TỌA ĐÀM THAM VẤN CHUYÊN GIA VỀ KINH TẾ - XÃ HỘI: NHIỀU ĐỊNH HƯỚNG GIÁ TRỊ CHO HOẠT ĐỘNG CỦA QUỐC HỘI

Sự kiện mở đầu cho Diễn đàn Kinh tế xã hội thường niên trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV là Tọa đàm tham vấn chuyên gia về kinh tế - xã hội, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã được tổ chức thành công tốt đẹp. Tọa đàm đã đưa ra khuyến nghị, đề xuất Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương để cùng vượt qua những khó khăn trước mắt, kỳ vọng đưa đất nước sẽ sớm trở lại trạng thái bình thường và duy trì được mức tăng trưởng cao, phát triển bền vững.

Toàn cảnh bổi Tọa đàm

Thực hiện chủ trương đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định tổ chức Diễn đàn Kinh tế xã hội thường niên trong nhiệm kỳ khóa XV nhằm tập hợp, phát huy trí tuệ không chỉ với gần 500 đại biểu Quốc hội mà của cả các đại biểu Quốc hội qua các thời kỳ, của người dân, cử tri, cộng đồng doanh nghiệp; hình thành và khai thác mạng lưới các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà quản lý. Diễn đàn là Mạng lưới sáng kiến Quốc hội Việt Nam, cả trong và ngoài nước, góp phần hỗ trợ Quốc hội nâng cao chất lượng về công tác lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng quốc gia.

Là một trong những hoạt động đầu tiên trong khuôn khổ Diễn đàn, Tọa đàm “Tham vấn chuyên gia về kinh tế - xã hội” tổ chức ngày 27/9/2021 dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ với sự tham gia đông đảo của các tổ chức, các ngành, các cấp và chuyên gia đã cung cấp thông tin, trao đổi, thảo luận, đánh giá tình hình phát triển kinh tế, xã hội của đất nước… đã thu hút sự quan tâm sâu sắc của dư luận, được dư luận đánh giá cao. Đây cũng là cơ sở tin cậy, vững chắc những luận cứ khoa học và thực tiễn tốt nhất để xem xét, quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, khuyến nghị các nội dung để Chính phủ, các cấp, ngành điều hành và tổ chức thực hiện tốt hơn theo chức năng nhiệm vụ được giao.

Nguyên nhân của tụt hàng tăng trưởng

Tại tọa đàm, các đại biểu tham dự đều nhất trí nhận định: Việc kiểm soát thành công dịch Covid-19 cùng với một số giải pháp hỗ trợ chính sách năm 2020 đã giúp Việt Nam ngăn chặn được suy giảm kinh tế, tăng cường hệ thống y tế, bảo vệ tính mạng, sức khỏe của Nhân dân; đạt mức tăng trưởng GDP 2,91%, trở thành một trong những nước có mức tăng trưởng dương cao nhất trên thế giới và chỉ số này tiếp tục được duy trì khá tốt trong 6 tháng đầu năm 2021 (đạt 5,64%). Tuy nhiên với biến thể mới Delta, dịch Covid-19 lần thứ 4 bùng phát mạnh trở lại, bắt đầu từ tháng 4 và cao điểm là từ tháng 7 tới nay với sự tăng cao về số ca lây nhiễm, số ca bị tử vong, có tác động, ảnh hưởng nghiêm trọng tới an sinh xã hội, phúc lợi xã hội, sức khỏe, thể chất và tinh thần của người dân, làm quá tải hệ thống y tế và các lực lượng tham gia phòng, chống dịch; sức khỏe của doanh nghiệp đã bị bào mòn, suy giảm đáng kể.

Các biện pháp mạnh mẽ để phòng, chống dịch Covid-19 với việc phong tỏa, giãn cách kéo dài ở Thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh trọng điểm kinh tế phía Nam, nơi đóng góp khoảng 45% GDP cho cả nước, cả Thành phố Hà Nội và một số tỉnh ở phía Bắc như Bắc Ninh, Bắc Giang, Hưng Yên, Hải Dương là khu tập trung trọng điểm về sản xuất công nghiệp đã tác động rất tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế của Quý III/2021 (giảm 6,17%) kéo tăng trưởng 9 tháng xuống 1,42%, ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện các chỉ tiêu, nhiệm vụ quan trọng theo Nghị quyết số 16/2021/QH15 về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 mà Quốc hội vừa mới thông qua tại Kỳ họp thứ nhất.

