Tổng Thư ký Liên hợp quốc: Thúc đẩy hành động nhiều hơn về biến đổi khí hậu

Cuộc họp thường niên của các nhà lãnh đạo là cơ quan ra quyết định chính trị hàng đầu của khu vực. Hội nghị thượng đỉnh kéo dài một tuần này sẽ lên đến đỉnh điểm trong cuộc họp kín của các nhà lãnh đạo, nơi các quyết định quan trọng được đưa ra, có thể bao gồm việc xác nhận sáng kiến cảnh sát khu vực do Australia thúc đẩy. Tương lai của New Caledonia là một trong những vấn đề lớn khác sẽ được giải quyết tại Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương (PIF) dự kiến khai mạc tại Tonga vào ngày 26/8.

Chuyến thăm khu vực Thái Bình Dương của Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres bắt đầu tại Samoa từ ngày 24 đến 27/8.

Thủ tướng Australia Anthony Albanese và Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon - những người lãnh đạo của hai nền kinh tế lớn nhất của diễn đàn - sẽ tham dự cùng hầu hết các nguyên thủ quốc gia của khối khu vực gồm 18 thành viên.

Khi căng thẳng địa chính trị gia tăng và sự cạnh tranh giành ảnh hưởng ở Thái Bình Dương gia tăng, nhiều sự chú ý từ bên ngoài đã tập trung vào một số quốc gia nhỏ nhất trên thế giới. Các mối đe dọa do biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng cao sẽ là một phần trọng tâm của hội nghị thượng đỉnh, nơi ông Guterres sẽ giải quyết. Lãnh đạo các quốc gia khu vực Thái Bình Dương sẽ tìm kiếm thêm hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến về khí hậu và thảm họa của mình.

“Số phận của Thái Bình Dương phụ thuộc vào việc hạn chế nhiệt độ toàn cầu tăng lên 1,5 độ C”, Tổng Thư ký Liên hợp quốc phát biểu tại cuộc họp báo ở Samoa vào ngày 23/8, trước cuộc họp ở Tonga. “Khu vực Thái Bình Dương chiếm 0,02% lượng khí thải toàn cầu. Tuy nhiên, họ đang ở tuyến đầu của cuộc khủng hoảng khí hậu, phải đối phó với các sự kiện thời tiết khắc nghiệt từ các cơn bão nhiệt đới dữ dội đến các đợt nắng nóng kỷ lục ở đại dương”.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres gặp một thành viên cộng đồng từ Lalomanu ở Samoa, nơi giống như nhiều quốc đảo nhỏ khác, cần đầu tư lớn để ứng phó với mực nước biển dâng cao và biến đổi khí hậu. Ảnh: Liên Hợp Quốc

Thủ tướng Quần đảo Cook Mark Brown là Chủ tịch Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương PIF sắp mãn nhiệm, cho biết tại một cuộc họp báo gần đây rằng PIF đang gặp khó khăn trong việc điều hướng những tác động của tình trạng kép của New Caledonia với tư cách là thành viên chính thức của diễn đàn và là lãnh thổ của Pháp. Tình trạng bất ổn đã khiến lãnh thổ này được thêm vào chương trình nghị sự của các nhà lãnh đạo như một “vấn đề thường trực”, phản ánh tầm quan trọng của nó đối với các nhà lãnh đạo khu vực.

Trong những năm gần đây, cuộc họp đã thu hút sự quan tâm ngày càng tăng trong bối cảnh cuộc chiến địa chính trị giành ảnh hưởng trong khu vực giữa Mỹ và Trung Quốc. Khi Bắc Kinh mở rộng ảnh hưởng của mình ở Thái Bình Dương và tăng cường các mối quan hệ kinh tế và an ninh, Mỹ đã thúc đẩy sự tham gia của mình trên nhiều mặt trận. Washington đã hứa sẽ viện trợ nhiều hơn, thiết lập quan hệ đối tác an ninh và mở các đại sứ quán mới. Các quốc gia Thái Bình Dương đã chứng kiến một loạt các chuyến thăm của bộ trưởng từ Mỹ và Trung Quốc, cũng như các sáng kiến mới trên nhiều lĩnh vực khác nhau và sự gia tăng trong ngoại giao quốc phòng. Thủ tướng Fiji Sitiveni Rabuka sẽ đến PIF sau chuyến thăm Bắc Kinh, nơi ông thảo luận về phát triển kinh tế và các cách khác để tăng cường quan hệ. Các nhà lãnh đạo của quốc gia Vanuatu và Quần đảo Solomon đã đến thăm Trung Quốc vào tháng 7 vừa rồi.

