Trao kết quả xác định danh tính liệt sĩ bằng quy trình công nghệ giám định ADN

Giáo sư, Tiến sĩ Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam phát biểu tại buổi lễ.

Tham dự buổi Lễ có Giáo sư, Tiến sĩ Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; ông Marc E. Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, cùng các nhà khoa học thuộc Ủy ban Quốc tế về Người mất tích (ICMP); đại diện các cơ quan thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng; đại diện lãnh đạo Cơ quan Việt Nam tìm kiếm người mất tích (VNOSMP) và thân nhân gia đình liệt sĩ.

Phát biểu tại buổi lễ, Giáo sư, Tiến sĩ Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, trong nhiều năm qua, Việt Nam đã nỗ lực áp dụng phương pháp xét nghiệm ADN, trong đó giám định ADN ti thể là công nghệ quan trọng, góp phần xác định được danh tính cho nhiều liệt sĩ. Tuy nhiên, theo thời gian, những hạn chế về mặt kỹ thuật của phương pháp này dần bộc lộ do nhiều yếu tố như: mẫu hài cốt thường đã bị phân hủy do điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm; dữ liệu di truyền thu được ít và độ phân ly không đủ cao; xác suất trùng hợp ngẫu nhiên trong quần thể lớn và nhiều trường hợp người thân gần với liệt sĩ đã qua đời, thiếu các thông tin thực chứng hỗ trợ. Những yếu tố đó khiến việc xác định danh tính gặp nhiều khó khăn, lượng hồ sơ tồn đọng lớn mà quy trình công nghệ giám định hiện đang sử dụng không thể giải quyết.

Với trách nhiệm của cơ quan nghiên cứu hàng đầu cả nước, các cán bộ khoa học của Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã phối hợp với các chuyên gia và nhà khoa học di truyền - pháp y quốc tế thuộc Ủy ban Quốc tế về Người Mất tích (ICMP) nghiên cứu, lựa chọn và hoàn thiện quy trình công nghệ giám định ADN mới phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

Giáo sư, Tiến sĩ Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam trao Thông báo kết quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ cho thân nhân liệt sĩ.

Quy trình công nghệ giám định ADN mới là sự kết hợp của việc tối ưu phương pháp tách chiết ADN, sử dụng bộ chỉ thị đa hình nucleotide đơn (SNP) của hệ gen nhân, kỹ thuật giải trình tự gen thế hệ mới (Next Generation Sequencing -NGS), hệ thống phần mềm quản lý và khớp nối dữ liệu. Quy trình công nghệ này cho phép xác định chính xác quan hệ huyết thống theo cả dòng cha và dòng mẹ tới 4 đến 5 thế hệ, đặc biệt phù hợp với các mẫu hài cốt liệt sĩ đã chôn cất lâu năm, chỉ có khả năng thu hồi ADN chất lượng kém và bị đứt gãy nhiều, thường không thành công với các phương pháp giám định đang sử dụng.

Quy trình công nghệ giám định mới này được áp dụng tại Nghĩa trang Liệt sĩ Trà Lĩnh (tỉnh Cao Bằng) trên 58 mẫu hài cốt. Gần 90% trên tổng số mẫu đã thu được dữ liệu chỉ thị SNP đủ tiêu chuẩn để so sánh, đối khớp phục vụ định danh. Trong đợt phân tích đối khớp đầu tiên đã xác định chính xác danh tính của hai liệt sĩ là Liệt sĩ Hoàng Văn Hòa và Liệt sĩ Trần Văn Can.

“Ý nghĩa của hai trường hợp này không chỉ nằm ở bản thân kết quả giám định mà mang ý nghĩa mở đường, xác nhận rằng Việt Nam đã có thể vượt qua “nút thắt kỹ thuật” vốn tồn tại lâu nay trong công tác xác định danh tỉnh hài cốt liệt sĩ. Đây là dấu mốc đặc biệt, mở ra triển vọng giải quyết dần những trường hợp tồn đọng lớn mà khoa học trước đây chưa thể tiếp cận hiệu quả”, Giáo sư, Tiến sĩ Chu Hoàng Hà nhấn mạnh.

Ông Marc E. Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, phát biểu tại buổi lễ.

Bày tỏ phấn khởi trước kết quả hợp tác với Viện hàn lâm Khoa Học và Công nghệ Việt Nam, Cơ quan Việt Nam tìm kiếm người mất tích (VNOSMP), ông Marc E. Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam chia sẻ: "Đây là một công việc hết sức ý nghĩa đối với chúng tôi. Công nghệ phân tích ADN đóng vai trò trung tâm trong quá trình này. Chúng tôi đang phối hợp với Ủy ban quốc tế Tìm kiếm người mất tích nhằm mang lại niềm vui cho các gia đình liệt sĩ tại Việt Nam, giúp họ khép lại quá khứ, như cách mà Việt Nam đã giúp đỡ các gia đình Hoa Kỳ”.

Xúc động tại buổi Lễ công bố danh tính hai liệt sĩ được xác định bằng công nghệ giám định ADN mới, ông Trần Văn Trung, em trai Liệt sĩ Trần Văn Can (tỉnh Cao Bằng) cho biết: "Gia đình đã chờ đợi nhiều năm, mong mỏi từng ngày để biết đúng nơi người thân mình đang nằm. Đến hôm nay, cuối cùng gia đình cũng đã có thể đưa anh trai trở về với quê hương. Đối với gia đình chúng tôi, việc xác định được đúng danh tính của liệt sĩ bằng phương pháp khoa học là một sự hạnh phúc vô bờ, giúp khẳng định niềm tin và mang lại sự an lòng với cả gia đình rằng, cuộc tìm kiếm khó khăn đã kết thúc".

Theo Ban Chỉ đạo quốc gia về tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ (Ban Chỉ đạo quốc gia 515), hiện nay cả nước còn hơn 300.000 hài cốt liệt sĩ chưa xác định được danh tính và gần 200.000 liệt sĩ chưa được quy tập và Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ hoàn thành giám định ADN cho khoảng 20.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đang tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Nội vụ, Bộ Y tế và các cơ quan liên quan để mở rộng ứng dụng công nghệ mới tại nhiều nghĩa trang trên toàn quốc nhằm góp phần hoàn thành mục tiêu của Đảng và Chính phủ về công tác định danh liệt sĩ còn thiếu thông tin.

Tin, ảnh: Quyết Chiến (TTXVN)