Giám đốc quốc gia Ngân hàng thế giới (WB) tại Việt Nam Carolyn Turk trình bày tham luận với chủ đề "COVID-19, Kinh tế Việt Nam lấy lại hào quang"

Theo đại diện của Ngân hàng thế giới (WB) tại Việt Nam, dự báo tăng trưởng GDP của nước ta năm nay thấp hơn nhiều so với mức dự báo tăng trưởng toàn cầu khoảng 5,6% của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và 6% của WB. Đồng tình với nhận định của WB, một số ý kiến đại biểu thảo luận cũng thống nhất về một số nguyên nhân chủ yếu làm cho Việt Nam chuyển từ vị trí một ngôi sao tăng trưởng năm 2020 xuống dưới mức trung bình của thế giới vào năm 2021 và có thể là một số năm tiếp theo, đó là:

Một là, tình hình y tế đang bị xấu đi, theo WB, đến ngày 26/7/2021, tỷ lệ nhiễm Covid-19 ở Việt Nam lần đầu tiên cao hơn mức trung bình của thế giới, tỷ lệ tử vong so với số người nhiễm cũng tăng cao. Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam cho rằng, việc thực hiện các quy định giãn cách; các chính sách an sinh xã hội cho người lao động còn nhiều hạn chế, bất cập và chưa kịp thời với một số đối tượng. Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam đề xuất chương trình hỗ trợ tiền mặt với quy mô khoảng 5% GDP, triển khai ngay trong các tháng còn lại của năm 2021; có thể xem xét áp dụng cho tất cả người cao tuổi và trẻ nhỏ theo hướng phổ quát.

Hai là, các chương trình vắc-xin triển khai chậm; mặc dù tiến độ tiêm vắc-xin giai đoạn vừa qua là rất tích cực, tuy nhiên, do bị chậm trong giai đoạn đầu dẫn tới tỷ lệ bao phủ còn thấp, vẫn đứng sau các nước trong khu vực ASEAN. Theo dữ liệu từ Our World in Data cập nhật ngày 27/9/2021, tỷ lệ dân số tiêm đủ liều ở Việt Nam là 8,42%, Thái Lan là 22,71%, Malaysia là 60,17%, Campuchia là 64,01%...

Ba là, việc áp dụng các biện pháp cách ly, phong tỏa, hạn chế di chuyển nghiêm ngặt, công tác phối hợp, tổ chức thực thi tại một số nơi còn thiếu tính đồng bộ, nhất quán, linh hoạt… đã có tác động tiêu cực đến kết quả phòng, chống dịch cũng như việc duy trì các chuỗi cung ứng và các hoạt động kinh tế - xã hội bình thường.

Bốn là, Quốc hội, Chính phủ đã ban hành nhiều gói hỗ trợ, cả về tài khóa, giải pháp tiền tệ - tín dụng và an sinh xã hội, nhưng còn khá khiêm tốn và đứng sau các nước trong khu vực về quy mô; đồng thời còn thiếu cân bằng giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ - tín dụng. Các chương trình trợ giúp xã hội quy mô còn hạn chế, mức độ chi cho trợ giúp xã hội tính theo GDP ít hơn nhiều so với hầu hết các nước châu Á.

TS.Cấn Văn Lực nêu dẫn chứng, các nền kinh tế lớn như Đức, Nhật Bản, Anh, Mỹ, Canada...v.v. đã công bố các gói hỗ trợ với quy mô trung bình tương đương 9,7% GDP (đặc biệt Mỹ công bố các gói hỗ trợ tài khóa lên tới 28% GDP và Úc với 18,4% GDP). Tại Châu Á, các quốc gia cũng đã có các gói hỗ trợ với quy mô nhỏ hơn như Ấn Độ, Thái Lan, Singapore, Malaysia khoảng 10-14% GDP; Trung Quốc (6,5% GDP); Việt Nam, Phillippines, Indonesia có quy mô chỉ ở mức từ 2-6% GDP (IMF, tháng 7/2021).

