TP.HCM chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số: Tiên phong phát triển khu công nghệ cao phát thải thấp (Bài 2)

SHTP và doanh nghiệp đón cơ hội mới

Việc Khu Công nghệ cao TP.HCM (SHTP) chuyển đổi sang mô hình phát thải thấp không chỉ là đáp ứng yêu cầu chính sách, mà còn tạo ra một lợi thế toàn diện cho cả khu và từng doanh nghiệp bên trong. Trước hết, lợi ích kinh tế - tài chính thể hiện rất rõ: doanh nghiệp giảm đáng kể chi phí năng lượng và nguyên liệu thông qua quản lý phát thải, tối ưu tiêu thụ và áp dụng các giải pháp cải tiến quy trình. Đi kèm đó là cơ hội sinh lời mới từ tín chỉ carbon và các ưu đãi dành cho doanh nghiệp xanh - những nguồn lực tài chính mà nếu chậm chân, doanh nghiệp sẽ đánh mất vào tay các khu công nghiệp trong khu vực. Khi chi phí được kiểm soát và dòng tiền ổn định hơn, hiệu quả đầu tư dài hạn chắc chắn sẽ cải thiện.

Ở khía cạnh hội nhập thị trường, chuyển đổi xanh giúp SHTP và doanh nghiệp đáp ứng ngay từ đầu các yêu cầu khắt khe của EU và Mỹ như CBAM, CSRD hay bộ tiêu chuẩn ESG. Các tập đoàn FDI công nghệ cao đang tái cấu trúc chuỗi cung ứng để gắn với mục tiêu Net Zero; vì vậy một khu công nghệ cao có năng lực phát thải thấp sẽ lập tức trở thành điểm đến hấp dẫn. Điều này không chỉ hỗ trợ thu hút đầu tư, mà còn nâng cấp vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi tính minh bạch về phát thải đang trở thành điều kiện bắt buộc.

Khi môi trường làm việc xanh, an toàn và minh bạch được thiết lập, SHTP không chỉ nâng cao chất lượng lao động mà còn tạo điều kiện để nhân lực tiếp cận kỹ năng công nghệ xanh - nhóm kỹ năng sẽ trở thành tiêu chuẩn trong ngành sản xuất công nghệ tương lai. Đồng thời, việc gắn kết cộng đồng và cải thiện hình ảnh doanh nghiệp giúp cả khu nâng cao uy tín và tính bền vững trong phát triển dài hạn.

SHTP đã trở thành điểm hội tụ của hàng trăm doanh nghiệp công nghệ cao, với giá trị sản xuất hàng chục tỷ USD - Ảnh: Hưng Khánh

Khu công nghệ cao tiên phong: Hướng chuyển đổi và lộ trình chuyển đổi

Việc chuyển đổi SHTP sang mô hình phát thải thấp đòi hỏi một bộ giải pháp tổng thể, được triển khai đồng bộ trên toàn khu. Trước hết, nền tảng quan trọng nhất là xây dựng cơ sở dữ liệu phát thải chung, trong đó toàn bộ doanh nghiệp hoạt động trong khu đều phải được thu thập và quản lý dữ liệu phát thải một cách thống nhất. Việc thiết lập trung tâm dữ liệu MRV (quy trình đo đạc, báo cáo, thẩm định) kết nối trực tiếp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường không chỉ tạo ra một hệ thống kiểm kê xuyên suốt mà còn là công cụ giám sát minh bạch, bảo đảm mọi hoạt động giảm phát thải đều được đo lường và xác nhận.

Song song đó, SHTP cần hình thành một trung tâm năng lượng tái tạo dùng chung cho toàn khu, bao gồm nguồn điện mặt trời và điện gió nhằm đáp ứng nhu cầu điện sạch trong dài hạn. Hệ thống xử lý nước thải tập trung phải đạt chuẩn quốc tế để giảm thiểu tác động môi trường ngay từ thượng nguồn của quá trình sản xuất. Đồng thời, logistics xanh được triển khai theo hướng áp dụng kho lạnh tiết kiệm điện và xe điện nội khu, giúp giảm phát thải trong vận chuyển và lưu trữ - những hoạt động vốn chiếm tỷ trọng lớn trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp công nghệ. Hạ tầng xanh này không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mà còn tạo ra sức hút cho các nhà đầu tư công nghệ cao ưu tiên phát triển bền vững.

