Triển vọng mới về thuốc chữa Covid-19

Từ khi Covid-19 xuất hiện đến nay, các bác sĩ và giới nghiên cứu vẫn rất nỗ lực tìm kiếm cách điều trị. Theo Vox, giữa những ứng cử viên tiềm năng, thuốc chống trầm cảm Fluvoxamine trở thành “ngôi sao đang lên” nhờ giá thành rẻ, an toàn. Loại thuốc này đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt trong điều trị trầm cảm và được kỳ vọng mang tới ánh sáng cho những quốc gia nghèo.

Giảm thời gian nhập viện

Năm 2020, một thử nghiệm quy mô nhỏ cho thấy Fluvoxamine có tác dụng tốt trong việc giảm nhập viện, diễn biến nặng ở các F0. Tuy nhiên, mức độ nhỏ của nghiên cứu khiến nhiều người vẫn e ngại nó không thực sự hiệu quả - tương tự vết xe đổ của nhiều loại thuốc kháng virus, chữa Covid-19 khác.

Mới đây, nghiên cứu khác mang tên Together có quy mô lớn hơn, trên 3.000 F0, nhằm tìm ra hiệu quả của Fluvoxamine. Trong số này, 800 người được dùng thuốc. Các tác giả sẽ công bố kết quả chính thức trong tuần tới.

Trong thời gian đó, công trình đang được phản biện. Ở kết quả sơ bộ, nhóm phát hiện các F0 được sử dụng Fluvoxamine trong vài ngày sau khi có kết quả dương tính với nCoV ít phải nhập viện hơn 31%. Tương tự, tỷ lệ những người được dùng thuốc phải thở máy cũng rất thấp. Số F0 được dùng thuốc và tử vong hiếm đến mức họ khó đưa ra con số chính xác.

Điều này theo Vox đánh giá là hiệu quả rất tích cực, thậm chí triển vọng hơn nhiều phương pháp điều trị Covid-19 hiện nay.

“Đây là một phát hiện rất lớn. Nó sẽ thay đổi ‘cuộc chơi’ và chúng tôi đã có sẵn trong tủ thuốc rồi”, Giáo sư Ed Mills, Đại học McMaster, Canada, đồng tác giả của nghiên cứu nói.

Fluvoxamine là thuốc được sử dụng trong điều trị trầm cảm. Ảnh: Theweek.

Từ phát hiện tình cờ đến các kết quả triển vọng

Fluvoxamine có giá thành rẻ, đã được FDA phê duyệt trong điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) tại Mỹ. Nó được gọi là SSRI, viết tắt của chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc, cùng nhóm với các loại thuốc chống trầm cảm phổ biến như Zoloft, Prozac và Lexapro.

Bởi vậy, bất kỳ bác sĩ nào cũng có thể kê đơn thuốc này cho các bệnh nhân Covid-19 miễn là họ đánh giá lâm sàng và cảm thấy phù hợp.

Bác sĩ tâm thần Angela Reiersen và tiến sĩ Eric Lenze, Trường Y Đại học Washington ở St. Louis, Mỹ, là những người đặt nền móng cho việc sử dụng Fluvoxamine trong điều trị Covid-19. Ảnh: Ami Chiu/Đại học Washington.

Fluvoxamine “lọt vào mắt xanh” của các nhà nghiên cứu bằng một cách tình cờ. Khi Mỹ xuất hiện các bệnh nhân Covid-19 đầu tiên, bác sĩ tâm thần Angela Reiersen, Đại học Washington ở St. Louis, Mỹ, lúc này đang nghiên cứu những ca mắc chứng rối loạn di truyền hiếm gặp - hội chứng Wolfram. Bà nhận thấy Fluvoxamine hiệu quả rất tốt với các bệnh nhân này.

Cơ chế chữa lành của thuốc là liên kết với thụ thể trong tế bào điều chỉnh phản ứng căng thẳng. Nó điều tiết quá trình sản xuất cytokine, hạn chế gây viêm. Bác sĩ Reiersen tự hỏi đây có phải cơ chế khiến Fluvoxamine hoạt động tốt trên bệnh nhân không.

Nhiều nghiên cứu đặt giả thuyết bệnh nhân mắc Covid-19 bị tổn thương phổi do cơ thể giải phóng hàng loạt cytokine và gây nên cơn bão viêm, khiến họ khó thở, tổn thương mô lâu dài.

Bác sĩ Reiersen đến gặp các đồng nghiệp ở Trường Y, Đại học Washington, với ý tưởng dường như rất hoang đường: Fluvoxamine có thể giúp ích cho bệnh nhân Covid-19.

Khi đó, nhà nghiên cứu lâm sàng Eric Lenze lại rất ủng hộ và họ cùng nhau thực hiện thử nghiệm đối chức ngẫu nhiên. Sau khi Reisersen gửi mail cho ông Eric vào ngày 25/3/2020, ngày 10/4/2020, họ bắt đầu thử nghiệm.

