Tổng thống Trump muốn Mỹ nắm quyền kiểm soát Gaza: Giải pháp hay nguy cơ?

Tân Tổng thống Mỹ Donald Trump ký các sắc lệnh sau lễ nhậm chức tại Washington, D.C., ngày 20/1/2025. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Thế giới vẫn còn bàng hoàng vào ngày 4/2 sau đề xuất gây sốc của Tổng thống Donald Trump rằng Mỹ sẽ tiếp quản khu vực bị chiến tranh tàn phá Gaza, dọn dẹp đống đổ nát và phát triển kinh tế sau khi gần 2 triệu người Palestine sinh sống tại đây di dời đến các quốc gia khác.

Thông báo gây chấn động của Tổng thống Trump đã ngay lập tức vấp phải sự phản đối từ các quốc gia Arab và tạo ra vô số câu hỏi. Nhiều người cho rằng việc chiếm giữ một lãnh thổ bằng vũ lực sẽ vi phạm luật pháp quốc tế, và những người khác cho rằng việc di dời người dân của họ hoàn toàn cấu thành tội ác chiến tranh.

"Phản ứng ban đầu của tôi là, nó là bất hợp pháp", bà Natasha Hall, một thành viên cấp cao của Chương trình Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế cho biết. Bà nói thêm: "Nó gợi lại thời kỳ thực dân và cưỡng bức người dân di dời, mà chúng ta nghĩ đã kết thúc khi Mỹ và các nước khác thiết lập trật tự thế giới mà chúng ta đã thấy kể từ khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ 2" - khi Công ước Geneva được thông qua.

"Ngay từ đầu, đây đã là một sự khởi đầu không có triển vọng", ông Bruce Riedel, cựu sĩ quan CIA hiện đang làm việc tại Trung tâm Chính sách Trung Đông của Viện Brookings, cho biết.

Tổng thống Trump tiết lộ ý tưởng của mình trong cuộc họp báo chung hôm 4/2 với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, nói rằng ông đã nghiên cứu ý tưởng này trong nhiều tháng và quyết định tiến hành không phải là điều được đưa ra một cách dễ dàng.

Tổng thống Trump cho biết ông nhận thấy "vị thế sở hữu lâu dài" của Mỹ tại Dải Gaza và nước Mỹ sẽ đảm bảo thực hiện một điều gì đó "thực sự ngoạn mục". Ông cho biết người dân thế giới sẽ sống tại Dải Gaza sau đó, bao gồm cả người Palestine, mặc dù trước đó trong ngày Tổng thống Trump đã nói rằng ông sẽ ủng hộ việc tái định cư vĩnh viễn người Palestine ở nơi khác. Ngày 5/2, Nhà Trắng cho biết việc di dời sẽ là tạm thời khi quá trình tái thiết diễn ra, tuy vậy các quan chức cũng cho biết có thể mất từ 10 đến 15 năm để hoàn thành.

Tổng thống Trump cũng nói rằng ông để ngỏ khả năng gửi quân đội Mỹ đến Dải Gaza để giải quyết vấn đề này nếu cần thiết. Điều này có phần đi ngược với những cam kết của ông trong chiến dịch tranh cử "nước Mỹ trên hết" của mình - giữ Mỹ tránh xa các cuộc chiến tranh ở nước ngoài và các mối liên hệ khác. Sau đó vào hôm 5/2, Nhà Trắng đã đưa ra lập luận rằng Tổng thống Trump không cam kết đưa quân đội đến đó, nhưng cho biết ông sẽ không loại trừ hoàn toàn khả năng này để duy trì đòn bẩy trong các cuộc đàm phán.

"Tổng thống Trump là người có tư duy đột phá và là nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, người có thể giải quyết những vấn đề mà nhiều người khác, đặc biệt là ở thành phố này, cho là không thể giải quyết được", Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói với các phóng viên.

Tuy nhiên, bà Leavitt không cung cấp nhiều chi tiết về cách thức chính xác mà một cuộc tiếp quản của Mỹ sẽ diễn ra. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã cố gắng làm dịu tác động trước phản ứng dữ dội lan rộng, lập luận rằng nước cờ của Tổng thống Trump là không có ý đồ mang tính thù địch.

