Trách nhiệm của Thanh tra xây dựng đến đâu?

"3 đúng, 1 sai" - tiền hậu bất nhất

Người khởi kiện trình bày: Bà Hải xây căn nhà tại KP2, P.Linh Tây, quận (nay là TP.Thủ Đức) theo giấy phép xây dựng (GPXD) cấp ngày 22/11/2017. Quá trình xây và đưa vào sử dụng, Đội TTĐB Q.Thủ Đức (gồm 2 ông Nguyễn Huy Toán và Hoàng Thanh Giang) đã 3 lần tiến hành kiểm tra vào ngày 12/4, 09/5 và 07/12/2018, xác định: Công trình xây đúng theo GPXD được cấp.

Tuy nhiên, ngày 09/7/2019, Đội TTĐB Q.Thủ Đức (cũng 2 ông Toán - Giang) lập biên bản vi phạm hành chính (VPHC) số 3567/BB-VPHC đối với bà Hải với 2 hành vi: Xây sai GPXD, phát sinh 3 cửa sổ tại các tầng 1, 2 và 3; vi phạm chỉ giới xây dựng, phát sinh phần mái che tầng 1 phía trước (4,95m2) và phía sau (6,075m2).

Bà Hải chỉ phần mái che phía trước tầng 1

Theo đề nghị của Giám đốc (GĐ) Sở XD, UBND TPHCM ban hành QĐ số 3268/QĐ-XPVPHC (QĐ số 3268) ngày 02/8/2019, xử phạt bà Hải 70 triệu đồng cho 2 hành vi; buộc tháo dỡ toàn bộ phần vi phạm. Cũng theo đề nghị của GĐ Sở XD, UBND TP ban hành QĐ số 2766/QĐ-CCXP ngày 04/8/2020, cưỡng chế thi hành QĐ số 3268. Tiếp đến, ngày 24/02/2023, UBND TP ban hành QĐ số 595/QĐ-ĐC "đính chính QĐ số 2766".

Tại phiên tòa, luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện chứng minh biên bản VPHC số 3567 không có căn cứ. QĐ số 3268 sai về trình tự, thủ tục và nội dung. Bà Hải không nhận được biên bản số 3567 và QĐ số 3268 theo đúng quy định. Do QĐ số 3268 chưa tuân thủ pháp luật, dẫn đến QĐ cưỡng chế số 2766 và QĐ "đính chính" số 595 cũng không đúng. Từ đó, người khởi kiện đề nghị tòa hủy cả 3 QĐ nêu trên.

Bảo vệ quyền lợi cho người khởi kiện, luật sư Trần Hải Đức (Đoàn luật sư TPHCM) nêu quan điểm: Việc Tòa tuyên hủy cả 3 QĐ hành chính là có căn cứ, đúng pháp luật. Vấn đề đặt ra ở đây, tại sao TTĐB thuộc Thanh tra Sở XD tổ chức 4 lần kiểm tra, trong đó 3 lần xác định công trình xây đúng theo giấy phép; lần cuối thì đảo ngược? Sự bất thường này nhất thiết phải được làm rõ. Trong văn bản báo cáo UBND TPHCM ngày 30/3/2021, lãnh đạo Sở XD xác định, đã chỉ đạo Chánh Thanh tra Sở XD tổ chức kiểm điểm trách nhiệm các cá nhân có liên quan tại Đội TTĐB TP.Thủ Đức trong việc kiểm tra, ghi nhận hiện trạng công trình xây dựng không đúng thực tế, phát sinh khiếu nại từ người dân. Không dừng lại ở kiểm điểm, lãnh đạo Sở XD nhất thiết phải làm rõ, xử lý nghiêm sai phạm (nếu có) của từng cá nhân liên quan, tránh để tái diễn trường hợp tương tự, dẫn đến khiếu kiện phức tạp...

Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiện là ông Nguyễn Văn Cầu (Phó trưởng phòng Pháp chế - Sở XD), trình bày: Do bà Hải không đồng ý ký vào biên bản VPHC và không nhận biên bản, người có thẩm quyền đã tiến hành niêm yết theo quy định, nên xem như biên bản đã được giao cho bà Hải. Tương tự, QĐ số 3268 được giao trực tiếp bà Hải ngày 18/9/2019 nhưng bà không nhận. Người có thẩm quyền đã tiến hành niêm yết nên xem như QĐ này đã được giao cho bà Hải đúng quy định.

Khởi kiện có căn cứ

Xem xét toàn diện hồ sơ, kết quả tranh tụng tại phiên tòa, HĐXX chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Hải đề nghị Tòa án hủy cả 3 QĐ số 3268, QĐ số 2766 và QĐ số 595.

