TP.HCM hết đất chôn rác trong 5 năm nữa

Dự án điện rác vẫn “mắc” vì cơ chế và hiệu quả

Tại hội thảo “Biến rác thải thành năng lượng sạch: Giải pháp cho phát triển bền vững” ngày 21.10, PGS-TS Phùng Chí Sỹ, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, cho biết trong hai thập kỷ qua cả nước có khoảng 20 dự án đốt rác phát điện được khởi động. Phần lớn các dự án gặp khó do chi phí đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn dài từ 10 đến 20 năm, trong khi khung pháp lý còn chồng chéo.

Ông nhấn mạnh, hiệu quả kinh tế các dự án xử lý chất thải rắn thành năng lượng hiện chỉ đạt khoảng 20% đến 25%, thấp hơn đáng kể so với nhà máy nhiệt điện than hoặc khí hóa lỏng (thông thường ở mức 40% đến 42%). Dù có cơ chế hỗ trợ về giá mua điện, các dự án vẫn phải “đi qua” quy hoạch ngành điện, khiến thủ tục triển khai kéo dài và rủi ro tăng cao.

Ứng dụng công nghệ và hạ tầng thu gom rác phù hợp, thuận tiện được kỳ vọng sẽ giải thành công bài toán phân loại tác từ nguồn

Ông Sỹ đề nghị Nhà nước sớm hoàn thiện hành lang pháp lý rõ ràng và cụ thể cho điện rác, bao gồm tiêu chí quy hoạch đầu tư, khung giá mua điện, tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình thẩm định. “Cần ban hành cơ chế khuyến khích phù hợp để các dự án Waste to Energy đi vào vận hành hiệu quả, qua đó giảm áp lực chôn lấp và tận dụng nguồn tài nguyên từ rác,” ông nói.

TP.HCM trước áp lực lớn từ rác

Ở góc nhìn đô thị lớn, TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, cảnh báo nếu không đổi mới công nghệ xử lý, TP.HCM có thể cạn quỹ đất chôn lấp chỉ trong 5 năm tới.

Theo ông, chôn lấp không còn là giải pháp bền vững cho một siêu đô thị. Thành phần chất thải rắn sinh hoạt của TP.HCM có tới 45% là rác hữu cơ, 27% là xà bần xây dựng, đồng nghĩa khoảng 70 phần trăm khối lượng rác có thể được tái chế hoặc tái sử dụng nếu tổ chức hệ thống thu gom, phân loại và xử lý phù hợp.

“Biến rác thành năng lượng sạch là xu thế tất yếu. Rác hôm nay nhưng là năng lượng sạch ngày mai. Muốn làm được, phải đồng bộ chính sách và gỡ vướng kết nối giữa Tập đoàn Điện lực Việt Nam với TP.HCM để điện từ rác có thể hòa lưới thuận lợi,” TS Thuận nhấn mạnh.

TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM

Hai dự án đốt rác phát điện và lộ trình mở rộng

Ông Nguyễn Hồng Nguyên, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, cho biết tổng lượng rác sinh hoạt phát sinh trên địa bàn sau sáp nhập hiện khoảng 14.000 tấn mỗi ngày. Khu vực TP.HCM cũ và Bà Rịa - Vũng Tàu cũ chủ yếu xử lý bằng chôn lấp, một phần nhỏ rác được đốt. Khu vực Bình Dương cũ có đầu tư xử lý rác thành phân compost.

Theo ông Nguyên, TP.HCM đang triển khai hai dự án đốt rác phát điện quy mô lớn: nhà máy Tâm Sinh Nghĩa với công suất xử lý khoảng 2.000 đến 2.600 tấn rác mỗi ngày và nhà máy Vietstar với công suất khoảng 2.000 tấn mỗi ngày. Trong quy hoạch, thành phố dự kiến có ba đơn vị tiềm năng tham gia đầu tư bổ sung. Các đơn vị này đang hoàn thiện thủ tục, dự kiến trong năm 2025 TP.HCM sẽ lựa chọn nhà đầu tư đáp ứng điều kiện để triển khai.

Kinh nghiệm quốc tế và gợi ý mô hình tài chính

Chia sẻ kinh nghiệm từ Hà Lan, ông Sietse Agema, Giám đốc công nghệ Công ty Harvest Waste B.V, cho biết năm 2008 tại Amsterdam đã xuất hiện thế hệ thứ tư của công nghệ đốt rác phát điện. Mục tiêu là tối đa hóa thu hồi tài nguyên, biến nhà máy đốt rác thành một mắt xích của kinh tế tuần hoàn, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải khắt khe của châu Âu. Theo ông, công nghệ thế hệ mới có độ tin cậy cao và có thể tạo ra nhiều hơn khoảng 30% điện năng với cùng lượng rác đầu vào, góp phần giảm chi phí xã hội, cải thiện chất lượng không khí và sức khỏe cộng đồng.

Về cấu trúc doanh thu và tài chính, mô hình vận hành dựa trên hai dòng chính: bán điện cho bên mua và thu phí xử lý rác theo tấn. Cấu trúc vốn tham khảo là khoảng 80 phần trăm vốn vay và 20 phần trăm vốn chủ sở hữu. “Chúng tôi theo đuổi tầm nhìn ‘Cùng nhau phát triển vì hành tinh xanh’ và mong muốn đầu tư, đóng góp vào kinh tế địa phương của Việt Nam,” ông Agema nói.

Nguyễn Tuyết