Triển vọng chấm dứt các cuộc xung đột tại châu Phi

Người dân ở Nam Sudan vội vàng chạy nạn trong một cuộc xung đột xuất phát từ bất ổn chính trị. Ảnh: Monitor Daily

Theo thống kê của Dự án Dữ liệu sự kiện và vị trí xung đột vũ trang, trong 11 tháng của năm 2019, tại châu Phi đã có trên 21.600 vụ xung đột vũ trang, tăng 36% so với cùng kỳ năm 2018. Trong khi đó, châu Phi có nguồn nhân lực dồi dào, tài nguyên thiên nhiên trù phú, cùng với nỗ lực thúc đẩy phát triển kinh tế mạnh mẽ đã đạt được nhiều thành quả nổi bật. Song bất ổn về an ninh đang là vấn nạn lớn nhất, tạo nên bức tranh u ám và thách thức sự vươn lên của châu lục nghèo nhất thế giới này.

Hiện nay, mục tiêu chấm dứt mọi xung đột vào năm 2020 của AU dường như đã thất bại. Vấn đề bất ổn an ninh tại châu Phi cũng tạo ra luồng quan điểm chỉ trích cách thức hoạt động của tổ chức khu vực này.

Ông Moussa Faki - Chủ tịch Ủy ban AU chỉ ra rằng, căn nguyên của xung đột một phần là do tình trạng nghèo đói và kỳ thị nên các biện pháp can thiệp quân sự khó có thể giải quyết bản chất. Để dẹp yên bất ổn thì “nội lực” của châu Phi là yếu tố then chốt và không chấp nhận sự can thiệp quá sâu từ bên ngoài châu lục. Đây là quan điểm xuyên suốt không thể thay đổi của AU.

Chủ tịch Faki nhấn mạnh tới chủ nghĩa khủng bố tại châu Phi đang ngày càng gia tăng, cùng với những cuộc khủng hoảng chính trị, nội chiến diễn biến phức tạp. Cho dù nỗ lực đa phương đã giúp kiềm chế xung đột tại một số quốc gia như Cộng hòa Trung Phi, Sudan, nhưng lại bùng nổ tại Cameroon, Mozambique, Lybia và Nam Sudan.

Lý giải về nguồn gốc xung đột, ông Ramtane Lamamra - Đặc phái viên chuyên trách về an ninh của Chủ tịch Ủy ban AU cho biết, xung đột tại châu Phi chủ yếu xuất phát từ sự bất hòa giữa các sắc tộc cũng như cộng đồng khác nhau, đi kèm với đó là tranh chấp về đất đai và tài nguyên. Từ thực trạng này, bài toán hóa giải xung đột tại châu Phi cần có lời giải trên góc độ khoa học. Trong đó, tinh thần đoàn kết dân tộc và việc thực thi nghiêm hiến pháp, pháp luật, nhất là sự tôn trọng nhân dân cần phải được đặc biệt chú trọng.

Cùng quan điểm với Chủ tịch Faki, ông Ramtane Lamamra cho rằng, các nước cần đưa ra chiến lược cụ thể với quy mô phù hợp với thực tiễn từ làng xã đến tầm quốc gia, khu vực và quốc tế. Ông Ramtane Lamamra cũng cho biết, số lượng xung đột lớn từ năm 2004 tới nay liên tục được kéo giảm. Đây là minh chứng cho thấy, nỗ lực thực hiện mục tiêu ngừng tiếng súng của AU là hoàn toàn có thể đạt được nếu quyết tâm và tham vọng đủ mạnh.

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa vừa đảm nhận chức Chủ tịch AU luân phiên cho rằng, ưu tiên giải quyết xung đột hiện nay là Libya và Nam Sudan. Đây là “điểm nóng” về xung đột khiến 400.000 người thiệt mạng cùng hàng triệu người phải di cư sau khi nội chiến bùng nổ vào năm 2013. Tân Chủ tịch Cyril Ramaphosa cũng chỉ rõ, việc cấp thiết trước tiên là cắt đứt các nguồn tài trợ quốc tế cho các xung đột tại khu vực Sahel. Ủng hộ nỗ lực giải quyết xung đột của châu Phi, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres nhấn mạnh, châu Phi không chỉ đối mặt với xung đột mà nạn tham nhũng cũng là “gốc rễ” hút cạn nguồn lực phát triển. Chính vì vậy, để tạo nền móng phát triển vững vàng, các nước châu Phi cũng cần dẹp yên nạn tham nhũng và tiến hành cải cách về thuế nhằm tăng cường năng lực của chính phủ.

Sự thống nhất và hòa bình của châu Phi đang trở thành “đích đến” chung của tất cả các nước thành viên AU. Đây là tín hiệu tích cực để hiện thực hóa tham vọng “châu Phi không tiếng súng”. Vào tháng 5 tới, Nam Phi sẽ tổ chức một hội nghị bất thường, trong đó, quan điểm xuyên suốt là sự độc lập của châu Phi sẽ phải trở thành vấn đề chung của cả nhân loại, từ đó nâng cao vị thế và vai trò của châu Phi trên thế giới.

Thanh Trúc