Trái cây nhiệt đới lên ngôi trên thị trường xuất khẩu toàn cầu

Sầu riêng và bơ là hai loại trái cây có doanh số xuất khẩu tăng trưởng mạnh nhất trên thị trường toàn cầu trong giai đoạn 2013-2023. Ảnh: freshplaza.com

Báo cáo World Fruit Map 2025 mới đây của RaboResearch cho biết, thị trường trái cây toàn cầu đang trải qua những sự thay đổi lớn, với giá cả ngày càng tăng và sản lượng trái cây suy giảm ở một số khu vực sản xuất chính.

Báo cáo nhận định, thương mại trái cây tươi toàn cầu dự kiến tiếp tục tăng trưởng khi người tiêu dùng muốn tiếp cận quanh năm đối với nhiều loại trái cây bao gồm những loại không trồng được tại địa phương thông hàng nhập khẩu.

Các tiến bộ công nghệ, sự cải thiện của hệ thống logistics cùng với đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng lưu trữ và bảo quản đang giúp các nhà sản xuất trái cây tiến vào các thị trường mới. Tuy nhiên, tình trạng sẵn có và mức giá hợp lý của trái cây vẫn dễ bị tổn thương trước các biến cố khí hậu, sự thiếu hụt lao động, quy định quản lý nghiêm ngặt hơn và các bất ổn địa chính trị.

Sự kết hợp giữa chi phí sản xuất tăng, các sự kiện thời tiết cực đoạn và tình trạng gián đoạn vận chuyển đã đẩy giá trái cây duy trì đà tăng liên tục từ năm 2020.

Chẳng hạn, hiện tượng El Ninõ năm 2023 đã làm gián đoạn sản xuất quả việt quất ở Mỹ Latin, trong khi các vùng sản xuất nước ép cam chính ở Brazil và Florida bị ảnh hưởng bởi bệnh vàng lá gân xanh trên cây cam và thời tiết bất lợi. Điều này dẫn đến giá nước cam cô đặc đông lạnh kỳ hạn tăng vọt 370% trong giai đoạn từ tháng 1-2020 đến tháng 1-2025.

“Giá trái cây tươi ở Liên minh châu Âu (EU) hiện nay cao hơn khoảng 30% so với cách đây 5 năm”, Cindy van Rijswick, nhà chiến lược về nông sản tươi toàn cầu của RaboResearch nói.

Tại Mỹ, giá trái cây tươi tăng 19% trong cùng kỳ. Sau khi tăng mạnh vào năm 2022, giá trái cây tươi ở Mỹ đã ổn định trở lại.

Trong khi Mỹ Latin đã củng cố vai trò là khu vực xuất khẩu trái cây lớn, Ấn Độ và Trung Quốc là nhà sản xuất trái cây lần lượt đứng đầu và thứ ba, cùng chiếm 40% sản lượng trái cây toàn cầu. EU và Mỹ lần lượt đứng thứ 3 và thứ 6.

Dù sản lượng trái cây toàn cầu tăng trưởng với tốc độ trung bình hàng năm là 1,7% trong thập niên qua, cả EU và Mỹ đều chứng kiến sự suy giảm sản lượng nội địa. Các nước như Đức, Anh, Pháp và Nga vẫn phụ thuộc rất nhiều vào trái cây nhập khẩu, một xu hướng tương tự ở Mỹ.

Sự phụ thuộc ngày càng tăng này một phần là do sự phổ biến ngày càng tăng của các loại trái cây nhiệt đới vốn không được trồng rộng rãi ở các các nước này và chi phí sản xuất trong nước cao.

RaboResearch ghi nhận thay đổi đáng chú ý trong số 15 quốc gia xuất khẩu trái cây tươi hàng đầu (tính theo giá trị) trong giai đoạn 2013-2023.

Mexico đã tăng từ vị trí thứ 7 lên thứ 2, trong khi Peru tăng từ vị trí thứ 13 lên 7. Thái Lan tăng vị trí thứ 14 lên thứ 6 phần lớn nhờ cơn bùng nổ xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc. Việt Nam cũng thăng hạng từ 15 lên 12. Theo RaboResearch, kim ngạch xuất khẩu trái cây của Việt Nam trong năm 2023 đạt hơn 3,6 tỉ đô la Mỹ, tăng hơn 10 lần so với con số 324 triệu đô la trong năm 2013.

Ngược lại, Mỹ tụt hạng từ vị trí thứ 2 xuống thứ 4, phản ánh thâm hụt thương mại trái cây ngày càng tăng. Ý cũng tụt hạng từ vị trí thứ 5 xuống thứ 11.

Tây Ban Nha tiếp tục dẫn đầu xuất khẩu trái cây tươi toàn cầu, chủ yếu sang các nước châu Âu khác, trong khi Hà Lan vẫn duy trì vai trò là điểm nhập khẩu trái cây quan trọng vào EU.

Theo RaboResearch, các loại trái cây nhiệt đới như chuối, sầu riêng, xoài, bơ và các loại quả mọng như dâu tây, việt quất, mâm xôi cũng như cherry thúc đẩy phần lớn thương mại trái cây toàn cầu trong thập niên qua.

Đáng chú ý, sầu riêng là loại trái cây có doanh số xuất khẩu toàn cầu tăng trưởng mạnh mẽ nhất, tăng hơn 6 tỉ đô la trong giai đoạn 2013-2023. Bơ và chuối đứng thứ 2 và thứ 3 về tăng trưởng doanh số xuất khẩu toàn cầu trong giai đoạn này:

Ngược lại, xuất khẩu các mặt hàng trái cây chủ lực truyền thống như táo, cam và lê trì trệ hoặc giảm sút.

Với tình trạng hạn chế về nguồn lực và bất ổn khí hậu có thể kéo dài, các chuyên gia cảnh báo, tình trạng giá trái cây cao và sự phụ thuộc vào hoạt động nhập khẩu tại các thị trường lớn như EU và Mỹ sẽ còn tiếp diễn.

Theo Business Times, Rabonbank

Chánh Tài