Trẻ bị tiêu chảy bởi Rotavirus: Xử trí thế nào?

Đặc điểm của bệnh

Bệnh rất thường gặp ở trẻ nhỏ lứa tuổi từ 3 tháng đến 2 tuổi, nhưng có thể gặp ở một số người lớn và trẻ lớn nếu chưa có miễn dịch. Rotavirus lây truyền bằng đường phân - miệng. Virus được thải ra ngoài theo phân của người bệnh, tồn tại rất lâu trong phân và làm lây lan ra môi trường nếu việc quản lý phân không tốt. Từ môi trường nhiễm Rotavirus chúng có thể qua bàn tay, thực phẩm nhiễm bệnh, bụi trên sàn nhà, các đồ vật vào miệng, xuống dạ dày, ruột gây bệnh. Tại dạ dày - ruột, virus phá hủy tế bào ở thành ruột non cho nên chúng gây ra viêm dạ dày - ruột cấp.

Dấu hiệu nhận biết

Rotavirus gây viêm dạ dày ruột rất đặc trưng bởi sự xuất hiện đột ngột của các triệu chứng tiêu chảy phân nước, sốt và nôn. Triệu chứng thường xuất hiện sau giai đoạn ủ bệnh 2-3 ngày và kéo dài khoảng 5-7 ngày. Mức độ nghiêm trọng của bệnh có thể từ không triệu chứng đến tiêu chảy mất nước nặng, có thể dẫn đến tử vong. Nôn và đi ngoài phân tóe nước là 2 đặc điểm lâm sàng thường gặp trong viêm dạ dày ruột cấp do Rotavirus. Thông thường, trẻ khởi phát bệnh với triệu chứng nôn và sốt, sau đó là tiêu chảy tóe nước nhiều lần trong ngày, có thể kéo dài đến 10 ngày. Phân thường không có nhầy máu. Hầu hết những trẻ phải nhập viện vì tiêu chảy do Rotavirus có cả 3 triệu chứng tiêu chảy, nôn và sốt.

Sốt là biểu hiện khá phổ biến của trẻ nhiễm Rotavirus. Hầu như tất cả các bệnh nhân tiêu chảy cấp do Rotavirus có sốt, trong đó, gần 50% các trường hợp có biểu hiện sốt nhẹ ≤ 38,50C. Các triệu chứng thường gặp khác như nôn (100%), biếng ăn (97,67%), khó chịu (90,7%). Tiêu chảy cấp do Rotavirus là nguyên nhân gây mất nước đứng hàng thứ 2 sau tả do số lần tiêu chảy trong ngày thường từ 10-20 lần, một số trường hợp trẻ có thể đi ngoài trên 20 lần/ngày.

Cho trẻ uống vắc-xin là cách phòng bệnh hiệu quả nhất. Ảnh: TM

Các yếu tố nguy cơ

Trẻ bú bình không đảm bảo vệ sinh, nguy cơ tiêu chảy cao gấp nhiều lần so với trẻ bú mẹ hoàn toàn hoặc không bú bình; Ăn bổ sung không đúng cách: cho trẻ ăn thức ăn nấu để lâu ở nhiệt độ phòng, thức ăn bị ô nhiễm trước và sau khi chế biến; Nước uống không sạch (không đun sôi hoặc để lâu), hoặc nguồn nước sinh hoạt bị ô nhiễm; Dụng cụ, tay người chế biến thức ăn bị nhiễm bệnh; Xử lý chất thải đã nhiễm bệnh không đúng cách; Không có thói quen rửa tay sau khi đi vệ sinh, trước khi chế biến thức ăn, trước khi cho trẻ ăn...

Chăm sóc thế nào?

Bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus gây ra, do vậy không nên dùng kháng sinh vì kháng sinh không có tác dụng diệt virus. Nếu trẻ bị tiêu chảy ở thể nhẹ, không có biến chứng thì bệnh thường tự khỏi sau 3 - 8 ngày. Trong thời gian này, việc điều trị chủ yếu là bù nước và muối cho trẻ. Có thể để trẻ ở nhà và chăm sóc theo sự hướng dẫn của thầy thuốc. Cho trẻ uống nhiều hơn bình thường bằng nước đun sôi để nguội, nước canh rau, nước khoáng (không có gas), nước dừa tươi, tốt nhất là cho trẻ uống dung dịch oresol theo liều lượng mà bác sĩ chỉ định. Nên cho trẻ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, phù hợp với lứa tuổi; chia làm nhiều bữa nhỏ, bón chậm bằng muỗng để tránh nôn.

Trường hợp trẻ bị nôn, cần cho trẻ nghỉ khoảng 5-10 phút rồi lại cho ăn tiếp, chậm hơn. Đối với trẻ còn bú thì tiếp tục cho trẻ bú mẹ, nếu trẻ bú bình, cần vệ sinh bình, núm vú và dụng cụ pha sữa kỹ trước mỗi lần cho ăn, sữa pha theo số lượng trẻ vẫn bú lúc không bị tiêu chảy. Không nên pha loãng hơn và không đổi loại sữa khác. Cách cho bú là cho trẻ bú từng ít một, chia làm nhiều lần trong ngày. Cũng cần theo dõi số lần đi tiêu chảy, số lượng phân, màu phân, khả năng uống bù nước và ăn uống của trẻ. Đặc biệt, cần chú ý phát hiện các dấu hiệu mất nước để kịp thời đưa trẻ đi cấp cứu. Lưu ý, tuyệt đối không dùng thuốc cầm tiêu chảy cho trẻ vì các thuốc này không những không diệt được virus gây bệnh mà còn làm giảm nhu động ruột, làm liệt ruột khiến phân không được thải ra ngoài, ứ đọng lại trong ruột gây trướng bụng, thủng ruột, tắc ruột, tử vong. Tránh kiêng khem quá mức, chẳng hạn không cho trẻ uống sữa và chỉ cho trẻ ăn cháo trắng với muối sẽ làm cho trẻ bị bệnh càng nặng hơn và lâu hồi phục.

Bệnh có thể phòng ngừa

Nếu trẻ bị bệnh, nên cho trẻ nghỉ học cho đến khi hết tiêu chảy để tránh lây lan cho các trẻ khác. Hiện nay, phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất là cho trẻ uống vắc-xin. Trẻ được uống 2 liều cách nhau 1 tháng, bắt đầu từ tuần thứ 6 sau khi sinh (tuổi lớn nhất còn có thể uống được vắc-xin phòng Rotavirus là 3 tháng tuổi, tuổi kết thúc uống là 4 tháng tuổi). Bên cạnh đó, giữ vệ sinh tay sạch sẽ là biện pháp cơ bản để phòng bệnh. Nên tập cho trẻ có thói quen rửa tay trước khi cầm nắm thức ăn, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh. Người chăm sóc trẻ phải rửa tay sạch bằng xà phòng sau khi thay tã lót hoặc làm vệ sinh cho trẻ.

Không để trẻ bò lê la trên sàn nhà hoặc ngậm tay, ngậm đồ chơi. Lau rửa sàn nhà và các vật dụng, bàn ghế, đồ chơi bằng dung dịch khử khuẩn cloramin B, lau rửa sàn nhà vệ sinh, bồn cầu sau khi trẻ tiêu chảy đi vệ sinh.

BS. Văn Bàng