Tổng Bí thư: Đừng để tuyên bố tinh gọn bộ máy mà sinh thêm tầng nấc xin - cho ngoài thực tế

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Tiếng nói của các đại biểu Quốc hội hôm nay không chỉ là ý kiến góp ý cá nhân. Đó là tiếng nói của cử tri mà các đại biểu là đại diện; tiếng nói của thực tiễn đời sống, kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh; tiếng nói của những người làm luật".

Tổng Bí thư mong muốn từng ý kiến đóng góp đều đi thẳng vào những vấn đề căn cốt nhất của thể chế và phương thức tổ chức thực thi quyền lực nhà nước.

Tuyệt đối không 'chuyền trách nhiệm cho nhau' để nhân dân phải chạy vòng quanh

Gợi mở một số nhóm nội dung về thể chế và pháp luật, Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu tập trung nói thật rõ "vì sao có những đạo luật, nghị định, thông tư ban hành rất công phu, rất dày nhưng cán bộ cơ sở không dám làm; doanh nghiệp loay hoay, xoay sở; người dân lúng túng, xuôi ngược". Ông cũng đặt vấn đề về "chỗ nào chồng chéo; chỗ nào cách hiểu khác nhau giữa các bộ, ngành; chỗ nào trao quyền mà lại buộc người ta chịu trách nhiệm vượt quá khả năng kiểm soát của họ".

Tổng Bí thư Tô Lâm thông tin về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong dự thảo văn kiện trình Đại hội 14. Ảnh: Phạm Thắng

Tổng Bí thư yêu cầu phải hướng tới hệ thống pháp luật “dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện”. Câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, không đánh đố, không để lại khoảng mờ cho sự lạm dụng hay né tránh. Chính sách ban hành ra phải đo được tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo thuận lợi chứ không tạo thêm thủ tục.

"Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay mà là đạo luật đi được vào cuộc sống. Để luật thực sự đi vào cuộc sống thì trong văn kiện Đại hội 14 cần bổ sung, điều chỉnh những định hướng gì... Chúng ta phải nói thẳng để sửa thẳng" - Tổng Bí thư khẳng định.

Về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tổng Bí thư nhấn mạnh nhà nước pháp quyền không chỉ là có hệ thống luật pháp đầy đủ. Nhà nước pháp quyền trước hết là sự thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, là sự kiểm soát quyền lực, là công khai và minh bạch, là giải trình trước nhân dân.

Tổng Bí thư chia sẻ rất mong ý kiến của các đại biểu tập trung vào câu hỏi: "Chúng ta đã làm đủ chưa để mỗi quyền lực đều được ràng buộc trong khuôn khổ pháp luật, vận hành đúng thẩm quyền, đúng mục đích, đúng lợi ích của nhân dân? Còn khoảng trống nào khiến người dân thấy 'muốn thì được, không muốn thì thôi'? Còn tình trạng nào mà người dân phải 'xin' những thứ lẽ ra họ được 'hưởng'? Nếu chưa có câu trả lời đầy đủ, đó chính là chỗ nhà nước pháp quyền chưa hoàn chỉnh".

Theo Tổng Bí thư, xây dựng nhà nước pháp quyền là xây dựng một nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền; có kỷ cương nhưng không xa dân; hành động quyết liệt nhưng vẫn nhân văn, thuyết phục, có đối thoại. Những định hướng như thế cần được làm thật rõ trong văn kiện Đại hội 14.

Giao quyền không phải là 'đẩy việc xuống', 'đẩy rủi ro xuống'

Về phân cấp, phân quyền và tổ chức bộ máy, Tổng Bí thư cho biết đã bàn nhiều năm về phân cấp, phân quyền; có nhiều nghị quyết, nhiều đề án tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại đầu mối, đổi mới mô hình chính quyền địa phương. Ông đề nghị phải trả lời cho được 2 câu hỏi: "Phân cấp những gì, cho ai, đi liền với điều kiện gì?" và "Cơ chế chịu trách nhiệm, kiểm tra, giám sát sẽ như thế nào?".

Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu góp ý thẳng vào nội dung này. Nơi nào cấp dưới có thể quyết nhanh, sát dân hơn cấp trên thì phải mạnh dạn giao quyền, nhưng giao quyền không phải là “đẩy việc xuống”, “đẩy rủi ro xuống”. Giao quyền phải đi cùng nguồn lực, nhân lực, công cụ và cả vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung chứ không phải chịu trách nhiệm cá nhân một cách oan uổng.

Về mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Tổng Bí thư mong các đại biểu cho ý kiến cụ thể về việc mô hình 2 cấp phải thiết kế thế nào để dân không bị xa chính quyền, không bị đứt gãy dịch vụ công.

"Đừng để tuyên bố tinh gọn bộ máy mà sinh thêm tầng nấc xin - cho ngoài thực tế. Điều quan trọng nữa là chính quyền cơ sở phải có quyền gì, nguồn lực nào cho nhiệm vụ kiến tạo phát triển ở cơ sở; thêm những gì cho hành lang pháp lý cho nhiệm vụ này" - Tổng Bí thư yêu cầu.