Các chuyên gia về chính sách đối ngoại cho biết vẫn chưa rõ liệu ông Trump đang hy vọng đạt được điều gì với những phát biểu trên.

"Tôi thấy hơi khó hiểu vì ông ấy chắc chắn muốn có sự công nhận nào đó cho Hiệp định Abraham mà ông đã ký vào năm 2020 nhưng đây lại là điều hoàn toàn ngược lại mà ông ấy nên làm nếu thực sự muốn thấy sự tiến bộ ở Trung Đông. Tôi nghĩ ông ấy đã mất đi lợi thế ở đây", ông Brian Katulis, thành viên cấp cao tại Viện Trung Đông, cho biết.

Các quốc gia Arab hoặc công khai chỉ trích những bình luận của Trump hoặc nhắc lại kỳ vọng của họ rằng con đường duy nhất để tiến lên là giải pháp hai nhà nước.

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas cho biết tuyên bố của Tổng thống Mỹ Trump là "vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế". Lực lượng Hamas kêu gọi Tổng thống Trump rút lại tuyên bố này.

Phía Jordan cho biết Vua Abdullah II đã nhấn mạnh sự cần thiết phải chấm dứt việc mở rộng khu định cư, bày tỏ sự phản đối mọi nỗ lực sáp nhập đất đai và di dời người Palestine. Vị Vua của Jordan dự kiến sẽ gặp Tổng thống Trump tại Washington vào tuần tới.

Mỹ từ lâu đã thúc đẩy giải pháp hai nhà nước và Cố vấn An ninh quốc gia của Tổng thống Trump là ông Michael Waltz, đã nói với CBS News vào ngày 5/2 rằng những bình luận của ông Trump về việc tiếp quản không có nghĩa là mục tiêu kéo dài hàng thập kỷ đó sẽ chấm dứt.

Ông Waltz cho biết ông tin rằng đề xuất tiếp quản của Tổng thống Trump có thể thúc đẩy biện pháp ngoại giao. "Nó sẽ đưa toàn bộ khu vực đến với các giải pháp riêng của họ, nếu họ không thích các giải pháp của ông Trump", ông nói.

Chuyên gia Hall của CSIS cho biết nếu nhìn nhận theo hướng tích cực thì những gì Tổng thống Trump đang cố gắng thực hiện có khả năng giúp thúc đẩy Jordan và Ai Cập làm nhiều hơn cho người tị nạn Palestine. Hoặc, việc ông Trump làm có thể là đang hỗ trợ ông Netanyahu khi vị Thủ tướng Israel đang phải đối mặt với liên minh chính trị mong manh với các thành viên cực hữu trong chính phủ muốn tiếp tục cuộc chiến với Hamas.

Những vấn đề chính tại Dải Gaza đang bị xao lãng?

"Điều này khiến chúng ta không nghĩ đến vấn đề thực sự, đó là cách chúng ta tạo ra luật pháp, trật tự và sự ổn định ở Dải Gaza để cho phép tái thiết cơ sở hạ tầng bắt đầu. Đó là ưu tiên cấp bách thực sự", cựu sĩ quan CIA Riedel nói.

Tất cả những điều này đang diễn ra trong bối cảnh thỏa thuận ngừng bắn và thả con tin mong manh đang ở trong giai đoạn đầu tiên. Ngày 4/2, lực lược Hamas cho biết rằng các cuộc đàm phán đã bắt đầu cho giai đoạn thứ hai của thỏa thuận.

Giáo sư Nathan Brown tại Đại học George Washington và là thành viên của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế cho biết kế hoạch tiếp quản của Tổng thống Trump có thể khiến lực lượng Hamas trở nên cứng rắn hơn cũng như khiến nhiều bên bị giảm động lực để thúc đẩy kế hoạch này.

Ông Katulis tại Viện Trung Đông cho rằng Hamas và Israel vẫn có lý do để tiến lên nhưng đề xuất của Tổng thống Trump về việc Mỹ kiểm soát Dải Gaza, ít nhất là không có ích và làm sao lãng các vấn đề thực sự.

Bình Thanh/Báo Tin tức (Theo ABC News)