Các tổ chức quốc tế cho rằng chính sách tài khóa có thể cần phải hỗ trợ nhiều hơn và tốt hơn (ước tính rằng các gói tài khóa hỗ trợ trong năm 2021 chỉ bằng khoảng 65% các gói của năm ngoái, mặc dù tác động của việc giãn cách trong năm nay là nghiêm trọng hơn). Trên thực tế, gần 3/4 giá trị các gói hỗ trợ tài khóa đề xuất là giãn, hoãn thuế (lợi nhuận của các công ty thấp, việc áp dụng giãn, hoãn thuế có thể bị hạn chế, nhiều quốc gia không dựa vào chính sách đó như Việt Nam trong thời kỳ khủng hoảng này).

Các quốc gia tập trung nhiều hơn vào chính sách tài khóa. Các gói hỗ trợ tài khóa nhìn chung tập trung vào các mục đích chính là: đầu tư nghiên cứu, sản xuất vaccine và thiết bị y tế; trợ cấp người lao động phải tạm nghỉ việc hoặc thất nghiệp; chia tiền mặt cho người dân thu nhập trung bình và thấp; cho vay lãi suất thấp đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa và doanh nghiệp kiệt quệ tài chính, khó khăn thanh khoản; cho phép giãn, hoãn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, tiền thuê đất, bảo hiểm xã hội..

Chừng nào còn có tồn tại dịch bệnh ở những nước khác, cả thế giới sẽ không an toàn

Nhận định xu hướng thế giới những tháng còn lại của năm 2021 và thời gian tới, theo WB, kinh tế toàn cầu đang có sự phân hóa sâu sắc, nhóm các nước phục hồi mạnh là những nước phát triển, chủ động được vắc-xin, sớm đạt được miễn dịch cộng đồng, quy mô các gói hỗ trợ gồm tài khóa và tiền tệ - tín dụng là rất lớn; đặc biệt một số nước với tiềm lực kinh tế lớn đã thực hiện chính sách siêu nới lỏng cả về tài chính và tiền tệ. Tại một số nước đang phát triển trong đó có Việt Nam, do chưa tự chủ được nguồn vắc-xin, quy mô nền kinh tế, dư địa tài khóa, tiền tệ hạn chế hơn sẽ đối mặt với rủi ro bùng phát trở lại của dịch Covid-19, số ca tử vong tăng lên, phục hồi kinh tế chậm, có nguy cơ lỡ nhịp với tăng trưởng của thế giới.

Giám đốc Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam Andrew Jeffries trình bày tham luận về chủ đề "Bắt kịp những cơ hội từ nền kinh tế số"

IMF đưa ra kịch bản toàn cầu suy giảm tăng trưởng; những rủi ro này gồm có việc triển khai vắc-xin chậm hơn dự kiến, điều kiện tài chính toàn cầu có thể bị thắt chặt hơn khi các nước phát triển thắt chặt chính sách tiền tệ nhanh hơn dự kiến. Trường hợp diễn biến đại dịch Covid-19 xấu đi và các điều kiện tài chính toàn cầu thắt chặt hơn có thể là một cú đánh kép vào thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển sẽ cản trở sự phục hồi và kéo tăng trưởng toàn cầu xuống thấp hơn triển vọng dự báo.

Ngoài ra, IMF nhấn mạnh, trong bối cảnh thế giới phẳng và toàn cầu hóa, chừng nào còn có tồn tại dịch bệnh ở những nước khác, cả thế giới sẽ không an toàn, việc phục hồi kinh tế vẫn chưa được bảo đảm ngay cả ở những nước hiện có tỷ lệ lây nhiễm rất thấp. Đây chính là thông điệp mạnh mẽ yêu cầu phải tiếp tục thực hiện tốt hơn, có trách nhiệm hơn cơ chế chia sẻ vắc-xin cho những nước nghèo, những nước có tiềm lực kinh tế thấp hơn.

