TPHCM: Chọn đúng điểm then chốt để bứt phá

Xác định thời điểm then chốt

Trong ký ức tuổi thơ của tôi, có một câu chuyện tưởng chừng rất nhỏ nhưng lại để lại bài học lớn về chiến lược. Gia đình tôi nghèo, đông anh chị em, cha mẹ ngày ngày vất vả trên mảnh đất cằn cỗi mới khai phá. Dù không học nhiều, nhưng ba má tôi hiểu rõ chỉ có con đường học hành mới giúp đàn con thoát khỏi cảnh nghèo túng.

Bởi vậy, dù thiếu trước hụt sau, họ vẫn quyết tâm cho cả tám người con đến trường. Có lúc, trước gánh nặng cơm áo, ba tôi từng tính cho chị hai nghỉ học để đi làm thuê phụ giúp gia đình. Nhưng má tôi đã kiên quyết giữ quan điểm: “Việc học của con hai là quan trọng nhất”.

Bà giải thích, chị hai là con đầu, nếu học hành tới nơi tới chốn sẽ làm gương cho các em; khi tốt nghiệp, chị sẽ có công việc ổn định để phụ giúp nuôi các em đi học; và sự thành công của chị sẽ mở ra lối thoát nghèo cho cả gia đình. Quả thật, quyết định ấy đã thay đổi vận mệnh: từ tấm gương và sự hỗ trợ của chị hai, bảy người em sau đều được ăn học, và khát vọng “thoát nghèo” của cha mẹ tôi đã thành hiện thực.

Câu chuyện ấy để lại một chân lý: giữa muôn việc phải làm, phải xác định điểm then chốt. Một khi điểm then chốt được giải quyết, sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa, khiến những vấn đề khác trở nên dễ dàng hơn. Với TPHCM hôm nay, sau khi mở rộng từ ba tỉnh công nghiệp năng động, bài học ấy vẫn giữ nguyên giá trị.

TPHCM sau sáp nhập sẽ có hàng trăm nhiệm vụ cần triển khai trong 5 năm tới: phát triển đô thị, công nghiệp, logistics, dịch vụ tài chính, nâng cao an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số… Nhưng nếu dàn trải nguồn lực, không lựa chọn đúng mấu chốt kết nối các nhiệm vụ, thành phố sẽ dễ rơi vào tình trạng phân tán, không trọng tâm, dẫn đến hiệu quả thấp.

Vậy đâu là “điểm then chốt” để tập trung. Với TPHCM mở rộng, điểm đột phá đó chính là hạ “tầng liên kết và dữ liệu liên thông”.

Bứt phá từ hạ tầng và dữ liệu

Khi hạ tầng kết nối được ưu tiên, dòng chảy hàng hóa, lao động và dịch vụ sẽ vận hành thông suốt, chi phí logistics giảm, công nghiệp và thương mại vùng được kích hoạt mạnh mẽ. Hạ tầng liên kết chính là con đường mở ra cho sự phát triển công nghiệp và dịch vụ.

Trong 5 năm tới, TPHCM cần tập trung xây dựng mạng lưới hạ tầng kết nối vùng trên ba phương diện: phát triển giao thông đa phương thức với sự đồng bộ giữa đường bộ, đường sắt, cảng biển, ICD và sân bay để bảo đảm kết nối thông suốt, giảm chi phí logistics và nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp; xây dựng hạ tầng năng lượng và khu công nghiệp xanh nhằm bảo đảm cung ứng ổn định điện, nước, xử lý chất thải và phát triển năng lượng tái tạo, đáp ứng yêu cầu tăng trưởng bền vững; và quy hoạch lại không gian công nghiệp theo hướng tích hợp, sắp xếp các khu công nghiệp và khu chế xuất thành những cụm, chuỗi gắn kết chặt chẽ với đô thị và dịch vụ hỗ trợ, từ đó hình thành hệ sinh thái sản xuất, thương mại hiện đại.

Khi dữ liệu được liên thông, bộ máy điều hành trở nên minh bạch và nhanh nhạy hơn, giúp chính sách đi trước một bước và tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư, doanh nghiệp lẫn người dân. Một đô thị - vùng công nghiệp rộng lớn không thể tiếp tục quản trị bằng phương thức cũ.

Trong 5 năm tới, TPHCM cần xây dựng một kho dữ liệu thống nhất, tích hợp đầy đủ thông tin về dân cư, doanh nghiệp, hạ tầng, logistics, môi trường và lao động; ban hành chuẩn dữ liệu dùng chung để chính quyền, doanh nghiệp và người dân có thể kết nối, chia sẻ, qua đó giảm trùng lặp và thủ tục không cần thiết.

Đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu lớn nhằm hỗ trợ dự báo, điều tiết giao thông, quản lý năng lượng cũng như cấp phép đầu tư một cách nhanh chóng và minh bạch.

Hiệu ứng lan tỏa từ hạ tầng và dữ liệu đồng bộ

Một khi hạ tầng và dữ liệu được đồng bộ, toàn bộ cỗ máy phát triển của TPHCM sẽ vận hành trơn tru, kéo theo hàng loạt vấn đề khác trở nên đơn giản và thuận lợi hơn.

