Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ, nhà lãnh đạo xuất sắc và mẫu mực của Đảng ta

Từ thời niên thiếu, khi còn học ở trường Bưởi (Hà Nội), đồng chí đã tỏ rõ tinh thần yêu nước nồng nàn và ý chí cách mạng sâu sắc. Khoảng những năm 1927-1928, phong trào cách mạng trong nước đang dâng lên, được sự tuyên truyền và giác ngộ của các đồng chí trong Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, đồng chí Nguyễn Văn Cừ sớm nhận ra rằng, muốn xóa bỏ áp bức, bất công phải đánh đổ chế độ đế quốc phong kiến, giành lại độc lập tự do cho giai cấp công nhân và Nhân dân lao động. Đồng chí bước vào hoạt động cách mạng và bị nhà trường thực dân đuổi ra giữa khóa. Về quê, đồng chí dạy học và chính ở đây đồng chí đã liên lạc với Ngô Gia Tự, với Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên xây dựng nhiều cơ sở cách mạng. Cuối năm 1928, thực hiện chủ trương của Kỳ bộ Bắc Kỳ, đồng chí Nguyễn Văn Cừ đi “vô sản hóa” tại vùng mỏ Quảng Ninh và từ đây gắn liền hoạt động cách mạng của mình với những người công nhân mỏ.

Tháng 6/1929, Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời, đồng chí Nguyễn Văn Cừ trở thành một trong những đảng viên đầu tiên của Đông Dương Cộng sản Đảng. Sau ngày Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập (3/2/1930), đồng chí được bầu làm Bí thư Đặc khu ủy Hòn Gai - Uông Bí. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đặc khu ủy, phong trào đấu tranh của công nhân vùng mỏ lên cao. Thực dân Pháp ra sức khủng bố, đồng chí bị địch bắt, kết án khổ sai chung thân và đày ra Côn Đảo sau tháng 5/1931. Trong nhà tù, thực hiện chủ trương của Đảng “biến nhà tù đế quốc thành trường học cách mạng”, đồng chí Nguyễn Văn Cừ cùng đồng chí Lê Duẩn và nhiều đồng chí khác đem hiểu biết và kinh nghiệm hoạt động của mình hướng dẫn anh em trong tù học lý luận, văn hóa và công tác cách mạng. Với trí nhớ rất tốt, đồng chí đã ghi lại Luận cương chính trị của Đảng mà đồng chí đã đọc thuộc hồi bị tù ở Hỏa Lò cho anh em học tập.

Năm 1936, do phong trào đấu tranh mạnh mẽ của Nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng và thắng lợi của Mặt trận nhân dân Pháp, bọn thực dân Pháp buộc phải thả một số tù chính trị, trong đó có đồng chí Nguyễn Văn Cừ. Về đến Hà Nội, đồng chí đã liên lạc với Đảng, tiếp tục hoạt động xây dựng lại tổ chức của Đảng và vận động quần chúng đấu tranh. Tháng 3/1937, đồng chí được bầu vào Xứ ủy Bắc Kỳ. Cuối tháng 8 đầu tháng 9/1937, Ban Chấp hành Trung ương họp quyết định thành lập Mặt trận Dân chủ Đông Dương. Tại hội nghị này đồng chí được cử vào Ban Thường vụ Trung ương. Với những đóng góp thực tiễn và trí tuệ xuất sắc, tại Hội nghị Trung ương lần thứ năm (tháng 3/1938), đồng chí Nguyễn Văn Cừ được bầu làm Tổng Bí thư của Đảng, năm ấy đồng chí mới 26 tuổi.

