Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Zelensky: Sau 'tiếng bấc ném đi' là rất nhiều nỗi lo nhận lại

Thảm họa ngoại giao gây sốc

Cuộc hội đàm giữa hai vị tổng thống cùng Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tại phòng Bầu Dục hôm 28/2 vốn được kỳ vọng tạo ra một bước tiến mới trong quan hệ song phương cuối cùng đã biến thành thảm họa ngoại giao.

Cả 3 nhà lãnh đạo, trong đó chủ yếu là ông Trump và ông Zelensky đã tranh cãi gay gắt về những vấn đề liên quan đến thỏa thuận ngừng bắn tại Ukraine cũng như quan điểm của các bên về thỏa thuận chia sẻ tài nguyên của Ukraine nhằm bù đắp lại những khoản viện trợ của Washington cho Kiev.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump tranh luận gay gắt tại Phòng Bầu Dục, ngày 28/2.

Màn tranh luận càng lúc càng căng thẳng và diễn ra ngay trước một rừng ống kính phóng viên theo dõi cuộc họp tại Nhà Trắng khi đó. Trong lúc ông Trump và ông Vance nói rằng ông Zelensky “cần bày tỏ sự biết ơn với những giúp đỡ của nước Mỹ” và nhanh chóng đồng ý ngừng bắn thì nhà lãnh đạo Ukraine một mực khẳng định, bất cứ thỏa thuận nào cũng cần có sự đảm bảo rõ ràng về an ninh cho Ukraine, đồng thời chỉ trích cách tiếp cận mềm mỏng của ông Trump với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

“Tiếng bấc ném đi, tiếng chì ném lại”, ông Trump tuyên bố ông Zelensky “không có quân bài nào trong tay” để đàm phán và đang “đánh bạc với hàng triệu sinh mạng, đánh bạc với thế chiến thứ ba”, đồng thời đe dọa nếu Ukraine không chấp nhận thỏa thuận, Washington sẽ rút lui để mặc Kiev thất bại trong cuộc chiến.

Cuộc gặp cuối cùng kết thúc bằng việc ông Zelensky và phái đoàn Ukraine buộc phải rời Nhà Trắng sớm. Không có cuộc họp báo chung giữa hai nguyên thủ như dự kiến và cũng chẳng có thỏa thuận nào được ký kết. Thay vào đó, Tổng thống Donald Trump đăng tải lên mạng xã hội Truth Social một thông điệp rằng ông Zelensky “chưa sẵn sàng cho hòa bình”.

Thủ tướng Anh Starmer bày tỏ sự ủng hộ đối với Tổng thống Zelensky và quyết định cho Ukraine vay 2,6 tỷ bảng để tăng cường năng lực quân sự.

Về phần mình, phát biểu với FOX News ngay sau màn tranh cãi tại phòng Bầu Dục, Tổng thống Zelensky tỏ ra lấy làm tiếc về sự việc này nhưng cho rằng đó chỉ là một tình huống đối thoại thẳng thắn, trung thực để hai bên hiểu rõ nhau. Người đứng đầu Ukraine tin rằng, bất chấp những khác biệt về quan điểm trong cuộc gặp, mối quan hệ giữa ông và ông Trump vẫn có thể được hàn gắn.

Hậu quả đến tức thì

Những tin tức về cuộc hội đàm thất bại giữa Tổng thống Zelensky và Tổng thống Donald Trump đã khiến dư luận Mỹ dậy sóng. Một số nghị sĩ nước này bày tỏ sự tức giận vì cho rằng ông Zelensky không tôn trọng Mỹ, không tôn trọng tổng thống nước chủ nhà khi cãi vã nảy lửa như vậy ngay trước mặt giới truyền thông trong phòng Bầu Dục. Thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham kêu gọi ông Zelensky nên từ chức để thay thế bằng “một ai đó mà chúng ta (Mỹ) có thể làm việc cùng” hoặc Tổng thống Ukraine phải thay đổi cách tiếp cận vấn đề”.

