Trí tuệ nhân tạo (Al): Cơ hội và thách thức cho báo chí

AI là cơ hội cho báo chí

Chia sẻ tại phần khai mạc Hội thảo Hội thảo Trí tuệ nhân tạo AI và quản trị sáng tạo nội dung trong tòa soạn, ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam khẳng định, chuyển đổi số đã và đang là xu thế tất yếu diễn ra mạnh mẽ trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế - xã hội hiện nay. Là lĩnh vực phản ứng nhạy bén với mọi biến động của đời sống kinh tế - xã hội, báo chí truyền thông cần đi đầu trong công cuộc chuyển đổi số Quốc gia.

Toàn cảnh Hội thảo.

Trước bối cảnh đó, báo chí phải chủ động đổi mới phương thức chuyển tải, mang đến những trải nghiệm mới cho bạn đọc thông qua các ứng dụng công nghệ số. Việc đối diện với sự bùng nổ về cả tốc độ, số lượng và quy mô tiêu thụ thông tin hiện nay, các tổ chức báo chí – truyền thông đang dần quá tải nếu vẫn duy trì cách truyền thống. Để giải quyết vấn đề này, nhiều cơ quan báo chí đã sử dụng trí tuệ nhân tạo để thay đổi cách sản xuất, tổ chức, phân loại, xuất bản cũng như phân phối nội dung tin tức trên các nền tảng khác nhau. Từ đó, từng bước thay đổi trải nghiệm người dùng về nội dung và cả hình thức theo hướng thông minh hơn.

Theo ông Lê Quốc Minh, cơ hội của việc sử dụng AI, đặc biệt là ChatGPT hiện rất lớn. Có thể kể đến như ChatGPT có thể tạo ra những nội dung văn bản rất phức tạp chỉ từ những câu lệnh đơn giản của người dùng, giúp tăng tương tác với độc giả và giúp cải thiện trải nghiệm người dùng bằng cách trả lời các câu hỏi cũng như giải đáp thắc mắc của khách hàng. Bên cạnh đó việc Sử dụng ChatGPT và ứng dụng A.I trong báo chí truyền thông sẽ thúc đẩy hoạt động báo chí truyền thông phải đổi mới sáng tạo và phát triển các giải pháp kỹ thuật sử dụng A.I và tạo công nghệ mới để cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho cộng đồng, nâng cao chất lượng, công khai minh bạch trong truyền thông, nghiên cứu và sáng tạo nhiều tác phẩm báo chí phù hợp.

Trên thực tế, ChatGPT và AI áp dụng trong báo chí không chỉ giới hạn trong việc viết bài hay biên tập nội dung. Mà có thể sử dụng nhằm nắm bắt hành vi người dùng, từ đó có thể đưa ra các nội dung phù hợp với bạn đọc. Điều này không chỉ giúp độc giả được tiếp cận với nhiều nội dung hơn mà còn giữ chân họ ở tại tờ báo được lâu hơn. Con đường mà báo chí phải đi là đồng hành cùng công nghệ, Tổng Biên tập báo Nhân Dân khẳng định.

Chia sẻ về ứng dụng ChatGPT trong hoạt động của một tòa soạn báo, Phó Tổng Biên tập Vietnamplus Nguyễn Hoàng Nhật cho rằng công cụ này rất thích hợp để trở thành trợ lý biên tập viên. Theo đó, ChatGPT có thể phát huy tác dụng trong các hoạt động tiền xử lý như lên ý tưởng và thực hiện nghiên cứu ban đầu cho một chủ đề. Đồng thời tiến hành xử lý hậu kỳ như tạo bài đăng cho mạng xã hội, tóm tắc và tối ưu hóa một chủ đề. Với khoảng thời gian được tiết kiệm này, phóng viên, biên tập viên có thể sử dụng vào nghiên cứu các tin bài sâu hơn và mang lại nội dung chất lượng hơn.

Không chỉ vậy, ChatGPT còn có ứng dụng rất mạnh trong khâu cá nhân hóa nội dung. Nó cho phép các tòa soạn cung cấp nội dung có liên quan sâu sắc đến đối tượng bạn đọc của mình, giúp cải thiện mức độ hài lòng và sự trung thành của người đọc. Do đó, nhiệm vụ của các tòa soạn là sử dụng AI để phân tích dữ liệu khổng lồ về hành vi, sở thích, mối quan tâm của độc giả.

"Hiện VietnamPlus cũng đang ứng dụng rộng rãi việc cá nhân hóa dữ liệu độc giả trong hoạt động của tờ báo. Nói một cách nôm na, một bạn đọc của VietnamPlus có sở thích về thể thao và công nghệ sẽ khi mở trang báo sẽ nhận được những thông tin mà mình muốn thay vì hấy ngập tràn các tin tức chính trị hay giải trí, và ngược lại. Đồng thời, việc cá nhân hóa còn được thể hiện thông qua công nghệ tự động hóa tùy biến trang tin, hay qua newsletter hoặc dịch vụ đẩy tin tức (web-push, mobile-push)", ông Nguyễn Hoàng Nhật nói.

Về phía cơ quan quản lý báo chí, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm cho rằng, quan điểm của Bộ là rất ủng hộ việc ứng dụng các công nghệ mới, đặc biệt là AI trong hoạt động báo chí. Chính sự xuất hiện của AI hay ChatGPT đã cho thấy báo chí hiện đang rất phí sức trong khâu tác nghiệp hàng ngày. Ví dụ, tại một sự kiện mà báo nào cũng đưa tin như nhau thì việc này không tạo ra giá trị khác biệt và AI hoàn toàn có thể thay thế.