Trước hết, thu hút FDI và phát triển công nghiệp công nghệ cao sẽ trở thành lợi thế rõ rệt. Nhà đầu tư quốc tế luôn cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố chi phí logistics, chất lượng hạ tầng và mức độ thuận tiện của thủ tục hành chính. Khi hệ thống giao thông đa phương thức được hoàn thiện, logistics rẻ hơn, cùng với một bộ máy điều hành dựa trên dữ liệu minh bạch và nhanh gọn, TPHCM sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn hàng đầu trong khu vực.

Tiếp theo, chuyển đổi xanh và đổi mới sáng tạo sẽ có nền tảng để bứt phá. Hạ tầng năng lượng ổn định, lưới điện thông minh, nguồn nước và xử lý chất thải bền vững kết hợp với hệ thống dữ liệu tích hợp sẽ tạo điều kiện để các dự án công nghệ xanh, năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và khởi nghiệp sáng tạo phát triển mạnh mẽ. Đây sẽ là động lực đưa TPHCM thoát khỏi mô hình tăng trưởng dựa nhiều vào thâm dụng lao động và chuyển sang mô hình dựa trên tri thức và công nghệ.

Đồng thời, quản lý xã hội và an sinh đô thị cũng được cải thiện vượt bậc. Khi dữ liệu dân cư, y tế, giáo dục, môi trường và hạ tầng được liên thông, việc phân bổ dịch vụ công trở nên khoa học hơn, giảm lãng phí và bất công. Người dân được tiếp cận dịch vụ công bằng, nhanh chóng, trong khi chính quyền có thêm công cụ để điều chỉnh chính sách theo nhu cầu thực tiễn.

Cuối cùng, khi hai trụ cột này được củng cố, TPHCM sẽ khẳng định vai trò trung tâm tích hợp của cả vùng. Không chỉ giải quyết bài toán phát triển của riêng mình, thành phố còn trở thành hạt nhân kéo theo sự phát triển đồng bộ của các địa phương lân cận. Một vùng kinh tế - đô thị hiện đại, năng động và bền vững sẽ hình thành, gia tăng sức cạnh tranh không chỉ ở tầm quốc gia mà còn ở quy mô khu vực.

Những việc cần làm trong 5 năm tới

Để hiện thực hóa định hướng này, TPHCM cần tập trung vào bốn nhóm giải pháp trọng tâm. Trước hết là ưu tiên đầu tư hạ tầng liên kết với các dự án đường vành đai, đường sắt đô thị liên vùng, cảng biển trung chuyển và trung tâm logistics xanh nhằm giảm chi phí vận tải, rút ngắn thời gian luân chuyển hàng hóa và nâng cao sức cạnh tranh cho toàn vùng.

Tiếp đến là xây dựng trung tâm dữ liệu vùng đóng vai trò hạt nhân của chính quyền số, kinh tế số và xã hội số, bảo đảm khả năng liên thông và chia sẻ thông tin giữa các ngành, địa phương và doanh nghiệp.

Song song với đó, thành phố cần cải cách thể chế điều hành dựa trên dữ liệu, áp dụng hệ thống quản lý số và tích hợp dữ liệu vào toàn bộ quy trình cấp phép, giám sát và đánh giá để bộ máy hành chính trở nên minh bạch, hiệu quả và phản ứng nhanh trước biến động.

Cuối cùng là thiết lập cơ chế phối hợp vùng đặc thù để TPHCM và các tỉnh liền kề vận hành chung hạ tầng và dữ liệu, bảo đảm sự thống nhất trong quy hoạch, đầu tư và quản lý, qua đó hình thành sức mạnh tổng hợp cho cả vùng kinh tế.

Phát triển một đô thị - vùng công nghiệp rộng lớn như TPHCM mở rộng là nhiệm vụ đồ sộ với vô vàn thách thức. Tuy nhiên, thành công không nằm ở việc làm tất cả mọi việc cùng một lúc, mà ở chỗ biết chọn đúng điểm then chốt để tập trung nguồn lực. Đối với TPHCM hôm nay, điểm then chốt ấy chính là hạ tầng liên kết và dữ liệu liên thông trong điều hành.

Khi hạ tầng được thông suốt và dữ liệu được đồng bộ, các vấn đề còn lại - từ thu hút FDI, chuyển đổi xanh, đổi mới sáng tạo, cải cách xã hội đến nâng cao chất lượng sống - đều trở nên thuận lợi và hiệu quả hơn. Đây chính là đòn bẩy chiến lược, là quyết sách mang tính định hình tương lai.

Nếu quyết tâm dồn lực cho điểm then chốt này, TPHCM có thể bứt phá để trở thành trung tâm công nghiệp - dịch vụ - đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, hiện thực hóa khát vọng phát triển mạnh mẽ, bền vững trong giai đoạn 2025-2030 và xa hơn nữa.

TS. Huỳnh Thanh Điền, Đại học Nguyễn Tất Thành