Những năm 1937 - 1938, dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào cách mạng của quần chúng lên cao. Mặt trận thống nhất dân chủ Đông Dương mở rộng hoạt động, nhiều cuộc mít tinh lớn ở nhiều nơi, thu hút hàng chục nghìn người đấu tranh đòi tự do dân chủ, cải thiện dân sinh. Để chống phá phong trào cách mạng, bọn tờ - rốt - kít, bọn mật thám cũng ráo riết hoạt động. Chúng công kích chủ trương của Đảng thành lập Mặt trận dân chủ, vu cáo Đảng ta rời bỏ lập trường giai cấp đi theo chủ nghĩa cải lương… nhằm lôi kéo công nhân và nhất là số thanh niên thiếu giác ngộ. Trước tình hình đó, đồng chí Nguyễn Văn Cừ cùng Trung ương Đảng lãnh đạo đấu tranh lột mặt nạ và cô lập bọn tờ - rốt - kít ở Nam Kỳ, Bắc Kỳ; đồng thời tiến hành một cuộc tự phê bình và phê bình trong Đảng, nghiêm khắc phê phán những khuynh hướng cô độc, hẹp hòi và khuynh hướng thỏa hiệp vô nguyên tắc với bọn tờ - rốt - kít. Với bút danh Trí Cường, đồng chí đã viết tác phẩm lý luận nổi tiếng, cuốn “Tự chỉ trích” do nhà xuất bản Tập sách Dân chúng xuất bản ngày 20/7/1939. Tác phẩm tổng kết những kinh nghiệm vận động thành lập Mặt trận dân chủ Đông Dương, phân tích sự đúng đắn và sáng tạo của Đảng ta chủ trương thành lập Mặt trận. Đồng chí khẳng định: “Chúng ta đã phải chiến thắng những xu hướng sai lầm trong hàng ngũ; xu hướng “tả khuynh”, cô độc, nó muốn làm cho Đảng co bé, rút hẹp bởi biệt phái, cách xa quần chúng, và xu hướng thỏa hiệp hữu khuynh, lung lay trước những tình hình nghiêm trọng, nhãng quên hoặc che lấp sự tuyên truyền chủ nghĩa Lênin, lăm le rời bỏ những nguyên tắc cách mạng”. "Tự chỉ trích" là một tác phẩm lý luận có giá trị của Đảng ta, có tác dụng to lớn trong cuộc đấu tranh tư tưởng trong nội bộ Đảng và giáng cho bọn tờ - rốt - kít một đòn quyết liệt về chính trị. Hàng ngũ Đảng do đó được củng cố hơn trước, quần chúng càng thêm tin tưởng đường lối đúng đắn và sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng.

Khu lưu niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ tại xã Phù Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh - Ảnh: TL

Từ ngày 6 - 8 tháng 11/1939, tại ấp Tây - Bắc - Lân thuộc xã Tân Thới Nhất, huyện Hóc Môn, tỉnh Gia Định (nay thuộc Thành phố Hồ Chí Minh), đồng chí Nguyễn Văn Cừ chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ sáu. Đánh giá đúng đắn vấn đề dân tộc, nhận rõ mâu thuẫn chủ yếu ở Đông Dương là mâu thuẫn giữa các dân tộc Đông Dương và chủ nghĩa đế quốc Pháp và bè lũ tay sai. Hội nghị coi vấn đề giải phóng dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng trong thời kỳ mới. Đây là một sự chuyển hướng chiến lược của Đảng ta nhằm giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc, đoàn kết toàn dân trong Mặt trận thống nhất dân tộc chống đế quốc. Giữa lúc cách mạng bước qua một bước ngoặt mới thì ngày 18/1/1940, đồng chí Nguyễn Văn Cừ bị địch bắt. Bọn đế quốc đã dùng những thủ đoạn dã man tra tấn đồng chí. Cũng như Trần Phú, Lê Hồng Phong, Hà Huy Tập, Nguyễn Thị Minh Khai và nhiều đồng chí khác, Nguyễn Văn Cừ anh dũng giữ vững khí tiết kiên cường của người cộng sản.

Sau cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ (11/1940), bọn đế quốc đã hèn nhát kết án tử hình đồng chí. Ngày 26/8/1941, chúng đưa đồng chí cùng một số đồng chí khác đi xử bắn tại Hóc Môn, tỉnh Gia Định. Tại pháp trường đế quốc, Nguyễn Văn Cừ và các đồng chí khác đã kiên quyết vứt bỏ tấm băng đen bịt mắt, nhìn thẳng vào họng súng quân thù, nhất loạt hô vang, khẳng định niềm tin tuyệt đối vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng:

- Đảng cộng sản Đông Dương muôn năm!

- Cách mạng Đông Dương thành công muôn năm!

Với 29 tuổi đời, 12 năm tuổi Đảng, hơn 13 năm hoạt động cách mạng, đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã có những đóng góp cực kỳ quan trọng trong việc chỉ đạo và chuyển hướng chiến lược cách mạng, trong xây dựng và củng cố Đảng cả về tư tưởng, tổ chức và phương thức hoạt động, trong xây dựng Mặt trận dân tộc thống nhất. Những đóng góp ấy thể hiện trí tuệ sáng tạo và tư duy chiến lược của nhà lãnh đạo trẻ tuổi. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã anh dũng hy sinh cho lý tưởng của Đảng, vì độc lập của Tổ quốc và tự do cho dân tộc Việt Nam. Toàn bộ cuộc đời hoạt động của đồng chí là một tấm gương chói lọi về phẩm chất cao quý trong sáng của người cộng sản, nhà lãnh đạo kiệt xuất và mẫu mực của Đảng ta.

Nguyễn Sỹ