TP.HCM giải bài toán hơn 8.100 cây cổ thụ có nguy cơ mất an toàn

Ngày 6/6, Sở Xây dựng TP.HCM phối hợp Hiệp hội Công viên Cây xanh Việt Nam tổ chức tọa đàm "Quản lý an toàn cây xanh đô thị trên địa bàn TP.HCM" với sự tham dự của nhiều chuyên gia, đơn vị chăm sóc cây xanh và đại diện UBND các quận, huyện trên địa bàn thành phố.

Toàn cảnh tọa đàm "Quản lý an toàn cây xanh đô thị trên địa bàn TP.HCM" (Ảnh: Mỹ Quỳnh).

Ông Hồ Hữu Hải, Phó trưởng Phòng Công viên cây xanh, Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật, Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, thành phố hiện có gần 118.000 cây xanh, trong đó 50% trên đường phố.

Trong số hơn 8.100 cây xanh loại 3 do Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật TP.HCM quản lý (chiếm gần 7% tổng số cây xanh toàn thành phố), có trên 1.400 cây Sao đen (hơn 17%) và hơn 3.200 cây Dầu (trên 40%). Phần lớn những cây này có tuổi đời 100-150 năm, một số cá thể như hai cây Dầu trên đường Nguyễn Đình Chiểu (quận 3) gần 300 năm tuổi.

Đánh giá về rủi ro cây xanh loại 3, đặc biệt là cây Dầu loại 3, ông Hải cho hay, các cây có kích thước lớn (cao 30 - 40m), sinh khối cành nặng, khi gãy đổ dễ gây thiệt hại nghiêm trọng trong điều kiện đô thị đông đúc.

Cây Dầu trưởng thành thường đã già cỗi, sinh trưởng chậm, liên kết giữa thân và cành suy yếu, dễ sâu bệnh, mục ruỗng, trong khi rất khó kiểm tra thường xuyên toàn bộ hệ tán lớn.

TP.HCM hiện có hơn 8.100 cây xanh loại 3, từ 100 - 300 năm tuổi (Ảnh: Mỹ Quỳnh).

Về cơ học, cây cần hệ rễ lớn tương ứng tán để giữ vững, nhưng không gian đô thị chật hẹp, hạ tầng ngầm cản trở khiến rễ không phát triển đủ, dễ dẫn đến bật gốc, ngã đổ khi gặp giông lốc, đặc biệt dưới tác động của hiệu ứng gió đường hầm giữa các tòa nhà cao tầng. Về sinh học, hệ rễ bị hạn chế, thiếu dinh dưỡng và nước khiến cành, nhánh suy yếu, giòn gãy.

Công tác chăm sóc gặp nhiều khó khăn vì cây quá cao, tán lớn, cần phương tiện chuyên dụng cắt tỉa nhưng thiết bị hiện có chưa đáp ứng đủ, việc thi công thường bị gián đoạn do ảnh hưởng giao thông. Ngoài ra, cây còn bị xâm hại bởi công trình thi công như cắt rễ, phá tán, trám bê tông gốc…

Mỗi năm, Trung tâm Hạ tầng thay thế khoảng 300 cây loại 3 già yếu, sâu bệnh, nhưng đồng thời cũng có khoảng 500 cây phát triển đủ tiêu chuẩn nâng cấp lên loại 3.

Nhiều cây bị sâu bệnh, tét cành ảnh hưởng chất lượng và tiềm ẩn nguy cơ thiếu an toàn (Ảnh: Mỹ Quỳnh).

Trước thực tế ngày càng nhiều sự cố cây xanh do sức khỏe và sức chống chịu cơ học suy giảm, các cơ quan chức năng cần nhìn nhận, đánh giá việc duy trì cây loại 3, đặc biệt cây Dầu. Do đặc tính hình thái phức tạp, việc cắt mé để vừa đảm bảo an toàn vừa giữ mỹ quan rất khó cân bằng.