Nghiên cứu tuyển được 152 F0 tham gia. 50% trong số này được dùng giả dược là viên đường thay cho thuốc. 6 trường hợp trong nhóm dùng giả dược bị khó thở. Con số này ở nhóm dùng Fluvoxamine là 0.

Kết quả đã được công bố trên tạp chí của Hiệp hội Y khoa Mỹ (Journal of the American Medical Association). “Fluvoxamine có thể làm giảm mức độ của các hóa chất gây viêm, hay còn gọi là cơn bão cytokine. Vì vậy, bệnh nhân ít bị tổn thương phổi hơn”, bác sĩ Reiersen nói.

Fluvoxamine được chứng minh giúp giảm tỷ lệ và thời gian nhập viện ở bệnh nhân Covid-19. Ảnh: AFP.

Kết quả đầy hứa hẹn nhưng 152 bệnh nhân không phải số mẫu nhiều. Reiersen và Eric Lenze bắt đầu thử nghiệm quy mô lớn hơn để chứng minh hiệu quả của Fluvoxamine.

Trong khi đó, dịch Covid-19 bùng phát mạnh ở California. Các nhà nghiên cứu khác lựa chọn sử dụng Fluvoxamine cho các F0. 65 người đồng ý sử dụng và 48 bệnh nhân từ chối. Kết quả cho thấy nhóm sử dụng thuốc không có ai phải nhập viện. Trong số nhóm từ chối, 6 người nguy kịch.

Tại Pháp, nhà tâm thần học Nicolas Hoertel, Đại học Paris, cũng công bố nghiên cứu độc lập cho thấy bệnh nhân dùng một số thuốc chống trầm cảm có ít nguy cơ diễn biến nặng khi mắc Covid-19. “Tác dụng này không chỉ đến từ Fluvoxamine, nhưng không phải tất cả thuốc trầm cảm đều có hiệu quả”, vị chuyên gia nói thêm.

Các tài liệu ít ỏi nhưng đầy hứa hẹn về Fluvoxamine đã khiến GS Ed Mills mạo hiểm đưa nó vào nghiên cứu quy mô lớn tại Brazil. Nghiên cứu so sánh ngẫu nhiên các F0 với 8 phương pháp điều trị Covid-19 hứa hẹn như metformin (loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường), hydroxychloroquine (thuốc chống sốt rét) hay ivermectin (thuốc chống giun sán).

Nhóm nghiên cứu công bố kết quả trong hội nghị chuyên đề của Viện Y tế Quốc gia Mỹ ngày 6/8. Hầu hết phương pháp điều trị đều thất bại vì họ không thể phát hiện tác dụng khi dùng chúng trên lượng lớn F0.

Nhưng Fluvoxamine lại mang đến kết quả khác. Trong thử nghiệm, nó cải thiện đáng kể thời gian nằm viện của bệnh nhân. Đây không phải hiệu quả mới nhưng ưu điểm của Fluvoxamine là dễ vận chuyển, giá cả phải chăng, các nước nghèo dễ tiếp cận.

Trong các nghiên cứu, Fluvoxamine được kê cho các F0 bắt đầu khởi phát triệu chứng. Ở nghiên cứu Together, các tình nguyện viên thường đến đăng ký thử nghiệm và bắt đầu dùng thuốc hoặc giả dược sau 3 ngày có triệu chứng bệnh.

Nhà nghiên cứu Eric Lenze cho hay khả năng dung nạp của Fluvoxamine khá tốt. Khoảng 1/4 tình nguyện viên gặp tình trạng buồn nôn nhẹ. Thuốc không gây tử vong, ngay cả khi dùng quá liều. Nó đã được sử dụng hơn 25 năm, do đó các nhà phát triển rất tin tưởng vào độ an toàn.

Thử nghiệm Together vẫn chưa được phản biện. Nhưng nhóm tác giả đặt kỳ vọng rất lớn vào viên thuốc này.

Tuy nhiên, các biến chủng xuất hiện khiến họ khá lo lắng về hiệu quả của Fluvoxamine. Nghiên cứu Together được thực hiện ở Brazil trước khi biến chủng Delta bùng nổ ở quốc gia này. Không thể khẳng định Fluvoxamine không có tác dụng với F0 nhiễm biến chủng Delta. Tuy nhiên, nhóm tác giả cũng chia sẻ họ cần nhiều nghiên cứu để biết hiệu quả của thuốc có bị ảnh hưởng vì biến chủng hay không.

Hiện tại, mỗi liều kháng thể đơn dòng giá khoảng 2.000 USD. Trong khi đó Fluvoxamine chỉ có 4 USD/liều. Quy trình sản xuất thuốc cũng đơn giản hơn nhiều. Fluvoxamine không cần bảo quản trong tủ đông, hạn sử dụng dài, có thể sản xuất hàng loạt.

Dù có nhiều triển vọng, Fluvoxamine vẫn chưa được FDA phê duyệt trong sử dụng điều trị Covid-19. Vì vậy, chúng ta vẫn phải chờ đợi các cấp phép cần thiết cho thuốc này.

Thiên Nhan