Trang trại cà phê ở Brazil đầu tư lớn cho tưới tiêu để bảo đảm năng suất

Trong tương lai, hoạt động sản xuất cà phê dự báo sẽ chủ yếu diễn ra ở những nơi dễ dàng tiếp cận nguồn nước tưới.

Cây cà phê được tưới tiêu tại một trang trại ở Santo Antonio do Jardim, bang São Paulo Brazil. Ảnh: Reuters

Khó có lãi, nếu không có hệ thống tưới

Hạn hán ảnh hưởng nặng nề đến người trồng cà phê ở Brazil vào năm ngoái, làm cây cà phê khô héo và đẩy giá trên thị trường toàn lên mức cao kỷ lục. Thế nhưng, Rodrigo Brondani, người quản lý trang trại cà phê Joha rộng 900 hecta trên thảo nguyên của bang Bahia thuộc vùng đông bắc Brazil, đang mong đợi một vụ thu hoạch bội thu.

Khi Brondani đang kiểm tra những hàng cây trĩu quả cà phê xanh, một cánh tay tưới tự động phun một vòng tròn nước phía trên các tán cây.

Khả năng tiếp cận hệ thống tưới tiêu của các trang trại quy mô lớn như trang trại Joha đang ngày càng trở nên quan trọng để Brazil, nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới, đáp ứng nhu cầu toàn cầu.

Hiện nay, hầu hết các trang trại ở Bahia, vùng đất mới trồng cà phê gần đây ở Brazil đều đầu tư cho hệ thống tưới tiêu.

Brondani kỳ vọng, trang trại Joha có thể sản xuất được tới 80 bao cà phê (mỗi bao tương đương 60 kg) / hecta, cao hơn gấp đôi sản lượng trung bình ở Brazil. Theo giá thị trường hiện tại, vụ thu hoạch gần đây nhất của trang trại sẽ có giá trị khoảng 17 triệu đô la Mỹ.

Sự thay đổi nhanh chóng về lượng mưa do biến đổi khí hậu đang chuyển đổi hoạt động trồng cà phê ở Brazil.

Người trồng cà phê ở nước này thường phụ thuộc vào lượng mưa dồi dào vào mùa xuân và mùa hè. Theo các chuyên gia trong ngành, hạn hán rất hiếm khi xảy ra ở Brazil và chỉ có khoảng 30% diện tích trồng cà phê ở nước này được tưới tiêu thường xuyên.

Sau đợt hạn hán nghiêm trọng hồi năm ngoái, tình hình đang thay đổi. Người trồng cà phê ở Brazil bắt đầu chú trọng hoạt động tưới tiêu. Chi phí đầu tư cho hệ thống tưới có thể tốn kém đáng kể, tùy thuộc vào khoảng cách từ nguồn nước và độ sâu của mực nước ngầm.

Tại một số nơi ở bang Minas Gerais, trung tâm trồng cà phê truyền thống của Brazil, mực nước ngầm đã giảm mạnh đến mức việc cung cấp nước tưới cho các trang trại trở nên rất khó khăn.

Cây cà phê ở trang trại Joha được trồng theo chín vòng tròn khổng lồ chồng lên nhau trên thảo nguyên nhiệt đới rộng lớn. Bố cục hình tròn giúp việc tưới tiêu dễ dàng hơn. Trạng trại này có đủ nước để tưới cho cây cà phê lên tới 20 giờ mỗi ngày.

Những cây cà phê bóng loáng nước ở đây hoàn toàn trái ngược với những cây khô héo ở nhiều trang trại cà phê khác chịu hạn hán vào năm ngoái. Khi mưa đến, đã quá muộn để cứu vụ cà phê năm 2025. Nhiều cây cà phê còn sống sót ở Minas Gerais bị yếu đi nên năm nay ra ít quả hơn.

Theo một số nhà phân tích, nguồn cung cà phê của Brazil, chiếm khoảng 35% lượng tiêu thụ toàn cầu, dự kiến tiếp tục giảm.

Osmar Junior, chủ một trang trại ở Minas Gerais, cho biết do không có hệ thống tưới tiêu, sản lượng giảm xuống còn 700 bao trong năm 2024 từ mức 2.000 bao vào năm 2020.

“Mọi người nói rằng, nếu không có hệ thống tưới tiêu thì sẽ rất khó để sản xuất cà phê có lãi”, Junior chia sẻ.

Hệ thống tưới ở một trang trại cà phê ở bang Minas Gerais, Brazil. Ảnh: Atlantica Coffee

Cây cà phê cần tưới nước nhiều do biến đổi khí hậu

Năm 2025 dự kiến sẽ đánh dấu lần thứ tư trong 6 năm qua lượng tiêu thụ cà phê toàn cầu vượt quá nguồn cung. Theo Tổ chức cà phê quốc tế (ICO), chỉ riêng trong 3 năm qua, thế giới đã tiêu thụ lượng cà phê nhiều hơn nguồn cung ở mức 12,5 triệu bao (khoảng 750.000 tấn). Mức thiếu hụt này tương đương với khoảng 7% nguồn cung toàn cầu hàng năm.