Mặc dù các thành viên PIF đồng ý về nhiều ưu tiên chính, nhưng việc duy trì sự đoàn kết trong khu vực có thể là một thách thức. Năm ngoái tại Quần đảo Cook, sự chia rẽ chính trị về khai thác mỏ nước sâu đã trở nên rõ ràng. Kể từ đó, Vanuatu đã dẫn đầu một cuộc đấu tranh tại cuộc họp gần đây nhất của Cơ quan Đáy biển Quốc tế nhằm ngăn chặn việc cấp giấy phép khai thác tài nguyên đáy biển trước khi các quy định về môi trường được đưa ra. Năm ngoái, các nhà lãnh đạo Thái Bình Dương đã yêu cầu ban thư ký diễn đàn triệu tập một cuộc thảo luận khu vực về vấn đề này. Tuy nhiên, cuộc thảo luận vẫn chưa được diễn ra.

Các quốc đảo Thái Bình Dương bị đe dọa bởi nước biển dâng cao, nợ nần và căng thẳng địa chính trị chỉ có thể phản công nếu các bên cho vay quốc tế đồng ý với các điều khoản công bằng hơn cho nguồn tài trợ phát triển quan trọng và các nước gây ô nhiễm lớn nhất thế giới “tăng mạnh” đóng góp để giải quyết “hỗn loạn khí hậu”, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres cho biết. Phát biểu tại Samoa, nơi ông gặp những người dân phải rời bỏ nhà cửa do mực nước biển dâng cao và xói mòn bờ biển, người dân đảo Thái Bình Dương không muốn trở thành nạn nhân của biến đổi khí hậu. Nhưng, ông nhấn mạnh rằng các kế hoạch đầy tham vọng của họ nhằm chống lại “mối đe dọa hiện hữu đối với hàng triệu người” đã bị hoãn lại, trong bối cảnh thiếu nguồn tài trợ đã hứa.

Các biện pháp hành động vì khí hậu ở Thái Bình Dương sẽ được nêu ra trong chuyến thăm của ông Guterres.

“Chúng tôi đang đấu tranh mạnh mẽ cho “công lý” khí hậu... (nhưng) chúng tôi không thấy số tiền cần thiết và đó là lý do tại sao chúng tôi yêu cầu cải cách và các tổ chức tài chính quốc tế để đáp ứng nhu cầu tài trợ của các quốc gia, như các quốc gia Thái Bình Dương”, Tổng thư ký Liên hợp quốc nói với các nhà báo tại trụ sở Liên hợp quốc ở thủ đô Apia, Samoa.

Những cử chỉ tích cực từ các quốc gia giàu có đối với các nước đang phát triển là không đủ để bù đắp cho những cú sốc kinh tế do thiên tai gây ra do biến đổi khí hậu, ông Guterres nhấn mạnh, chỉ ra Quỹ Thiệt hại và Tổn thất đã được nhất trí vào năm 2022 tại Hội nghị Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP27) tại Ai Cập. Tổng Thư ký cho biết các nước phát triển cũng đã cam kết vào năm 2021 sẽ tăng gấp đôi kinh phí thích ứng với khí hậu từ 100 tỷ đô la một năm đã được thống nhất vào năm 2009, khi ông lưu ý rằng nguồn thu nhập có khả năng thay đổi cuộc chơi này cũng chưa nhận được đủ sự ủng hộ.

“Chúng tôi cần tất cả các quốc gia thực hiện các cam kết của họ về tài chính khí hậu và một kết quả tài chính mạnh mẽ từ COP năm nay, nơi chúng tôi sẽ thảo luận về các cam kết tài chính sau năm 2025”, ông nói.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres dự kiến sẽ giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng ở khu vực Thái Bình Dương tại Diễn đàn Tonga.Ảnh: Mario Tama/Getty Images.

Phát biểu với các phóng viên, người đứng đầu Liên hợp quốc đã mô tả cách người dân Samoa liên tục phản kháng lại các cú sốc khí hậu, bao gồm cả trận sóng thần chết người năm 2009 khiến ít nhất 192 người thiệt mạng. “Chúng tôi đã thấy những người chuyển nhà vào sâu trong đất liền. Chúng tôi đã thấy những người kiên trì quay trở lại và xây dựng lại. Chúng tôi đã chứng kiến quyết tâm to lớn của mọi người trong cuộc chiến chống lại không chỉ tác động của sóng thần mà còn tác động của mực nước biển dâng cao, của bão và lốc xoáy”, ông nói. “Tôi đã thấy một bức tường bảo vệ một ngôi làng khỏi biển; bức tường đó trong 20 năm, vì sóng thần - vì mực nước biển dâng cao và vì những cơn bão lớn - đã được xây dựng 3 lần”.

