong toàn hệ thống.

Mỗi hành động nhỏ đều vun đắp cho một mục tiêu lớn đó là vì tương lai Việt Nam xanh, phát triển bền vững. Như lời bài hát do chính một cán bộ ngân hàng trung ương sáng tác: “Để sao đồng vốn ngân hàng miệt mài khơi nguồn sống mới/Đẹp sao những đồng vốn xanh, xanh tương lai, xanh cuộc sống trong lành/Đẹp sao những khối óc bàn tay vẫn ngày đêm gửi tâm tư vào dòng vốn, vì tình yêu, vì ngân hàng xanh, vì ngày mai…”.

Vũ Trang