Tình trạng thiếu hụt đã đẩy giá cà phê arabica tăng gần 25% trong năm nay, sau khi tăng vọt 70% vào năm 2024. Giá cà phê arabica tương lại đạt mức kỷ lục 4,4 đô la Mỹ /pound (0,453 kg) vào ngày 13-2.

AFB&IOB, công ty sở hữu trang trại Joha nơi Brondani làm việc cho biết, biến đổi khí hậu có nghĩa là tương lai của việc trồng cà phê sẽ diễn ra ở những trang trại được tưới tiêu nhiều.

“Theo quan điểm của chúng tôi, việc trồng cà phê đã thay đổi theo hướng tích cực”, Sergio Vieira, giám đốc AFB&IOB, một trong những công ty trồng cà phê lớn nhất thế giới sở hữu khoảng 20.000 hecta trồng cà phê ở Brazil nói.

AFB&IOB đã mua trang trại Joha vào năm 2009, thời điểm mà việc tiếp cận nguồn nước tưới tiêu trong ngành công nghiệp cà phê của Brazil không cấp thiết như hiện nay Mọi thứ đã thay đổi rất nhiều kể từ đó.

“Chúng tôi luôn tìm kiếm các trang trại để mua nhưng khía cạnh quan trọng nhất mà chúng tôi cân nhắc hiện nay là nguồn nước sẵn có”, Vieira nói.

Khu vực phía tây của bang Bahia nằm trên tầng ngậm nước Urucuia, một trong những tầng chứa nước ngầm lớn nhất thế giới. Ở một số nơi của khu vực này, tầng chứa nước chỉ sâu khoảng 20 mét dưới bề mặt.

Tuy nhiên, ở bang Minas Gerais, mực nước ngầm đã giảm đến mức nông dân cần phải khoan giếng sâu 300 mét để lấy nước.

Theo chuyên gia thủy lợi Jose do Espirito Santo, việc khoan sâu như vậy rất tốn kém và rủi ro, đồng thời có thể khiến dòng nước chảy yếu.

“Tôi có hệ thống tưới tiêu nhưng lại không có nước”, Mario Alvarenga, chủ một trang trại cà phê rộng 300 hecta ở Minas Gerais nói.

Đòi hỏi vốn đầu tư lớn

Ngoài nguồn nước, một yếu tố quan trọng trong việc trồng cà phê là vốn. Nông dân trên khắp thế giới đang được hưởng lợi từ giá cà phê cao sau một thập niên giá thấp khiến nhiều người phá sản hoặc chỉ còn lại rất ít tiền mặt.

Ở Brazil, mỗi hệ thống tưới trục xoay trung tâm có giá khoảng 1,5 triệu real (263.000 đô la). Hệ thống tưới nhỏ giọt, trong đó mạng lưới ống nước phun nước qua các lỗ nhỏ có thể tốn khoảng 40.000 real (6.991 đô la) cho 1 hecta.

“Đây là khoản đầu tư rất lớn đối với người nông dân”, nhà nông học Hugo Guimaraes de Oliveira nói.

Theo Rodrigues de Melo, Chủ tịch Cooxupe, hợp tác xã cà phê lớn nhất thế giới ở bang ở Minas Gerais, hoạt động tưới tiêu tạo nên sự khác biệt trong những năm khô hạn gần đây. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 20% diện tích cà phê của hợp tác xã này có hệ thống tưới. Ông hy vọng con số đó sẽ tăng gấp đôi trong khoảng thời gian từ 3-5 năm.

Cooxupe đã hợp tác với Netafim (Israel), một công ty hàng đầu thế giới về hệ thống tưới tiêu để cung cấp cho người nông dân các tùy chọn lắp đặt công nghệ tưới nhỏ giọt và thanh toán bằng cà phê theo thời gian.

Oliveira cho biết, nông dân cũng có thể cải thiện việc chăm sóc cây cà phê bằng các kỹ thuật nông nghiệp tái tạo để nâng cao khả năng giữ ẩm của đất, cùng với một số cải tạo như thay thế cây cũ bằng giống mới.

Kết hợp điều đó với hệ thống tưới nhỏ giọt, ông tin rằng, năng suất có thể tăng lên tới 70 bao/hecta, so với mức chỉ 20 bao/hecta ở một trang trại không có hệ thống tưới tiêu.

Theo công ty nghiên cứu nông nghiệp Embrapa của Brazil, số lượng hệ thống tưới trục xoay trung tâm sử dụng ở các trang trại cà phê của Brazil tăng 14% trong giai đoạn 2022 -2024.

Tuy nhiên, các cứu gần đây nêu lên mối lo ngại về việc khai thác nguồn nước ngầm quá mức. Theo một nghiên cứu vào năm ngoái của tổ chức phi lợi nhuận Imaterra và Đại học Liên bang Bahia (UFBA), lượng nước được phép sử dụng cho ngành nông nghiệp đang bùng nổ ở Bahia, khoảng 17 tỉ lít mỗi ngày.

Cơ quan Địa chất Brazil (SGB) đã phát hiện, tầng ngậm nước Urucuia đã mất 31 km3 nước trong giai đoạn 2002-2021, chủ yếu là do việc sử dụng nước cho nông nghiệp.

Theo Reuters

Lê Linh