Theo HĐXX, QĐ số 3268 được ban hành đúng thẩm quyền nhưng sai về trình tự, thủ tục và không đúng một phần về nội dung. Trong hồ sơ vụ án, không có tài liệu nào thể hiện phía người lập biên bản đã giao biên bản VPHC nhưng bà Hải không đồng ý nhận. Việc bà Hải không nhận được biên bản VPHC ảnh hưởng đến quyền giải trình theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 61 Luật Xử lý VPHC năm 2012.

QĐ số 3268 ban hành ngày 02/8/2019, nhưng ngày 18/9/2019 mới giao cho bà là quá thời hạn, theo quy định tại Điều 70 Luật Xử lý VPHC (chỉ 2 ngày làm việc kể từ ngày ra QĐ, người có thẩm quyền phải gửi QĐ số 3268 cho bà Hải). Tại biên bản làm việc ngày 18/9/2019 cũng không thể hiện bà Hải từ chối nhận QĐ số 3268, nên chưa có cơ sở cho rằng QĐ đã được giao trực tiếp cho bà Hải.

Các cửa sổ lùa được tòa xác định không vi phạm

Ngày 27/9/2019, UBND P.Linh Tây tiến hành niêm yết QĐ số 3268 tại nhà bà Hải. Theo quy định tại Điều 70 Luật Xử lý VPHC, sau thời hạn 10 ngày, kể từ ngày QĐ xử phạt được gửi qua đường bưu điện đến lần thứ 3 mà bị trả lại do bà Hải cố tình không nhận thì QĐ niêm yết được coi là QĐ đã được giao. Tuy nhiên, trong hồ sơ cũng như tại phiên tòa, ông Cầu không chứng minh được đã gửi QĐ số 3268 cho bà Hải qua đường bưu điện. Do đó, có cơ sở cho rằng QĐ số 3268 chưa được giao cho bà Hải theo đúng quy định. Việc bà Hải cho rằng không nhận được biên bản VPHC số 3567 và QĐ số 3268 nên không biết để thực hiện các nội dung bị xử phạt là có căn cứ.

HĐXX kết luận: QĐ số 3268 sai về trình tự, thủ tục, ngoài việc gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện còn vi phạm về hành vi bị nghiêm cấm trong xử phạt VPHC theo quy định tại khoản 5 Điều 12 Luật Xử lý VPHC. Do đó, bà Hải khởi kiện yêu cầu hủy QĐ này là có căn cứ chấp nhận.

Về nội dung: Căn cứ các quy định pháp luật, bà Hải trổ cửa sổ không thuộc trường hợp phải điều chỉnh GPXD nên không xem là hành vi xây dựng sai nội dung GPXD. Ngoài ra, tại văn bản số 3360/BC-SXD-TT ngày 30/3/2021, báo cáo UBND TPHCM, Sở XD xác định, việc bà Hải xây dựng có phát sinh trổ cửa sổ không coi là hành vi xây dựng sai giấy phép đã được cấp.

QĐ số 3268 xử phạt bà Hải 15 triệu đồng và buộc khắc phục hậu quả là không có căn cứ. Bà Hải yêu cầu hủy QĐ này là có cơ sở chấp nhận.

Về vi phạm chỉ giới xây dựng: Bà Hải xây mái che tại tầng 1 với 4,95m2 phía trước (4,5m x 1,1m) và 6,075m2 phía sau (4,5m x 1,35m) không có trong GPXD. Thanh tra Sở XD lập biên bản vi phạm chỉ giới xây dựng đối với bà Hải. Từ đó, Chủ tịch UBND TPHCM ban hành QĐ xử phạt bà Hải 55 triệu đồng là có căn cứ.

Tuy nhiên, do QĐ 3268 sai về trình tự, thủ tục theo quy định của Luật Xử lý VPHC, gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện, nên có cơ sở hủy toàn bộ QĐ số 3268. Do QĐ 3268 bị hủy, nên có cơ sở để hủy toàn bộ QĐ cưỡng chế thi hành biện pháp khắc phục hậu quả số 2766 và QĐ số 595.

Trao đổi với phóng viên ngay sau phiên tòa, bà Hải bày tỏ: "Khu vực tôi ở có nhiều nhà xây vượt diện tích, đổ ban công bằng bê-tông, trổ cửa sổ... nhưng không bị gì. Trong khi, tôi chỉ trổ cửa lùa để lấy gió và ánh sáng, làm mái che tole giả ngói thì ăn trọn 4 biên bản "3 đúng, 1 sai", rồi bị phạt hàng chục triệu đồng! Tôi và gia đình rất biết ơn Tòa án đã xem xét tận tường, ra phán quyết công tâm, khách quan...".

THÀNH LUÂN - VĂN CƯƠNG