Trí tuệ nhân tạo sẽ tạo ra điều kỳ diệu hay tự hủy hoại?

Biểu tượng công cụ ChatGPT do công ty OpenAI phát triển. Ảnh: AFP/ TTXVN

Liên minh châu Âu (EU) đã đi tiên phong trong “Đạo luật AI” để điều chỉnh công nghệ này, và hàng chục nghìn quan điểm - bao gồm cả những người tiên phong ở Thung lũng Silicon - đang kiến nghị sáu tháng ngừng phát triển mô hình AI.

Trong khi đó, nhiều nhà công nghệ coi con người là rào cản đối với sự phát triển của AI, với một số quan điểm tin rằng việc tạo ra một AI “có tri giác” có thể mang lại lợi ích cho nhân loại. Những tầm nhìn lạc hậu và không tưởng này có thể làm sao nhãng một số vấn đề cấp bách hơn liên quan đến công nghệ.

Các nghiên cứu về tương lai - hay tương lai học - sẽ cần thận trọng trước những quan điểm về điều không thể tránh khỏi. Các nghiên cứu này cũng tìm cách xua tan những giả định và thành kiến được đặt sẵn trong tầm nhìn của con người về tương lai và mở ra tất cả những khả năng có thể xảy ra. Bằng cách làm như vậy, các nghiên cứu có thể loại bỏ sự cường điệu đồng thời tập trung vào những gì quan trọng.

AI là một trong những đối tượng tranh luận công khai sẽ được hưởng lợi từ tương lai học. Các bản phát hành gần đây của các sản phẩm AI như ChatGPT, DALL-E và các đối thủ cạnh tranh đã đặt ra câu hỏi về hậu quả nào sẽ xảy ra. Liệu AI có lấy đi công việc của con người không? AI có tri giác không? AI sẽ thay thế con người?

Các nghiên cứu về tương lai nói rằng tất cả những điều này đều có thể xảy ra nhưng trước tiên cần tìm cách hiểu những giả định nào được đưa vào. Trong nhiều trường hợp, sự thiếu hiểu biết về AI được củng cố bởi xu hướng tự nhiên của con người là hướng đến những điều cực đoan.

Về cơ bản, các công nghệ AI như ChatGPT và DALL-E chỉ mang lại lợi ích khi được các yếu tố dữ liệu, mô hình và sức mạnh tính toán hỗ trợ. Việc tập trung vào sự cộng sinh của ba yếu tố trên cho phép AI mở rộng quy mô nhanh chóng trong vài thập kỷ qua và đã trở thành tiêu chuẩn của sự phát triển.

Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy phương pháp này không còn hiệu quả cao. Samuel Altman, Giám đốc điều hành của OpenAI - công ty đứng sau ChatGPT và DALL-E - gợi ý rằng việc mở rộng quy mô dữ liệu, mô hình và tính toán để tạo ra AI tổng quát mang lại lợi nhuận đang giảm dần. Những cải tiến đối với độ chính xác không biện minh được chi phí khổng lồ cần thiết - tài chính và môi trường - để duy trì các hệ thống hỗ trợ AI tổng quát. Những đổi mới trong tương lai có thể phải đến từ những khía cạnh khác.

Hơn nữa, khi các mô hình AI tổng quát được cung cấp dữ liệu mà máy tính tạo ra, trái ngược với dữ liệu “thực”, điều này có thể làm hỏng mô hình. Dữ liệu tổng hợp này có thể đánh lừa quá trình học tập của mô hình và làm suy giảm khả năng tạo ra kết quả chính xác của mô hình. Trên thực tế, AI có thể trở thành kẻ hủy diệt của chính mô hình này.

Điều gì sẽ xảy ra với tương lai của AI nếu một trong hai khả năng xảy ra? Cả hai khả năng này dường như làm phức tạp thêm khái niệm rằng AI đang trên con đường không ngừng tiến tới ứng dụng phổ quát – dù ở trên khía cạnh tốt hay xấu. Từ đây, nhiều tương lai mở ra. Nút cổ chai trong quá trình phát triển AI có thể cho con người thêm thời gian để điều chỉnh một cách hiệu quả hoặc chứng kiến sự sụp đổ hoàn toàn của AI.

Các vấn đề về đạo văn, thông tin sai lệch cũng như phân biệt đối xử ngày càng nghiêm trọng và cần có các biện pháp can thiệp để giảm thiểu hậu quả mà AI mang lại. Tuy nhiên, phần lớn các cuộc thảo luận công khai về AI hiện nay bị sa lầy trong một sự hiểu biết lỗi thời về công nghệ này là gì và có khả năng làm gì.

Không thể biết AI sẽ đưa con người đến đâu trong tương lai. Có thể cuối cùng AI sẽ nắm quyền kiểm soát các máy tính của thế giới, khiến con người trở nên dư thừa. Dù vậy, có thể hy vọng rằng, AI sẽ được sử dụng để mang lại lợi ích cho toàn nhân loại. Do đó, con người nên thận trọng khi cân nhắc về tương lai AI trong dài hạn và dành các nguồn lực tập thể để giải quyết các vấn đề AI đang gây ra trong hiện tại./.

Nguyễn Linh (P/v TTXVN tại Sydney)