Tính thuế mua bán vàng như thế nào cho phù hợp?

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 278 phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9/2025. Liên quan dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Chính phủ cho rằng, luật cần quy định rõ thu nhập từ hoạt động giao dịch mua bán vàng thuộc đối tượng chịu thuế để nâng cao tính minh bạch của thị trường, hạn chế đầu cơ vàng; giao Bộ Tài chính phối hợp Ngân hàng Nhà nước thống nhất nội dung này trong dự thảo luật.

Hiện nay, hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam chịu sự điều chỉnh của nhiều chính sách thuế quan trọng. Đó là thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, với hoạt động mua bán vàng, người dân không phải chịu sắc thuế nào.

Theo lý giải của TS Nguyễn Ngọc Tú, nguyên Vụ trưởng Tổng cục Thuế cho biết Luật Thuế giá trị gia tăng và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp quy định mọi tổ chức, cá nhân, mua bán, kinh doanh, có doanh thu thì phải nộp thuế.

Trong các kênh đầu tư kinh doanh hiện nay, đầu tư kinh doanh hàng hóa, đầu tư chứng khoán, đầu tư bất động sản đều đang nộp thuế, chỉ có mua bán vàng là chưa đưa vào đối với cá nhân, nên giờ có thể áp dụng.

Người dân xếp hàng đợi đến lượt mua vàng miếng tại cửa hàng Bảo Tín Minh Châu khi giá chạm 134 triệu đồng/lượng.

Trước đây, người dân mua vàng chủ yếu để tích trữ phòng lúc khó khăn. Tuy nhiên, hiện nay, thị trường bắt đầu có hiện tượng đầu cơ.

“Gần đây có người bán cả trăm cây vàng, giá trị mua bán cả chục tỷ đồng, thu lợi nhiều tỷ đồng nhưng không phải nộp thuế. Khoản chênh lệch trong mua bán vàng rơi vào tay nhà đầu cơ hết. Mặt khác, thị trường vàng đang rất sôi động, nếu không có điều tiết thì tình trạng đầu cơ càng lớn, thu lợi rất nhiều nhưng không mất đồng thuế nào”, ông Tú nêu vấn đề.

Vì vậy, chuyên gia này cho rằng việc áp thuế thu nhập cá nhân với mua bán, kinh doanh vàng đảm bảo công bằng với các kênh đầu tư khác, đồng thời chống thất thu thuế, hạn chế tình trạng đầu cơ vàng.

Hầu hết các chuyên gia đồng tình việc đánh thuế thu nhập cá nhân với giao dịch mua bán vàng là cần thiết nhằm hạn chế đầu cơ. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng cần phải phân biệt thế nào là đầu cơ và thế nào là tích lũy nhằm tránh gây ảnh hưởng những người mua vàng làm "của để dành" cho những việc quan trọng.

Theo TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng, việc áp thuế thu nhập cá nhân với hoạt động mua bán vàng cần có hạn mức áp thuế và loại trừ một số trường hợp để bảo đảm tính công bằng.

Ông phân tích, những người làm công ăn lương, lao động sau khi lĩnh lương, trang trải hết các khoản nếu còn dư sẽ tích lũy mua vài phân vàng. Trong khi những người đầu cơ sẽ mua với số lượng lớn và mua nhanh, bán nhanh nhằm lướt sóng. Nếu thu thuế để hạn chế đầu cơ, phải tập trung vào những đối tượng này, chứ không phải những người mua tích lũy.

Chuyên gia này đề xuất, với những cá nhân hoặc tổ chức giao dịch thường xuyên, quy mô lớn, mang tính chất kinh doanh, cần có khung thuế phù hợp theo diện thu nhập từ hoạt động kinh doanh. Ngược lại, có những người chỉ mua vài lượng để làm “của để dành” chứ không có mục đích kinh doanh hay đầu cơ. Nếu áp thuế đồng loạt lên mọi giao dịch, vô hình trung sẽ làm tăng chi phí cho nhóm này.

Đồng tình, TS Châu Đình Linh, Đại học Ngân hàng TP.HCM cho rằng, cần xem xét rõ người mua đầu cơ hay mua tích lũy. Bởi giải pháp căn cơ để hạn chế đầu cơ vàng là chính sách phải khuyến khích hoạt động sản xuất, kinh doanh phát triển. Khi môi trường kinh doanh minh bạch và thuận lợi, người dân và doanh nghiệp sẽ yên tâm làm ăn, tạo ra công ăn việc làm và thu nhập cho người lao động.

"Sản xuất thôi chưa đủ mà phải có cả chính sách kích cầu tiêu dùng nữa. Lúc đó, tiền sẽ tự chảy vào lưu thông, hàng hóa, dịch vụ chứ không trú ẩn vào bất động sản hay vàng", vị này khẳng định.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Được, Trưởng ban Chính sách của Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP.HCM, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, đề nghị xem xét sửa luật để áp dụng thuế giá trị gia tăng 10% ở khâu nhập khẩu và bán vàng miếng với doanh nghiệp kinh doanh vàng. Với cá nhân mua bán vàng miếng, mức thuế là 1,5% (trong đó, thuế giá trị gia tăng là 1% và thuế thu nhập cá nhân là 0,5%, theo luật hiện hành thì không chịu thuế giá trị gia tăng 1%). Tổ chức kinh doanh vàng sẽ tiến hành tạm khấu trừ thuế khi giao dịch.

"Đánh thuế như vậy khiến kênh đầu tư này giảm độ hấp dẫn, nhiều người sẽ cân nhắc để lựa chọn kênh đầu tư phù hợp. Tiền nhàn rỗi có thể gửi tiết kiệm ngân hàng, đầu tư vào sản xuất kinh doanh, việc điều tiết diễn ra tự nhiên.

Đánh thuế kết hợp xuất hóa đơn điện tử khi giao dịch vàng sẽ góp phần tăng thu ngân sách nhà nước, hạn chế đầu cơ vàng, kiểm soát được thị trường. Trong tương lai cũng cần hình thành sàn giao dịch vàng. Khi có sàn giao dịch vàng, mọi thứ công khai, minh bạch hơn thì có thể tính toán điều chỉnh lại cơ chế, mức thuế", ông Được nhấn mạnh.

Thanh Hoa