"Cần ứng dụng AI nhằm gạt bỏ những công việc, những kỹ năng mà máy có thể làm tốt hơn phóng viên, biên tập viên hoặc thậm chí là các nội dung tương tự trùng với tòa soạn khác. Điều này cũng sẽ tạo không gian và thời gian để các toàn soạn có thể sáng tạo ra các câu chuyện khác biệt, không đại trà, không thể sao chép và không AI nào có thể tổng hợp, có lẽ đây mới là hướng tác nghiệp mới trong hoạt động báo chí", ông Nguyễn Thanh Lâm chia sẻ.

Không ít cạnh tranh và thách thức

Bên cạnh những lợi ích mà AI và ChatGPT mang lại cho các toàn soạn thì tác hại là điều không thể tránh khỏi.

Theo Tổng Biên tập báo Nhân Dân Lê Quốc Minh, nguy cơ dễ nhận thấy nhất nằm ở hoạt động xuất bản nội dung của AI. Trên thực tế, dù cho bản quyền sở hữu trí tuệ của tin bài thuộc về phóng viên hay AI thì các tòa soạn cũng phải sẵn sàng chịu trách nhiệm về mọi nội dung mà họ xuất bản. Trong đó, bao gồm cả các nội dung bị coi là bôi nhọ hoặc sai lệch do AI viết ra. Dù rằng cho tới nay nhiều công cụ AI không “xuất bản” các câu trả lời cho bất kỳ ai ngoài chính người sử dụng, bất kỳ ai sử dụng các công nghệ này đều phải chịu trách nhiệm về nội dung mà họ đăng tải.

Bên cạnh đó, nếu sử dụng AI vào công tác sản xuất nội dung, một nguy cơ lớn khác đối với các tòa soạn xuất bản các tác phẩm do AI khởi tạo là việc tình cờ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của bên thứ ba. Các nhà báo không thể biết hình ảnh hay đoạn văn bản nào được sử dụng để huấn luyện AI, hoặc được lôi về để tạo ra nội dung theo yêu cầu. Các tòa soạn phải chấp nhận một thực tế rằng những nội dung “có vẻ gốc” do AI tạo ra có thể chịu ảnh hưởng rất nhiều – hoặc bị sao chép trực tiếp – từ các nguồn của bên thứ ba mà không được phép. Cần lưu ý, điều khoản dịch vụ của các nền tảng AI không hề đưa ra bảo đảm rằng kết quả sẽ không vi phạm bản quyền, và như vậy thì các tòa soạn sẽ chẳng có cơ sở pháp lý nào nếu bị tác giả kiện.

Bên cạnh đó, ông Lê Quốc Minh cũng nhấn mạnh, AI đang đe dọa nguồn thu của các cơ quan báo chí. AI giống như con dao hai lưỡi, có thể khiến các tòa soạn cắt giảm nhân sự để tiết kiệm chi phí, thậm chí làm thay đổi cả mô hình kinh doanh đã tồn tại nhiều thập kỷ trong lĩnh vực quảng cáo kỹ thuật số.

"Lâu nay, các cơ quan báo chí cũng như các máy tìm kiếm dựa vào sự chú ý của người dùng đối với quảng cáo, theo đó, người dùng gõ câu hỏi vào một công cụ tìm kiếm (tạo doanh thu quảng cáo bằng cách ưu tiên những đường link có tài trợ) trước khi chuyển sang website của bên thứ ba để đưa ra câu trả lời (những website này lại kiếm doanh thu thông qua quảng cáo của bên khác). Giờ đây, khi ChatGPT lướt toàn cõi mạng, đọc những đường link có nội dung liên quan rồi đóng gói câu trả lời trong một đoạn văn bản ngắn gọn, từ đó người dùng sẽ không còn truy cập tới các trang web như trước đây nữa. Điều này tất nhiên sẽ dẫn tới các tòa soạn mất đi nguồn thu đáng kể", Tổng Biên tập báo Nhân Dân cảnh báo.

Có cùng quan điểm, Trưởng Ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam Đỗ Thị Thu Hằng cho rằng, các phần mềm ứng dụng AI dù có nhiều tính năng vượt trội, nhưng xét đến cùng, đó cũng chỉ là một công cụ mà nhà báo phải học cách để làm chủ nó, sử dụng nó phục vụ cho hoạt động tác nghiệp của mình nhằm tạo ra tác phẩm, sản phẩm báo chí theo nguyên tắc của nghề nghiệp. Không thể coi đây là sự thay thế cho lực lượng phóng viên tác nghiệp thực tế.

Bởi, khác với con người, AI không có nhạy cảm chính trị, không có lý tưởng, không có tính nhân văn, hoàn toàn không có trách nhiệm xã hội và đạo đức báo chí. Do đó, để làm chủ và sử dụng được công cụ số nói chung và các phần mềm ứng dụng AI nói riêng, mỗi nhà báo Việt Nam càng phải trau dồi năng lực và phẩm chất của một nhà báo cách mạng, học hỏi, thảo luận để có thể làm chủ công nghệ, chứ không để công nghệ dẫn dắt và làm chủ chúng ta.

"Nguy cơ dùng dữ liệu và tin giả trong tác phẩm báo chí là rất cao, nếu quản trị nội dung trong tòa soạn không theo kịp được sự phát triển của công nghệ số. Trong bối cảnh hành lang pháp lý cho nền báo chí số của Việt Nam còn chưa theo kịp thực tiễn, những rắc rối pháp lý, sự đe dọa an ninh truyền thông, các vụ việc vi phạm bản quyền và các tranh cãi về đạo đức báo chí, trách nhiệm xã hội của báo chí khi ứng dụng báo chí tự động... là những thách thức lớn hiện nay", bà Đỗ Thị Thu Hằng nói.

Hà Thanh