TP.HCM thúc đẩy chuyển đổi xanh các khu công nghiệp

Ngày 29/7, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM đã tổ chức Hội thảo tham vấn lộ trình chuyển đổi xanh các khu công nghiệp tại TP.HCM hướng tới Net Zero

Tại hội thảo, một loạt giải pháp chiến lược đã được đưa ra nhằm chuyển đổi năm khu công nghiệp trọng điểm, gồm Khu Công nghệ cao TP.HCM (SHTP), Khu chế xuất Tân Thuận, KCN Tân Tạo, KCN Hiệp Phước và KCN Đông Nam, thành những khu công nghiệp phát thải thấp, có khả năng thích ứng với yêu cầu toàn cầu về sản xuất bền vững. Các khu này hiện chiếm hơn 70% lượng tiêu thụ năng lượng công nghiệp toàn thành phố và là nơi tập trung phần lớn lực lượng lao động ngành sản xuất.

Từ thử nghiệm nhỏ đến chiến lược lớn

Theo ông Trần Thanh Bình, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, việc khởi động lộ trình các Khu công nghiệp phát thải ròng bằng không (Net Zero Industrial Parks - NZIPs) không chỉ là giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu mà còn là công cụ nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tại hội thảo, một loạt giải pháp chiến lược đã được đưa ra nhằm chuyển đổi năm khu công nghiệp trọng điểm. Ảnh: Hà Sang

Trước khi triển khai diện rộng, TP.HCM từng bước thử nghiệm với mô hình khu công nghiệp sinh thái tại KCN Hiệp Phước (huyện Nhà Bè), với sự hỗ trợ từ Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO).

Trong hơn hai năm, hơn 30 doanh nghiệp đã tham gia dự án sản xuất sạch hơn và đánh giá hiệu quả sử dụng tài nguyên. Kết quả ấn tượng: gần 300 giải pháp kỹ thuật được đề xuất, giảm hơn 23.000 tấn CO₂/năm và tiết kiệm khoảng 66 tỷ đồng chi phí sản xuất nhờ tiết kiệm năng lượng, nước và nguyên vật liệu.

Ông Trần Thanh Bình, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, việc khởi động lộ trình các Khu công nghiệp phát thải ròng bằng không. Ảnh: Hà Sang

Mô hình này cũng khởi động xu hướng cộng sinh công nghiệp, khi chất thải của một doanh nghiệp có thể trở thành nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp khác, mở ra tiềm năng phát triển kinh tế tuần hoàn ngay trong nội bộ khu công nghiệp.

Trong khi đó, tại Khu Công nghệ cao TP.HCM, một chiến lược “chuyển đổi kép” đang được triển khai: kết hợp chuyển đổi xanh với chuyển đổi số. Với định hướng trở thành trung tâm khoa học - công nghệ của vùng Đông Nam bộ, SHTP là nơi lý tưởng để thí điểm các giải pháp xanh, nhờ hạ tầng hiện đại, lực lượng doanh nghiệp FDI mạnh và tư duy phát triển tiên tiến.

Bà Trang Nguyễn, Giám đốc chương trình hợp tác quốc tế, Climateworks Centre, nhận định việc tích hợp năng lượng tái tạo, công nghệ giám sát phát thải, công trình xanh và khởi nghiệp môi trường sẽ giúp SHTP trở thành hình mẫu đổi mới công nghiệp cho cả nước.

Bình Chiểu: điểm khởi đầu cho mô hình khu công nghiệp xanh toàn diện

Không chỉ các khu lớn, TP.HCM còn chọn KCN Bình Chiểu (phường Tam Bình, TP. Thủ Đức) khu công nghiệp nhỏ nhất TP với diện tích hơn 27ha, làm thí điểm chuyển đổi toàn diện theo mô hình khu công nghiệp xanh. Sau hơn 20 năm hoạt động, cơ sở hạ tầng tại đây đã xuống cấp, công nghệ sản xuất lạc hậu, chỉ còn 16 dự án đang vận hành.

TP.HCM định hướng khu vực này trở thành trung tâm dịch vụ công nghiệp phát thải thấp. Trong giai đoạn 2025–2026, thành phố sẽ lập lại quy hoạch, từ 2026 - 2030 xây dựng nhà xưởng cao tầng, tổ chức lại hạ tầng logistics, và hình thành các khu chức năng hỗ trợ như lưu trú, thương mại, dịch vụ. Đến 2045, Bình Chiểu sẽ vận hành theo mô hình tuần hoàn, sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hóa quản lý chất thải và thu hút các ngành công nghiệp công nghệ cao.

Không ít thách thức

Bà Anna Skarbek, Giám đốc điều hành Climateworks Centre, cho rằng việc chuyển đổi các khu công nghiệp hiện hữu sang mô hình phát thải ròng bằng không là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt Nam duy trì năng lực cạnh tranh tại các thị trường khó tính như châu Âu, Hoa Kỳ, nơi các tiêu chuẩn sản xuất xanh đang trở thành bắt buộc.

Tuy vậy, hành trình này đang vấp phải những rào cản không nhỏ: từ khung pháp lý chưa hoàn thiện, thiếu cơ chế cộng sinh công nghiệp, đến khó khăn trong huy động vốn đầu tư và thiếu hụt nhân lực kỹ thuật.

Bà Anna Skarbek, Giám đốc điều hành Climateworks Centre,

“TP.HCM có một nền tảng vững chắc về kiến thức môi trường, phát thải và năng lượng”, bà Skarbek nói. “Điều quan trọng hiện nay là kết nối các nguồn lực hiện có thành một hệ sinh thái tích hợp, bao gồm chính sách, công nghệ, tài chính và con người, để tạo ra đột phá thực chất".

Bà cũng kêu gọi sự vào cuộc mạnh mẽ từ các nhóm thiết kế công nghiệp và tiếng nói đa ngành trong quá trình hoạch định chính sách, nhằm đảm bảo các mô hình thử nghiệm có thể nhân rộng hiệu quả.

Với những bước đi đầu tiên đầy quyết tâm, TP.HCM đang dần định hình vai trò tiên phong trong quá trình “xanh hóa” ngành công nghiệp quốc gia. Việc xây dựng các khu công nghiệp Net Zero không chỉ phục vụ mục tiêu giảm phát thải mà còn góp phần chuyển đổi sâu sắc mô hình tăng trưởng, từ khai thác tài nguyên sang đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.

Bài, ảnh: Hà Sang