Nhiều quốc gia đang phát triển như Samoa, cũng là tuyến đầu của cuộc khủng hoảng khí hậu, phải dựa vào việc vay vốn từ các tổ chức cho vay quốc tế với lãi suất cao hơn các quốc gia nghèo nhất thế giới, điều này thực sự ngăn cản họ tiếp cận các khoản tiền mà họ cần để tự giúp mình. Để giải quyết tình trạng bất bình đẳng mang tính cấu trúc lịch sử này trong tài chính quốc tế, Liên hợp quốc đã hợp tác với các quốc gia đảo nhỏ đang phát triển (SIDS) về một phép đo mới về thu nhập quốc dân - Chỉ số dễ bị tổn thương đa chiều (MVI) - để họ cũng có thể tiếp cận nguồn tài trợ đáng kể cần thiết cho phát triển bền vững. “Chúng tôi yêu cầu cộng đồng quốc tế hành động theo cách mà khi các tổ chức tài chính quốc tế giải quyết với các quốc gia như Samoa, Chỉ số dễ bị tổn thương đa chiều sẽ được tính đến để cho phép cấp vốn ưu đãi cho các dự án cần thiết để quốc gia này đạt được mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ người dân trước biến đổi khí hậu”, ông Guterres cho biết.

Tổng Thư ký cũng nhắc lại mong muốn của mình là các quốc đảo nhỏ như Samoa được tiếp cận khoảng 80 tỷ đô la tiền tài trợ phát triển liên quan đến Quyền rút vốn đặc biệt, có thể được các thành viên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) chuyển cho các ngân hàng phát triển đa phương để có thể vay. Các nguồn thu nhập mới như thế này rất quan trọng đối với các quốc gia như Samoa, nơi đã mất nguồn thu nhập du lịch quan trọng do đại dịch COVID-19 và “chưa nhận được sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế. Khi nhìn vào Samoa, chúng tôi hiểu điều đó có nghĩa là gì và chúng tôi không bao giờ ngừng đấu tranh để đảm bảo rằng điều này được cộng đồng quốc tế công nhận”.

Cảnh sát Pháp ở New Caledonia trong cuộc bạo loạn vào tháng 6. Ảnh: Delphine Mayeur/Getty Images.

Năm 2019, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres cho biết điều quan trọng là “cứu Thái Bình Dương để cứu thế giới” khi ông kết thúc chuyến công du ngắn ngày ở Nam Thái Bình Dương tại Vanuatu. Ông Guterres đã dành cả tuần ở khu vực này để thúc đẩy hành động khẩn cấp trước hội nghị thượng đỉnh của Liên hợp quốc vào tháng 9/2019 được coi là cơ hội cuối cùng để ngăn chặn biến đổi khí hậu. Theo Liên hợp quốc, Vanuatu là quốc gia có nguy cơ chịu thiên tai cao nhất thế giới, nhưng ông Guterres cho biết quốc gia này cũng đang “dẫn đầu” về khả năng phục hồi.

Tại một cuộc họp báo chung với Thủ tướng Vanuatu Charlot Salwai, ông Guterres đã ca ngợi cách đất nước này phục hồi sau cơn bão thảm khốc Pam tấn công quần đảo này vào năm 2015. Cơn bão đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 15 người, san phẳng các ngôi làng và ảnh hưởng đến gần một nửa trong số 300.000 người dân.

Mục tiêu của Liên hợp quốc là hạn chế mức tăng ở mức 1,5 độ C (2,7 độ F) so với mức trước cuộc cách mạng công nghiệp và ông Guterres kêu gọi các chính phủ “hiểu rằng chúng ta cần các biện pháp chuyển đổi, trong công nghiệp, trong nông nghiệp và liên quan đến đại dương”. “Tôi tin rằng đã đến lúc phải nhận ra rằng chúng ta cần chuyển thuế từ người dân sang carbon và ô nhiễm”, ông nói. “Chúng ta cần ngừng trợ cấp cho nhiên liệu hóa thạch. Thật vô lý khi tiền của người nộp thuế lại góp phần làm gia tăng các cơn bão, hạn hán lan rộng, băng tan, san hô bị tẩy trắng và khiến những hòn đảo gặp nguy hiểm”.

“Rõ ràng là Thái Bình Dương đang ở tuyến đầu của biến đổi khí hậu mặc dù chúng không góp phần gây ra biến đổi khí hậu”, ông Guterres chia sẻ, ám chỉ đến các đảo Thái Bình Dương trũng thấp đang bị đe dọa bởi mực nước biển dâng cao. “Vì vậy, Thái Bình Dương có thẩm quyền đạo đức để đưa ra bài học cho phần còn lại của thế giới. Chúng ta cần phải cứu Thái Bình Dương để cứu thế giới”.

Huyền Thanh Thanh (Tổng hợp)