Triển vọng nào cho nỗ lực hòa đàm giữa Israel và Iran?

Bộ trưởng Ngoại giao và Châu Âu của Pháp Jean-Noel Barrot, Bộ trưởng Ngoại giao Anh David Lammy, Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul và Đại diện cấp cao về Chính sách Đối ngoại và An ninh của Liên minh Châu Âu, Kaja Kallas, trò chuyện trong bữa trưa tại văn phòng của Lãnh sự danh dự của Cộng hòa Liên bang Đức tại Geneva, Thụy Sĩ ngày 20/6. Ảnh: Reuters

Trong bối cảnh xung đột leo thang giữa Iran và Israel, ngày 21/6 (giờ địa phương), các nhà ngoại giao hàng đầu của Liên minh châu Âu (EU), Anh, Pháp và Đức đã có cuộc gặp với Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi tại Geneva, Thụy Sĩ. Đây là lần tiếp xúc trực tiếp đầu tiên giữa Iran và các nước phương Tây kể từ khi giao tranh bùng phát, theo Euronews.

Cuộc họp kéo dài gần 4 giờ đồng hồ nhưng không mang lại bước tiến cụ thể nào cho nỗ lực ngoại giao nhằm tháo gỡ căng thẳng liên quan tới chương trình hạt nhân của Iran. Dù vậy, hai bên vẫn để ngỏ khả năng tiếp tục đối thoại trong thời gian tới, theo thông cáo chung của các bên.

Đối thoại EU - Iran

Phát biểu sau cuộc họp, Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh của EU, bà Kaja Kallas, nói: “Chúng tôi đồng ý rằng cần duy trì kênh thảo luận mở về chương trình hạt nhân và các vấn đề rộng hơn liên quan tới Iran”.

Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul đánh giá đây là những cuộc thảo luận “rất nghiêm túc” và cho biết: “Điều tích cực là chúng tôi rời phòng họp với ấn tượng rằng phía Iran cơ bản sẵn sàng tiếp tục đàm phán”.

Cuộc gặp gỡ cấp cao tại Geneva ngày 21/6 có sự góp mặt của Ngoại trưởng Anh David Lammy (ngoài cùng bên trái) và phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Kaja Kallas (thứ tư từ trái sang). Ảnh: Keystone.

Ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot khẳng định: “Các chiến dịch quân sự có thể làm chậm chương trình hạt nhân của Iran nhưng không thể xóa sổ nó. Chúng ta đã chứng kiến hậu quả của việc áp đặt thay đổi chế độ từ bên ngoài ở Afghanistan, Iraq và Lebannon”.

Anh kêu gọi Iran tiếp tục đối thoại với cả Mỹ và châu Âu. Ngoại trưởng Anh David Lammy nêu rõ: “Chúng tôi mong muốn duy trì các cuộc đàm phán với Iran và kêu gọi họ tiếp tục đàm phán với Mỹ. Cửa sổ cơ hội ngoại giao chỉ còn khoảng hai tuần”.

Tuy nhiên, phía Iran đã từ chối nối lại đàm phán hạt nhân cho tới khi các cuộc tấn công của Israel chấm dứt. Ông Araghchi nhấn mạnh: “Năng lực phòng thủ của Iran không phải chủ đề đàm phán”.

Lập trường của Iran

Trước đó, ngày 20/6, Majid Farahani, quan chức cấp cao của chính quyền Iran, nói với CNN rằng quá trình hòa đàm có thể được tiến hành dễ dàng nế Tổng thống Mỹ Donald Trump yêu cầu Israel ngưng tấn công vào lãnh thổ Iran.

"Iran tin vào những cuộc đối thoại văn minh, dù trực tiếp hay gián tiếp", ông Farahani nói. Ông cũng nói rằng Iran có thể cân nhắc cắt giảm mức làm giàu uranium nhưng sẽ không xóa bỏ hoàn toàn.

Dẫu vậy, Iran kiên quyết bảo vệ quyền lợi quốc gia, với lãnh đạo tối cao cảnh báo rằng bất kỳ sự can thiệp quân sự nào của Mỹ sẽ gây tổn thất “không thể khắc phục” đối với Washington.

Ông Araghchi cũng khẳng định: “Iran có quyền và quyết tâm bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền quốc gia và an ninh bằng mọi giá”.

Majid Farahani, quan chức cấp cao của chính quyền Iran. Ảnh: CNN.

Về chương trình hạt nhân, Iran nhiều lần tuyên bố mục đích hoàn toàn hòa bình, dù việc nước này làm giàu uranium ở mức 60%, tức sát ngưỡng được phân loại là vũ khí, gây lo ngại quốc tế.

Các nước EU cảnh báo nếu Iran không hợp tác đầy đủ với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), các biện pháp trừng phạt từng đình chỉ theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015 có thể được tái áp đặt.

Dù các cuộc gặp tại Geneva không đạt đột phá, cả Iran và EU đều bày tỏ mong muốn duy trì tiếp xúc, với hy vọng tìm ra giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng đang leo thang.

Ông Trump hoài nghi nỗ lực của EU

Trong khi đó, Tổng thống Trump vẫn chưa đưa ra quyết định cuối cùng về việc có can thiệp quân sự trực tiếp hay không. Ông cho biết sẽ quyết định trong vòng hai tuần tới, cân nhắc khả năng nối lại đàm phán với Iran.

Tổng thống Trump vẫn cân nhắc khả năng tấn công cơ sở làm giàu uranium Fordo của Iran, nơi được bảo vệ kiên cố và được cho là chỉ có thể bị phá hủy bằng bom xuyên phá hầm ngầm của Mỹ, theo Reuters.

Tổng thống Trump vẫn đang để ngỏ cơ hội đàm phán ngoại giao với Iran. Ảnh: Reuters.

Một số quan chức trong chính quyền Mỹ cho rằng lập trường cứng rắn hiện tại sẽ buộc Iran phải nhượng bộ trước sức ép từ các đợt không kích của Israel, theo ABC News.

Tổng thống Mỹ đồng thời tỏ ý hoài nghi nỗ lực hòa giải của châu Âu. “Họ (Iran) không muốn nói chuyện với châu Âu. Họ muốn nói chuyện với chúng ta (Mỹ). Châu Âu sẽ không thể giúp gì trong vấn đề này”, ông Trump phát biểu, bác bỏ hy vọng về vai trò trung gian của các quốc gia châu lục già.

Trong nội bộ Mỹ, quan điểm về Iran cũng đang gây chia rẽ. Tổng thống Trump công khai bác bỏ nhận định của Giám đốc Tình báo Quốc gia Tulsi Gabbard rằng Iran chưa chế tạo vũ khí hạt nhân. “Bà ấy sai rồi”, ông Trump nói, đồng thời khẳng định Mỹ sẽ không cho phép Iran đạt tới ngưỡng chế tạo bom nguyên tử.

Mỹ điều thêm tiêm kích tới Trung Đông giữa căng thẳng Israel - Iran Quân đội Mỹ đang triển khai thêm các dòng tiêm kích F-16, F-22 và F-35 tới Trung Đông nhằm tăng cường sự hiện diện quân sự, trong bối cảnh xung đột giữa Israel và Iran ngày càng khốc liệt.

Đại Hoàng