Về chính quyền Trung ương, tỉnh/thành phố, cơ sở, Tổng Bí thư cho hay các cấp phải là một chỉnh thể vận hành thông suốt, chia sẻ trách nhiệm và hỗ trợ nhau. Ông lưu ý tuyệt đối không phải là 3 lớp “chuyền trách nhiệm cho nhau” để nhân dân chạy vòng quanh.

Cầm quyền là gánh trách nhiệm trước dân

Về mối quan hệ gắn bó hữu cơ giữa Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và nhân dân, Tổng Bí thư khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

"Nhưng lãnh đạo thế nào? Lãnh đạo bằng đường lối đúng, nêu gương trong sạch, tổ chức thực hiện hiệu quả, xây dựng niềm tin nơi dân hay bằng mệnh lệnh hành chính? Câu trả lời này phải rõ, minh bạch, phải thuyết phục nhân dân" - Tổng Bí thư đặt vấn đề.

Sau khi nghe Tổng Bí thư phát biểu, các đại biểu Quốc hội sẽ thảo luận tại tổ để góp ý với dự thảo các văn kiện trình Đại hội 14. Ảnh: Quốc hội

"Cơ chế nào để Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng không làm thay, không bao biện, không buông lỏng? Chính phủ quản lý, điều hành theo pháp luật, dám chịu trách nhiệm cá nhân. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội thực sự trở thành cầu nối tin cậy giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể tham gia, giám sát, phản biện, đồng hành" - Tổng Bí thư gợi mở.

Về vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong hệ thống pháp luật và trong điều hành thực tiễn, Tổng Bí thư nêu rõ Đảng ta là Đảng cầm quyền.

Tổng Bí thư chia sẻ: "Cầm quyền tức là gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hàng ngày của nhân dân. Cầm quyền không chỉ là đưa ra đường lối mà còn là tổ chức thực hiện, kiểm tra thực hiện, chịu trách nhiệm về kết quả".

Theo Tổng Bí thư, các văn kiện trình Đại hội 14 không thể chỉ nói “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng” một cách chung chung. Đảng lãnh đạo để bảo đảm mọi chính sách, mọi đạo luật đều thực sự phục vụ nhân dân, phát triển đất nước; giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ; giữ ổn định chính trị - xã hội; giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Đảng lãnh đạo để chống tư duy cục bộ ngành, cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Đảng lãnh đạo để bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Về tinh thần đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, đổi mới quản trị quốc gia theo phương châm kiến tạo và vì dân, Tổng Bí thư cho biết thực tiễn thay đổi rất nhanh, nếu tư duy chậm hơn thực tiễn thì văn kiện sẽ lạc hậu ngay, thậm chí ngay khi vừa thông qua.

"Các đại biểu đọc văn kiện với tinh thần: có điểm nào vẫn còn tư duy cũ, cách nói cũ, cách làm cũ? Có điểm nào chúng ta còn giữ thói quen quản lý kiểu xin - cho trong khi lẽ ra Nhà nước phải đóng vai trò kiến tạo, phục vụ người dân và doanh nghiệp?" - Tổng Bí thư đề nghị.

Ông cũng đề nghị các đại biểu đóng góp bằng những ví dụ cụ thể từ ngành, địa phương, lĩnh vực mình phụ trách: "Chỗ nào còn thủ tục rườm rà làm doanh nghiệp nản lòng, chỗ nào người dân bức xúc vì đi lại nhiều lần mà không giải quyết được việc, chỗ nào còn “chạy cơ chế”... chúng ta nêu thẳng, không né tránh. Có nhìn thẳng thì mới sửa được những tồn tại, hạn chế đó".

Về những điểm mới, điểm đột phá, Tiểu ban Văn kiện đã nêu 18 điểm mới, những định hướng được coi là đột phá, thể hiện tinh thần dám đổi mới, dám chuyển đổi mô hình phát triển, dám tổ chức lại bộ máy và phương thức vận hành.

Tổng Bí thư đặt vấn đề cần xem xét "18 điểm mới ấy đã đủ tầm chưa? Có điểm nào còn đang ở mức 'chủ trương', 'định hướng', 'sẽ nghiên cứu', trong khi xã hội đang đòi hỏi câu trả lời cụ thể, lộ trình rõ ràng, trách nhiệm rõ người?".

Văn kiện Đại hội là văn kiện gốc. Tổng Bí thư cho rằng nếu làm rõ được ngay từ đây thì sau này, quá trình thể chế hóa, xây dựng luật, tổ chức thi hành sẽ thuận lợi, thống nhất, đỡ lúng túng hơn. Ngược lại, nếu văn kiện còn chung chung, chưa hoàn thiện thì khi đưa vào luật sẽ sinh ra cách hiểu, cách làm khác nhau, thậm chí “vận dụng” theo cách hiểu của cá nhân. Như vậy, người chịu thiệt nhất chính là nhân dân.

Tổng Bí thư đề nghị mỗi đại biểu Quốc hội đóng góp với tư cách người đại diện cho nhân dân đồng thời cũng với tư cách đảng viên, cán bộ có trải nghiệm thực tiễn sâu sắc.

"Hãy nói điều mình thật sự thấy, điều mình trăn trở, điều mình dám chịu trách nhiệm" - Tổng Bí thư chia sẻ.

Trần Thường