Bên cạnh hạ tầng, SHTP cần ban hành Bộ tiêu chí ESG cấp khu, tạo khung chuẩn chung để doanh nghiệp định vị mức độ tuân thủ. Những doanh nghiệp có chứng chỉ ISO, báo cáo ESG hoặc mức phát thải thấp sẽ được hưởng ưu đãi, trở thành động lực để toàn khu cùng chuyển đổi. Đặc biệt, việc thí điểm chợ tín chỉ carbon nội bộ ngay trong SHTP giúp doanh nghiệp có thêm công cụ linh hoạt để tối ưu chi phí tuân thủ và đầu tư cho các dự án giảm phát thải. Đây là bước đi phù hợp với xu thế thị trường carbon đang hình thành tại Việt Nam.

Cuối cùng, việc kết nối viện - trường - doanh nghiệp trong và ngoài TP.HCM nhằm thúc đẩy R&D các công nghệ Net Zero là giải pháp giúp SHTP không chỉ giảm phát thải mà còn tạo ra tri thức mới. Trung tâm ươm tạo startup xanh sẽ là nơi nuôi dưỡng các giải pháp công nghệ, vật liệu, năng lượng và quản trị phát thải mới. Song song, mạng lưới chia sẻ sáng kiến giảm phát thải giữa các doanh nghiệp tạo ra cơ chế học hỏi liên tục, đưa quá trình chuyển đổi trở thành nỗ lực chung thay vì từng doanh nghiệp tự làm trong cô lập. Nhờ vậy, SHTP có thể hình thành cộng đồng đổi mới sáng tạo xoay quanh mục tiêu phát thải thấp.

Về lộ trình triển khai, trong năm nay, toàn bộ khu sẽ hoàn thành kiểm kê phát thải khí nhà kính theo, đồng thời xây dựng xong cơ sở dữ liệu phát thải tập trung. Đây cũng là thời điểm ban hành bộ tiêu chí ESG dành riêng cho khu công nghệ cao, tạo khung chuẩn để doanh nghiệp bắt đầu chuyển đổi đúng hướng.

Từ năm 2026 - 2027, SHTP sẽ bước vào giai đoạn triển khai thực tế. Việc mở rộng kiểm kê bao gồm chuỗi cung ứng và logistics giúp đánh giá đầy đủ phát thải gián tiếp. Cùng lúc, khu sẽ thí điểm các dự án giảm phát thải như điện mặt trời mái nhà, logistics xanh và tái chế chất thải. “Chợ” tín chỉ carbon nội bộ cũng được vận hành trong giai đoạn này, tạo môi trường thử nghiệm các mô hình giao dịch carbon phù hợp với doanh nghiệp công nghệ.

Năm 2028, SHTP chính thức tham gia Thị trường carbon Việt Nam (ETS). Đồng thời, khu sẽ kết nối với các chuẩn quốc tế như Verra, Gold Standard hay SBTi để bảo đảm tín chỉ và báo cáo phát thải có khả năng được công nhận rộng rãi. Báo cáo ESG của doanh nghiệp trong khu sẽ được chuẩn hóa theo CSRD, GRI hoặc TCFD nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường toàn cầu.

Giai đoạn 2029-2030 sẽ là thời điểm tăng tốc, khi SHTP hướng đến hình thành mô hình phát thải thấp - Net Zero model hoàn chỉnh. Mục tiêu là trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo xanh của TP.HCM và khu vực ASEAN, đồng thời thu hút mạnh dòng vốn FDI công nghệ cao gắn với cam kết ESG và Net Zero. Đây sẽ là kết quả của một lộ trình bài bản, kết hợp dữ liệu, hạ tầng, chính sách và đổi mới sáng tạo, đưa SHTP trở thành mô hình tiên phong về phát thải thấp của Việt Nam.

(* ) Cố vấn trưởng của SBBTi Việt Nam; Nhà sáng lập Azitech & Greengo

Hạo Hiển ghi

Phạm Hoài Trung (*)