Trận Núi Thành - trận đầu thắng Mỹ
Chiến thắng Núi Thành năm 1965 có ý nghĩa quan trọng, đánh dấu bước trưởng thành của lực lượng vũ trang (LLVT) cách mạng miền Nam, trong đó nổi bật là ta chủ động bố trí và sử dụng lực lượng linh hoạt tác chiến ngay trong trận đầu trên chiến trường Khu 5.
Sau 3 ngày quân Mỹ đổ bộ lên Kỳ Liên, Kỳ Hà (nay là hai xã Tam Nghĩa và Tam Quang, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam), ngày 10-5-1965, Bộ tư lệnh Quân khu 5 giao nhiệm vụ cho Tỉnh đội Quảng Nam nhanh chóng phát động, chuyển tư tưởng bộ đội, du kích từ đánh ngụy sang đánh cả ngụy lẫn Mỹ. Trước mắt là tiêu diệt cho bằng được một đại đội Mỹ, mục tiêu và đơn vị thực hành trận đánh do tỉnh lựa chọn, quyết định.
Phát hiện Đại đội 2, Tiểu đoàn 2, Lữ đoàn 9, Sư đoàn 3 lính thủy đánh bộ Mỹ từ căn cứ Chu Lai đến đóng quân ở Núi Thành (từ ngày 17-5-1965), Tỉnh đội Quảng Nam quyết định chọn Núi Thành làm mục tiêu đánh đòn phủ đầu. Núi Thành là tên quả đồi có hai mỏm chính (mỏm đồi 50, mỏm đồi 49, cách nhau 500m) và một mỏm phụ thuộc thôn Tịnh Tây, xã Kỳ Liên. Tại đây, địch có 180 quân, bố trí thành 3 cụm ở 3 mỏm đồi. Địch xây dựng công sự dã chiến, bố trí hình bậc thang bao quanh các mỏm đồi từ thấp lên cao, xen kẽ với bụi cây. Phía ngoài cùng có hai hàng rào dây thép gai bùng nhùng cao 1m, rộng 1m bảo vệ. Nếu Núi Thành bị tấn công, địch có thể sử dụng trận địa pháo ở Ao Vuông, Chu Lai, pháo hạm tàu và máy bay từ căn cứ Chu Lai chi viện.
Đại tướng Nguyễn Chí Thanh (thứ hai, từ trái sang), Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Cục miền Nam, Chính ủy Quân Giải phóng miền Nam chỉ đạo trận Núi Thành (Quảng Nam), tháng 5-1965. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam
Thực hiện mệnh lệnh của Bộ tư lệnh Quân khu 5, Tỉnh đội Quảng Nam quyết định sử dụng Đại đội Bộ binh 2, Tiểu đoàn Bộ binh 70 được tăng cường một phân đội đặc công của Đại đội Đặc công 16 bộ đội địa phương tỉnh Quảng Nam tham gia đánh Mỹ ở Núi Thành. Tư tưởng chỉ đạo trận đánh là: Đánh phủ đầu, đánh nhanh, diệt gọn đại đội Mỹ, làm chủ chiến trường.
Căn cứ tình hình địch và địa hình, ta bố trí lực lượng tiến đánh theo hai hướng. Trên hướng chủ yếu đánh mỏm đồi 50 gồm hai mũi: Mũi 1 gồm 25 người chia thành 5 tổ (1 tổ thọc sâu, 2 tổ đánh vòng, 1 tổ đánh mỏm phụ, 1 tổ dự bị); mũi 2 gồm 12 người chia thành 3 tổ (1 tổ thọc sâu, 2 tổ đánh vòng). Hướng thứ yếu đánh mỏm đồi 49 gồm 12 người chia thành 3 tổ (2 tổ đột kích từ hướng Đông Nam lên và 1 tổ dự bị). Ngoài ra, ta còn bố trí 1 tổ (3 người) để đón lõng đánh địch rút chạy ở phía Đông. Với cách bố trí lực lượng này, bộ đội ta đủ sức đánh tiêu diệt quân địch phòng ngự trong công sự dã chiến ở Núi Thành.
Đêm 26-5-1965, bộ đội ta được lệnh nổ súng. Trên các hướng, các mũi dùng lựu đạn, thủ pháo, súng tiểu liên đánh chiếm công sự vòng ngoài rồi phát triển tiến công vào từng mỏm địch chốt giữ. Trên hướng chủ yếu tiến đánh mỏm đồi 50, mũi 1 sau hai phút tổ chức thọc sâu đánh chiếm được 2/3 mục tiêu nhưng bị hỏa lực địch bắn chặn; mũi 2 phát triển thuận lợi, tổ thọc sâu đánh chiếm đỉnh đồi, cắm cờ "Quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược” trên vị trí chỉ huy của đại đội Mỹ. Số địch sống sót rút chạy về hướng Ao Vuông, bị lực lượng phục kích đón lõng tiêu diệt. Ta làm chủ mỏm đồi 50 và mỏm phụ.
Trên hướng thứ yếu tiến đánh mỏm đồi 49, hai tổ đột kích chiếm được hai công sự vòng ngoài, địch dùng ĐKZ 75mm, đại liên và lựu đạn từ đỉnh đồi bắn xuống. Do dốc đứng, phát triển chậm nên bộ đội ta phải dừng lại củng cố đội hình và đưa lực lượng dự bị vào đột kích từ hướng Đông Bắc lên, kết hợp với hai tổ đột kích từ hướng Đông Nam lên phối hợp đánh chiếm mỏm đồi 49, làm chủ trận địa. Sau 30 phút chiến đấu ngoan cường, ta diệt phần lớn đại đội Mỹ ở Núi Thành, loại khỏi chiến đấu 139 tên, thu 4 súng Garand M2, phá hủy một cối 81mm, 2 súng ĐKZ 75mm và nhiều vũ khí, quân trang, quân dụng.
Thắng lợi của trận Núi Thành đánh dấu bước tiến bộ mới về tinh thần chủ động bố trí và khả năng tổ chức, sử dụng lực lượng tác chiến của LLVT Quân khu 5. Đây là trận đầu một đại đội bộ đội địa phương được tăng cường lực lượng đã vận dụng cách đánh linh hoạt, bí mật đưa lực lượng áp sát mục tiêu, hình thành thế bao vây, nhanh chóng thọc sâu, chia cắt, bất ngờ tiêu diệt từng bộ phận của đại đội Mỹ được trang bị hỏa lực mạnh, phòng thủ trong công sự dã chiến và được máy bay, pháo binh chi viện.
Chiến thắng Núi Thành là sự kiện mở đầu khẳng định mạnh mẽ khả năng thắng Mỹ của quân dân Quân khu 5 cũng như quân dân toàn miền Nam; đồng thời mở ra phong trào thi đua diệt Mỹ với khẩu hiệu “Tìm Mỹ mà đánh, gặp Mỹ là diệt” dấy lên trên khắp các chiến trường miền Nam, giành thắng lợi từng bước, tiến tới đánh bại hoàn toàn chiến lược "Chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ.
