Trải lòng của cô gái gốc Việt đầu tiên được chọn bay vào không gian

Amanda Ngọc Nguyễn sinh năm 1991, nổi tiếng với những nỗ lực không ngừng nhằm cải thiện quyền lợi của những nạn nhân sống sót sau khi bị tấn công tình dục. Cô sáng lập và điều hành Rise - tổ chức phi lợi nhuận đấu tranh cho công lý và nhân quyền, đặc biệt trong lĩnh vực bảo vệ nạn nhân bị xâm hại tình dục.

Ngọc Nguyễn đóng vai trò quan trọng trong việc soạn thảo và thúc đẩy Đạo luật Quyền của Nạn nhân Sống sót sau Xâm hại Tình dục (Sexual Assault Survivors’ Bill of Rights), được Quốc hội Mỹ thông qua gần như tuyệt đối vào năm 2016.

Cô được đề cử Giải Nobel Hòa bình năm 2019, lọt vào danh sách "30 Under 30" của Forbes, xuất hiện trên nhiều diễn đàn quốc tế, bao gồm Liên hợp quốc.

Theo BusinessWire, Amanda Ngọc Nguyễn sẽ cùng 5 phụ nữ khác bao gồm ca sĩ Katy Perry bay vào không gian trong khuôn khổ nhiệm vụ NS-21 của dự án Blue Origin. Ngọc Nguyễn từng phát biểu tại lần phóng tàu NS-18.

Cuốn hồi ký Saving Five: A Memoir of Hope (Cứu cả năm: Một hồi ký của hy vọng) kể về hành trình hoạt động xã hội sôi nổi song song với con đường tìm về và chữa lành bản thân của Amanda Ngọc Nguyễn.

Khủng hoảng vì bị xâm hại

“Không bao giờ, không bao giờ, không bao giờ bỏ cuộc” là tin nhắn Amanda Ngọc Nguyễn ghi lại vào máy tính ngay sau khi bị cưỡng hiếp tại khuôn viên trường Harvard. Những từ ấy tiếp tục xuất hiện nhiều lần trong phần tiếp theo của cuốn hồi ký.

Những ngày sau sự vụ, cô gái quỵ ngã đến gần như không thể phục hồi. “Khi nào tôi mới thôi cảm thấy thế này - như thể bên trong mình bị xé nát?” Ngọc Nguyễn viết. “Như thể linh hồn tôi tan vỡ chẳng thể cứu vãn?”

Amanda Ngọc Nguyễn (phải) và bìa hồi ký Saving Five: A Memoir of Hope. Ảnh: Amanda Ngọc Nguyễn.

Câu chuyện của cô đan xen các điểm thời gian, từ thời thơ ấu lớn lên với người cha bạo hành, đến khoảnh khắc cột mốc vào năm 2016 khi Đạo luật Quyền của Nạn nhân sống sót được thông qua tại Washington, đến góc nhìn của một Amanda trưởng thành, cuối cùng đã trở thành một phi hành gia.

Điều tác giả theo đuổi xuyên suốt câu chuyện là "đưa những bản thể rời rạc của mình về lại một tổng thể mạch lạc", tờ New York Times nhận xét.

Tác giả sử dụng hai cách diễn đạt riêng biệt để kể về quá trình phục hồi và hoạt động chính trị của mình. Các chương như “Cách sống sót sau hậu quả tức thời của một vụ hiếp dâm: Một chỉ dẫn” trình bày những thông tin có thực bằng cách đưa vào báo cáo của bệnh viện, thuốc được phát (chẳng hạn thuốc chống HIV) và các chi tiết lâm sàng khác.

Qua đó, Ngọc Nguyễn khắc họa bộ máy quan liêu lạnh lùng vây quanh các nạn nhân. Dù họ đều có ý định tốt, hệ thống pháp lý này dường như tước mất tính cá nhân và khiến cô càng cảm thấy bị xóa bỏ.

Đỉnh điểm là "bộ kit kiểm tra xâm hại" chứa mẫu vật được thu thập chỉ vài giờ sau vụ tấn công - vừa là bằng chứng cụ thể, vừa là lời nhắc nhở hữu hình về câu hỏi dai dẳng: liệu có nên khởi kiện kẻ tấn công ẩn danh (một bạn cùng trường) hay không. Vẫn chưa thôi bàng hoàng, nữ sinh năm cuối buộc phải đưa ra những quyết định có thể ảnh hưởng đến cả tương lai của mình.

Nghiên cứu hồ sơ dài 65 trang mà bệnh viện cung cấp, cô phát hiện rằng bang Massachusetts sẽ tiêu hủy bộ kit sau 6 tháng nếu cô không tiến hành tố tụng, dù thời hiệu truy cứu trách nhiệm với hành vi tấn công tình dục là 15 năm. Ngọc Nguyễn phẫn nộ: “Tôi cảm thấy bất lực, vô hình, như bị phản bội thêm lần nữa”.

Đấu tranh vì công lý và chữa lành chính mình

Ngọn lửa này thúc đẩy cô đấu tranh. “Làm sao một chiếc lá khô có thể duỗi mình về lại trạng thái ban đầu? Chẳng thể nào. Nhưng nó có thể biến đổi”, cô viết. “Đủ nhiệt thì đến một chiếc lá cũng có thể bùng cháy thành tia lửa”.

Amanda Ngọc Nguyễn trong trang phục áo dài, nón quai thao tại Vịnh Hạ Long, Quảng Ninh. Ảnh: Amanda Ngọc Nguyễn.

Vừa vật lộn quy định pháp lý rối rắm, Ngọc Nguyễn vừa đối diện với thử thách trước mắt: giành lại sự sống từ bờ vực tuyệt vọng. Cô trích dẫn một thống kê rằng 1/3 phụ nữ bị hiếp dâm có ý định tự tử. Cùng lúc, cô phải hoàn thành năm cuối đại học và nộp đơn xin việc - hy vọng vào làm tại NASA hoặc tại C.I.A. Không ít lần cô đối mặt với tình thế nghiệt ngã: theo đuổi sự nghiệp hay theo đuổi công lý?

Song song với câu chuyện thực tế ấy, Ngọc Nguyễn còn dẫn dắt người đọc vào hành trình đầy cảm xúc và giàu tưởng tượng: cô ở tuổi 30 đồng hành cùng phiên bản của chính mình ở các độ tuổi 5, 15 và 22. Những cuộc trò chuyện này thoạt đầu chỉ như bài tập trị liệu tâm lý, nhưng hóa ra đối diện với tuổi thơ lại là một sự cứu rỗi cần thiết.

Bốn phiên bản của Amanda cùng dấn thân vào cuộc phiêu lưu huyền thoại, qua 5 giai đoạn đau buồn. Tại mỗi chặng dừng - một sa mạc cằn cỗi, một ngọn hải đăng chớp sáng bên bờ biển, một con tàu cũ kỹ neo gần cảng - họ lần lượt khai mở ký ức.

Qua đó, tác giả học được cách thấu cảm không chỉ với đứa trẻ bị đánh đập trong quá khứ, mà với cả người mẹ đã tiếp tay cho bạo lực và người cha giận dữ, đầy kiểm soát của mình.

Việc khôi phục những ký ức đau đớn nhất cuối cùng cũng giúp Ngọc Nguyễn tìm thấy chút bình yên, cũng như thành công trong nỗ lực vận động cho một đạo luật tầm quốc gia.

Phong Khang