Sử dụng tổng hợp các chính sách để thích ứng với dịch bệnh Covid-19

Nhấn mạnh mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ người dân, đồng thời phục hồi sinh hoạt và hoạt động kinh tế - xã hội; vận dụng linh hoạt, sáng tạo mục tiêu kép trong điều kiện bình thường mới, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ghi nhận kiến nghị của các đại biểu tại tọa đàm. Theo đó, quan điểm thích ứng với dịch bệnh Covid-19 là sử dụng tổng hợp các chính sách, phương thức, cách làm, biện pháp phù hợp trên cơ sở có tầm nhìn, cải thiện năng lực quản trị và tạo ra động lực phù hợp nhằm khuyến khích sự chủ động, khoa học, sáng tạo, hiệu quả hơn trong công tác phòng, chống dịch và phục hồi phát triển kinh tế.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ bày tỏ tán thành với nhận định của đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF đưa ra tại Tọa đàm là việc phục hồi kinh tế vẫn chưa thể được đảm bảo ngay cả ở những nước có tỷ lệ lây nhiễm thấp nếu vẫn tồn tại dịch ở các nước khác...

Căn cứ theo dự báo, dịch bệnh còn có thể còn kéo dài, các chính sách, biện pháp phòng, chống dịch thích ứng cần tính đến tác động lâu dài, xử lý hài hòa các mối quan hệ giữa y tế và kinh tế - xã hội, trong đó cần nhấn mạnh y tế là trụ cột, khoa học, công nghệ là then chốt, kinh tế là nền tảng và bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững ổn định chính trị xã hội là trọng yếu và thường xuyên. Các chính sách, biện pháp thích ứng với dịch bệnh Covid-19 phải dựa trên cơ sở khoa học, thận trọng, kỹ lưỡng, đánh giá tổng thể và có lộ trình phù hợp. Huy động phân bổ nguồn lực xã hội cho công tác phòng, chống dịch phải có trọng tâm, trọng điểm, đúng mục tiêu, đúng đối tượng, tiết kiệm, có hiệu quả và cần phải tính đến cả trước mắt và lâu dài.

Đồng thời, nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân và cộng đồng, tiêm vắc-xin và chuẩn bị thuốc điều trị là điều kiện tiên quyết. Bảo vệ sức khỏe người dân, cả về thể chất, tinh thần là ưu tiên trọng tâm. Tranh thủ tối đa cơ hội để hoàn thiện thể chế; tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; tái cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng bền vững, bao trùm, nhất là chuyển mạnh sang số hóa, cải thiện năng lực quản trị quốc gia cũng như quản trị doanh nghiệp, hướng tới xanh hóa nền kinh tế, hiện đại hóa ngành y tế. Thực hiện nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả, giữ nghiêm kỷ luật tài chính; dự toán thu chi, mức bội chi ngân sách nhà nước cần được xây dựng trên cơ sở thận trọng hơn.

Tọa đàm cũng đã đưa ra khuyến nghị, đề xuất Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương tăng cường hơn nữa năng lực về hoàn thiện thể chế, hướng dẫn cụ thể, phối hợp chính sách, nâng cao năng lực quản trị quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng xanh, mô hình kinh doanh mới, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số... Tăng cường công tác giám sát tổ chức thực thi các chính sách để bảo đảm công khai, minh bạch, trực tiếp đi vào đời sống của người dân và nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động Tổ công tác của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thực hiện Nghị quyết số 30/2021/QH15 của Quốc hội liên quan tới công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19. Tăng cường giải trình của Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội về các vấn đề quan tâm để nhận được ý kiến đa chiều, có bức tranh tổng thể; đồng hành ở mức cao nhất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong công tác phòng, chống dịch, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo chung của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và huy động tối đa sức mạnh của cả hệ thống chính trị.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ghi nhận kiến nghị của các đại biểu tại Tọa đàm

Trong phát biểu bế mạc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ghi nhận nhiều ý kiến thẳng thắn, tâm huyết, trách nhiệm, có căn cứ lý luận và thực tiễn là chất liệu đầu vào quan trọng trong việc hoàn thiện các báo cáo thẩm tra, đưa ra một số định hướng có giá trị cho hoạt động của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội; tăng cường hơn nữa sự phối hợp giữa Quốc hội và Chính phủ cùng với các cơ quan có liên quan.

Chủ tịch Quốc hội tin tưởng, với nền tảng kinh tế tốt qua gần 35 năm đổi mới, triển vọng kinh tế, xã hội khả quan, những khó khăn trước mắt chỉ là tạm thời, đất nước sẽ sớm trở lại trạng thái bình thường và duy trì được mức tăng trưởng cao, phát triển bền vững./.

Bảo Yến