Tại Ukraine, những chính trị gia đối lập cũng lên tiếng. Oleksiy Goncharenko, một nghị sĩ đối lập Ukraine, đã gọi cuộc họp này là một "thảm họa" khi trả lời phỏng vấn với BBC News. “Điều này không tốt cho Mỹ nhưng là thảm họa đối với Ukraine”, ông Goncharenko nói. “Chúng ta đang đổ máu mỗi ngày. Chúng ta đang ở trong tình thế rất khó khăn. Chúng ta không thể mất đi đồng minh quân sự chính của mình”. Cựu Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko - một đối thủ chính trị khác của Tổng thống Zelensky, thì cho biết đây không phải là lúc chỉ trích ông Zelensky nhưng ông hy vọng nhà lãnh đạo 47 tuổi sẽ có “kế hoạch B”.

Tổng thống Zelensky động viên một thương binh Ukraine hồi tháng 10/2024. Sau 3 năm chiến sự, Ukraine đã phải hứng chịu rất nhiều tổn thất.

Trong khi đó, từ Moscow, cựu cố vấn của Tổng thống Putin, ông Sergei Markov nhận định sự cố ngoại giao này sẽ đẩy nhanh quá trình kết thúc sự nghiệp chính trị của ông Zelensky. “Ông ta (Zelensky) đã đi quá giới hạn và nên từ chức tổng thống càng sớm càng tốt”, cựu cố vấn của Tổng thống Putin nói.

Ở chiều ngược lại, nhiều chính khách châu Âu, bao gồm Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa và Thủ tướng Anh Keir Starmer... đã lên tiếng bày tỏ sự ủng hộ với ông Zelensky. Tuy nhiên, với nhà lãnh đạo Ukraine, điều quan trọng nhất trong những nỗ lực ngoại giao mà ông đang thực hiện - sự ủng hộ mạnh mẽ của Tổng thống Donald Trump đối với Ukraine trong các cuộc đàm phán ngừng bắn, lại không đạt được. Trái lại, Ukraine đang nhanh chóng chịu những hậu quả đầu tiên từ thảm họa ngoại giao hôm 28/2.

Trao đổi với tờ New York Times ngay sau cuộc hội đàm sóng gió giữa hai nhà lãnh đạo, một quan chức chính quyền Tổng thống Trump cho biết mọi viện trợ của Mỹ cho Ukraine - bao gồm cả các lô đạn dược và khí tài được ủy quyền và thanh toán trong thời chính quyền Tổng thống Joe Biden - có thể bị hủy bỏ ngay lập tức.

Những rủi ro nào chờ đợi Ukraine?

Dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden, các chuyến hàng thiết bị quân sự như vậy từ Mỹ được công bố khoảng 2 tuần một lần và đôi khi chỉ cách nhau 5 hoặc 6 ngày. Nhưng, đã không có thông báo nào về các chuyến hàng viện trợ quân sự từ Washinton cho Kiev kể từ khi ông Donald Trump nhậm chức và các lô hàng cuối cùng của thời ông Biden đã được chuyển giao chậm lại đến mức nhỏ giọt, tờ New York Times cho biết.

Thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham kêu gọi ông Zelensky nên từ chức sau sự cố ngoại giao vừa qua.

Về mặt tài chính, tờ báo Mỹ tiết lộ Washington cũng đã cung cấp 33,2 tỷ USD theo chương trình mang tên “Sáng kiến hỗ trợ an ninh Ukraine”, cung cấp các khoản tiền mà Kiev có thể sử dụng để mua thiết bị quân sự trực tiếp từ các công ty quốc phòng Mỹ. Những khoản tiền đó đã được công bố khoảng 44 ngày một lần dưới thời chính quyền ông Biden. Nhưng, khoản tiền cuối cùng được công bố cách đây đã hơn 2 tháng, chính xác là từ ngày 30/12/2024.

