Trang phục truyền thống 'lên đời' nhờ thiết kế hiện đại

Làn sóng sáng tạo từ những nhà thiết kế nữ

Sự trở lại của trang phục truyền thống trong đời sống hiện đại Việt Nam không thể tách rời dấu ấn của các nhà thiết kế nữ – những người đang mang đến một hướng tiếp cận mềm mại, tinh tế và giàu chiều sâu văn hóa. Khác với cách tiếp cận thiên về phô diễn kỹ thuật hay phá cách mạnh, nhiều nhà thiết kế trẻ ưu tiên tìm hiểu gốc rễ văn hóa trước khi sáng tạo phom dáng mới. Họ dành thời gian trở về làng nghề, gặp nghệ nhân, quan sát đời sống để tìm ra “tinh thần cốt lõi” của trang phục, rồi mới bắt đầu cải tiến.

Nhiều bộ sưu tập gây tiếng vang gần đây xuất phát từ tinh thần ấy. Bộ áo dài cải biên của NTK Lê Hồng Hải – chất liệu đũi nhuộm tự nhiên, đường may thủ công – tạo hiệu ứng mạnh tại Tuần lễ Thời trang Trẻ Hà Nội. Trong khi đó, bộ sưu tập “Gió Đồng” của NTK Nguyễn Minh Trang biến áo bà ba thành thiết kế streetwear nhờ chất liệu linen, tông pastel và phom dáng nhẹ nhàng. Những sáng tạo này cho thấy cách tiếp cận tinh tế của các nhà thiết kế nữ: không phá bỏ truyền thống, mà lặng lẽ thổi vào đó hơi thở hiện đại.

Đáng chú ý, nhiều thương hiệu do phụ nữ sáng lập đang chủ động liên kết nghệ nhân dệt thổ cẩm, thợ thêu, cơ sở nhuộm tự nhiên để tạo chuỗi sản xuất bền vững. Sự kết nối này không chỉ hồi sinh nghề truyền thống mà còn mang lại giá trị kinh tế cho cộng đồng bản địa. Đồng thời, nó tạo ra những sản phẩm giàu câu chuyện – điều người trẻ ngày nay đặc biệt đề cao.

Thách thức lớn nhất, theo nhiều nhà thiết kế nữ, chính là làm mới nhưng không đánh mất bản sắc. Họ lựa chọn thay đổi vừa phải: tinh giản phom, tiết chế họa tiết, ưu tiên chất liệu thoáng nhẹ. Nhờ đó, mỗi thiết kế vừa giữ được vẻ đẹp gốc, vừa phù hợp với nhịp sống đô thị.

Nhận định về sự nổi bật của các nhà thiết kế nữ trong dòng chảy sáng tạo truyền thống, NTK Nguyễn Đức Lộc, CEO Ỷ Vân Hiên cho rằng: “Phụ nữ có một khả năng rất đặc biệt trong việc cảm nhận di sản. Các bạn không chỉ thiết kế bằng kỹ thuật, mà bằng sự thấu cảm. Chính sự nhạy cảm ấy giúp trang phục truyền thống khi được làm mới luôn giữ được vẻ mềm mại, tinh tế và rất Việt Nam.” Người sáng lập thương hiệu Ỷ Vân Hiên cũng đánh giá sự xuất hiện ngày càng đông đảo của họ là “dấu hiệu cho thấy thời trang Việt đang phát triển đến giai đoạn trưởng thành, biết dung hòa giữa quá khứ và tinh thần đương đại”.

Nhà thiết kế Nguyễn Đức Lộc người sáng lập Ỷ Vân Hiên. Ảnh: NVCC.

Giữ tinh thần nguyên bản trong hành trình hiện đại hóa

Hiện đại hóa trang phục truyền thống là xu hướng tất yếu trong bối cảnh giao thoa văn hóa mạnh mẽ, nhưng để quá trình này diễn ra bền vững, thì việc giữ lại “tinh thần nguyên bản” của trang phục đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ hết. Nhiều chuyên gia văn hóa cho rằng sáng tạo chỉ thực sự có giá trị khi không làm lệch bản chất, không biến trang phục truyền thống thành sản phẩm mang tính trang trí đơn thuần hay lai tạp theo trào lưu thị trường.

Điều này thể hiện rõ trong cách các nhà thiết kế hiện nay xử lý phom dáng và chi tiết. Với áo dài, nhiều người trẻ chọn cách tối giản tà áo hoặc tinh gọn phần cổ, nhưng vẫn giữ được đường nét mềm mại, thướt tha và sự kín đáo đặc trưng của chiếc áo truyền thống. Tương tự, áo bà ba dù được thêm những đường cắt hiện đại, túi hộp hoặc chất liệu mới, nhưng vẫn duy trì sự thoải mái – yếu tố vốn làm nên bản chất của trang phục này. Trong sáng tạo với thổ cẩm, các nhà thiết kế cũng thường giữ lại cấu trúc họa văn gốc, chỉ điều chỉnh màu sắc để phù hợp hơn với thị hiếu hiện đại.

Bộ sưu tập Nguyên Lai Y Cửu trong Áo Dài Show - Best of Vietnam Exhibition, của Nguyễn Đức Lộc tại chương trình "Miss Cosmo". Ảnh NVCC

NTK Trịnh Hoài Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Áo dài Việt Nam cho rằng: Hiện đại hóa trang phục truyền thống là xu hướng tất yếu trong thời đại giao thoa văn hóa mạnh mẽ, nhưng để quá trình này diễn ra bền vững, việc giữ lại “tinh thần nguyên bản” của trang phục đóng vai trò then chốt. Nhiều chuyên gia văn hóa nhận định: sáng tạo chỉ có ý nghĩa khi không đánh mất linh hồn của trang phục, không để chúng trở thành sản phẩm lai tạp đơn thuần chạy theo thị hiếu. Điều đó thể hiện rõ trong cách các nhà thiết kế xử lý phom và chi tiết. Áo dài được tối giản nhưng vẫn giữ cấu trúc tà mềm, cổ kín và vẻ thướt tha đặc trưng. Áo bà ba có thể thêm những đường cắt hiện đại, túi hộp hay chất liệu mới, nhưng tính thoải mái – bản chất của trang phục – phải được đảm bảo. Các thiết kế thổ cẩm cũng giữ trọn cấu trúc họa văn gốc, chỉ điều chỉnh bảng màu để phù hợp thị hiếu.

“Một khía cạnh khác của việc bảo tồn nguyên bản là tôn trọng bối cảnh văn hóa. Mỗi trang phục gắn với một vùng đất, một cộng đồng và câu chuyện riêng. Bởi vậy, nhiều nhà thiết kế lựa chọn nghiên cứu sâu về lịch sử, phương thức dệt – thêu – nhuộm, ý nghĩa họa tiết. Sự cẩn trọng này giúp tránh được tình trạng biến tấu tùy tiện khiến trang phục bị lệch ý nghĩa văn hóa”, ông nhấn mạnh.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, sự cân bằng giữa truyền thống và hiện đại trở thành chìa khóa giúp thời trang Việt tạo được dấu ấn riêng. Giữ tinh thần nguyên bản giúp trang phục có chiều sâu, còn hiện đại hóa giúp chúng có sức sống trong đời sống hiện nay. Khi hai yếu tố này song hành, trang phục truyền thống không chỉ được bảo tồn mà còn được tái sinh theo cách phù hợp với thời đại – sống động, bền vững và giàu giá trị văn hóa.

Văn Thanh