Ông Hải nhấn mạnh, trong bối cảnh hiện nay, cần ưu tiên an toàn và xem xét thay đổi quan điểm kỹ thuật đối với cây cổ thụ đô thị, tương tự kinh nghiệm quốc tế, nơi ít duy trì cây cao lớn trong các tuyến phố đông dân, nhiều phương tiện.

Đại diện Công ty TNHH MTV Công viên Cây xanh TP.HCM, đơn vị đang chăm sóc hơn 84.000 cây xanh (trong đó có hơn 7.700 cây loại 3) cũng chia sẻ về khó khăn trong công tác chăm sóc. Việc cắt tỉa, xử lý cây cao 30 - 40m gặp nhiều trở ngại do thiếu thiết bị chuyên dụng, không gian thi công chật hẹp dễ ảnh hưởng giao thông.

Bên cạnh đó, hiệu ứng gió đường hầm, mực nước ngầm suy giảm, ô nhiễm môi trường... đang tác động tiêu cực sức khỏe và khả năng chống chịu của cây, làm tăng nguy cơ sự cố trong mùa mưa bão.

Nhiều cây xanh tại TP.HCM đang bị cắt cụt để tránh tét nhánh, gãy cành (Ảnh: Mỹ Quỳnh).

Công ty kiến nghị cần ban hành quy trình kỹ thuật riêng cho cây loại 3, có kế hoạch thay thế cây già yếu, xử phạt nghiêm hành vi xâm hại cây xanh và thành lập tổ chuyên gia đánh giá nguy cơ cây gãy đổ, nhằm đảm bảo an toàn đô thị.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Thị Lan Thi, trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TP.HCM) đề xuất cần, có nghiên cứu bổ sung tiêu chí đánh giá mức độ nguy hại và rủi ro của hệ rễ cây đô thị.

Bà Lan Thi cho rằng, việc đa dạng chủng loại cây trồng, ưu tiên dẫn nhập cây bản địa phù hợp điều kiện đô thị và biến đổi khí hậu là cần thiết.

Trong khi đó, TS Đinh Quang Diệp, trường Đại học Nông Lâm TP.HCM nhấn mạnh giá trị lịch sử, văn hóa của cây xanh đô thị bên cạnh vai trò môi trường và cảnh quan. Ông chỉ ra thực trạng nhiều cây cổ thụ quý hiếm chưa được bảo tồn đúng mức, một số đã xuống cấp và có nguy cơ gãy đổ.

Cây xanh nguy cơ thiếu an toàn bị chặt bỏ, thay thế cây mới (Ảnh: Mỹ Quỳnh).

TS Diệp đề xuất 5 nhóm tiêu chí để xác định cây cần bảo tồn: Loài cây quý hiếm (sách đỏ, di sản, IUCN), tuổi thọ trên 50 năm, kích thước lớn, chất lượng sinh trưởng tốt và vị trí gắn với di tích hoặc có không gian phù hợp. Dựa theo tiêu chí này, năm 2010 có 137 cây cổ thụ được đề xuất bảo tồn, nhưng việc thực hiện còn hạn chế.

Những giải pháp bảo tồn được TS Diệp đưa ra bao gồm tăng cường chính sách bảo vệ, lập bản đồ theo dõi tình trạng cây, khuyến khích cộng đồng tham gia gìn giữ, thiết kế đô thị tích hợp cây xanh và tận dụng chương trình trồng 1 tỷ cây của Chính phủ.

TS Diệp cũng kiến nghị, TP.HCM cần rà soát danh sách cây bảo tồn, ưu tiên bảo vệ cây trong công viên, sớm ban hành quy chế quản lý và đề xuất công nhận một số cây di sản đô thị.

Trước những ý kiến đóng góp tại tọa đàm, ông Đặng Phú Thành, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, sở sẽ nghiên cứu các vấn đề, yêu cầu mới do thực tiễn đặt ra để đưa ra giải pháp đảm bảo an toàn cho cây xanh, giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của cây xanh trên địa bàn TP.HCM.

Mỹ Quỳnh