Những dữ liệu kể trên cho thấy, sau màn tranh cãi tại phòng Bầu Dục, rủi ro từ việc bị cắt viện trợ quân sự là rất nhãn tiền với Ukraine. Trở lại châu Âu sau chuyến công cán đến Mỹ, ông Zelensky đã tới thăm Anh ngày 1/3 và nhận được sự ủng hộ cụ thể từ London: Một khoản vay trị giá 2,6 tỷ bảng Anh. Theo thông cáo báo chí của Chính phủ Anh, khoản vay này sẽ được dành riêng cho mục đích mua sắm quân sự nhằm tăng cường khả năng phòng thủ của Ukraine, với đợt đầu tiên dự kiến sẽ được giải ngân cho Kiev ngay trong tuần này.

Nhưng, số tiền ấy, cùng với những lời hứa viện trợ lên tới 50 tỷ USD của các nước châu Âu liệu có đủ để Ukraine cầm cự trong một cuộc chiến mà họ đang hụt hơi? Nói cách khác, nếu không có thêm viện trợ quân sự từ Mỹ, đất nước Đông Âu này liệu có đứng vững hay sẽ nhanh chóng sụp đổ như lời đe dọa từ Washington?

Theo tờ New York Times, sự phụ thuộc của Ukraine vào nguồn cung cấp vũ khí từ Mỹ là cực lớn. Kể từ ngày đầu Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt, khi chính quyền Tổng thống Biden tuyên bố sẽ gửi cho Kiev số vũ khí trị giá 350 triệu USD từ kho dự trữ của Bộ Quốc phòng, Lầu Năm Góc đã gửi thêm 71 chuyến hàng viện trợ quân sự từ các kho dự trữ trị giá 33,8 tỷ USD. Trong đó bao gồm hơn 3 triệu quả đạn pháo 155 mm, hàng chục nghìn tên lửa và đạn pháo dẫn đường, hàng nghìn tên lửa chống tăng, tên lửa phòng không, xe bọc thép và hàng chục xe tăng...

Ukraine phụ thuộc nhiều vào viện trợ vũ khí của Mỹ hoặc có nguồn gốc từ Mỹ, chẳng hạn như phản lực phóng loạt HIMARS (ảnh), tên lửa tầm xa ATACMS hay tên lửa chống tăng Javelin.

Năng lực của số vũ khí đó, cùng với việc chúng được chuyển đến kịp thời, đã giúp Ukraine cầm cự trước một đối thủ vượt trội về mọi mặt trong 3 năm qua. Điều đó nói lên rằng, chỉ những khoản tiền là chưa đủ. Ukraine cần được tiếp viện vũ khí và đạn dược nhanh nhất có thể, điều sẽ phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ - quốc gia sản xuất hoặc nắm giấy phép của hầu hết những loại khí tài đã, đang và sẽ được gửi đến Ukraine. Với quyền quyết định của mình, Mỹ có thể phủ quyết mọi ý định đưa các khí tài đó đến bất cứ nơi nào trên thế giới.

Cũng theo tờ New York Times, sau vụ tranh cãi tại phòng Bầu dục, một số quan chức Nhà Trắng cho biết ông Trump có thể quyết định chấm dứt ngay cả sự hỗ trợ gián tiếp do Mỹ cung cấp, bao gồm các loại hình tài trợ quân sự khác, chia sẻ thông tin tình báo, đào tạo cho binh sĩ và phi công Ukraine hoặc mở một tổng đài quản lý viện trợ quốc tế tại một căn cứ quân sự của Mỹ ở Đức.
Những hành động như vậy, nếu thực sự xảy ra, sẽ là đòn giáng nặng nề vào một Ukraine vốn đang gặp khó khăn mọi mặt trên chiến trường.

Hẳn Tổng thống Zelensky khi bước vào cuộc hội đàm với Tổng thống Trump không mong muốn một kết cục như vậy. Nhưng, giờ thì “tiếng bấc đã ném đi” và chỉ còn những nỗi lo ở lại với nhà lãnh đạo này mà thôi.

Quang Anh