PCGI - Chìa khóa thúc đẩy hợp tác xã liên kết chuỗi giá trị

Thực tế cho thấy, phần lớn HTX chưa được đánh giá đầy đủ về môi trường kinh doanh, dẫn tới việc hỗ trợ chính sách còn dàn trải và thiếu trọng tâm. Việc lần đầu tiên xây dựng Bộ chỉ số “Môi trường kinh doanh cấp tỉnh đối với kinh tế tập thể, HTX trong nông nghiệp” (PCGI) được kỳ vọng sẽ tạo một “thước đo” chính xác, giúp các địa phương nhìn thấy điểm mạnh, điểm yếu để thúc đẩy HTX phát triển theo hướng hiện đại, liên kết và bền vững.

Phát biểu tại Hội thảo tham vấn PCGI tổ chức sáng 27/11 tại Hà Nội, ông Lê Đức Thịnh -Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn khẳng định, bộ chỉ số này có ý nghĩa chiến lược khi lần đầu tiên phản ánh mức độ quan tâm, chất lượng điều hành và khả năng hỗ trợ HTX của từng địa phương.

Theo ông Thịnh, môi trường kinh doanh đối với HTX chính là “sức khỏe của thể chế” trong lĩnh vực nông nghiệp. Một môi trường thuận lợi sẽ tạo điều kiện để HTX mở rộng liên kết sản xuất và tiêu thụ, đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng thương hiệu nông sản và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị từ nông trại đến thị trường.

Ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn

Kết quả thí điểm tại 7 địa phương cho thấy mức độ sẵn sàng của tỉnh trong triển khai chính sách HTX mới chỉ đạt khoảng 5%; mức độ hài lòng của HTX về hạ tầng và dịch vụ công ở mức 15%, trong khi chất lượng nguồn nhân lực quản lý HTX cũng còn rất thấp. Những con số này cho thấy khoảng cách khá lớn giữa chủ trương và thực tiễn, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc nâng cao nhận thức của chính quyền địa phương về vai trò HTX trong phát triển chuỗi giá trị nông sản.

Theo ThS. Tạ Thu Trang (Trung tâm Thông tin và Dịch vụ NN&MT), việc đánh giá môi trường kinh doanh sẽ được thực hiện qua hai nhóm đối tượng: cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh và các HTX nông nghiệp. Nhóm tiêu chí dành cho cơ quan quản lý tập trung vào chất lượng thể chế, mức độ cải cách thủ tục, tính minh bạch và khả năng phối hợp liên ngành, cùng điều kiện hạ tầng phục vụ phát triển HTX. Trong khi đó, nhóm tiêu chí dành cho HTX phản ánh trực tiếp cảm nhận của cơ sở, cho thấy họ đang được hỗ trợ ra sao và còn những vướng mắc nào trong quá trình sản xuất, kinh doanh.

Việc lấy ý kiến HTX, với khoảng 70% thực hiện qua khảo sát điện tử và 30% qua phỏng vấn trực tiếp, sẽ giúp đảm bảo dữ liệu khách quan, đặc biệt là phản ánh rõ khó khăn của HTX vùng sâu, vùng xa nơi thị trường và dịch vụ hỗ trợ còn hạn chế. TS. Nguyễn Anh Phong - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và môi trường đề xuất mở rộng khảo sát trên phạm vi toàn quốc với 34 tỉnh, dự kiến tiếp cận 9.000 HTX và thu tối thiểu 2.380 phiếu hợp lệ. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để so sánh mức độ hiệu quả trong hỗ trợ HTX giữa các địa phương.

Bộ chỉ số PCGI, một khi được hoàn thiện, sẽ thúc đẩy chính quyền các tỉnh thay đổi cách nhìn nhận về vai trò của HTX. Từ một mô hình sản xuất truyền thống, HTX đang trở thành tổ chức kinh tế giữ vai trò trung tâm trong liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản. HTX giúp nông dân tiếp cận thị trường theo chuỗi giá trị, tham gia đàm phán với doanh nghiệp, chuẩn hóa quy trình sản xuất, bảo đảm truy xuất nguồn gốc và đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng ngày càng cao của siêu thị, nhà phân phối và sàn thương mại điện tử.

Những năm gần đây, nhiều HTX đã từng bước khẳng định vai trò trong sản xuất theo mã số vùng trồng, xây dựng thương hiệu và đưa sản phẩm lên các kệ siêu thị như WinMart, Co.opmart, Bách Hóa Xanh hoặc lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee, Lazada. Tuy nhiên, không ít HTX vẫn loay hoay vì thiếu hạ tầng chế biến, thiếu thông tin thị trường, thiếu vốn và thiếu nguồn nhân lực am hiểu kinh tế số. Do đó, một môi trường kinh doanh thuận lợi từ phía địa phương là điều kiện tiên quyết để HTX phát huy vai trò cầu nối giữa nông dân và doanh nghiệp, giữa sản xuất và thị trường.

Theo ông Lê Đức Thịnh, điều quan trọng nhất là PCGI phải trở thành “tấm gương phản chiếu chính sách”, nơi mỗi tỉnh, thành có thể nhìn thấy mình đang ở đâu trong hỗ trợ HTX. “Khi có xếp hạng minh bạch, địa phương sẽ thi đua cải thiện chính sách và tạo sức ép cải cách thực chất. Đây là động lực để HTX được bảo vệ, được trao cơ hội phát triển và tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi giá trị nông sản”, ông nhấn mạnh.

Việc lần đầu tiên xây dựng “thước đo” môi trường kinh doanh cho HTX không chỉ giúp nâng cao nhận thức của chính quyền, mà quan trọng hơn, sẽ tạo nên sự chuyển biến từ gốc trong phát triển kinh tế tập thể. Khi môi trường kinh doanh được cải thiện, HTX có thể mở rộng quy mô liên kết với doanh nghiệp, thúc đẩy ký kết hợp đồng tiêu thụ ổn định, nâng cao chất lượng nông sản và hoàn thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc để hàng Việt tham gia vào các chuỗi cung ứng hiện đại trong nước và quốc tế.

Sự ra đời của PCGI vì thế được kỳ vọng sẽ tạo cú hích lớn, giúp HTX không chỉ “đủ sức” đứng vững trong môi trường cạnh tranh, mà còn trở thành lực lượng nòng cốt đưa nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng hơn trong thời gian tới.

Vân Hồng - CTV Trần Hồng/VOV.VN