Triều cường ở TPHCM ngày càng nghiêm trọng: Ì ạch dự án chống ngập

Triều cường vượt đỉnh lịch sử năm 2019

Trong các ngày 5-8/11, triều cường vùng hạ lưu hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai đạt đỉnh khiến nhiều khu vực ven sông, kênh rạch tại TPHCM chìm trong biển nước. Dọc đường Trần Xuân Soạn (phường Tân Thuận), nước dâng cao hơn nửa bánh xe, cuồn cuộn chảy từ mép kênh Tẻ tràn vào nhà dân.

Lực lượng chức năng cùng các đoàn viên thanh niên phường đã túc trực để hỗ trợ người dân di chuyển qua khu vực, đồng thời cảnh báo, nhắc nhở người dân không cố gắng đi qua vùng ngập sâu nhằm hạn chế xe “chết máy” và nguy cơ tai nạn.

Người dân chung sống với nước trên đường Phú Định, phường Phú Định

Tại đường Phú Định (phường Phú Định), nước từ kênh Đôi tràn lênh láng, nhiều hộ dân kê cao tài sản, đắp bao cát, đặt máy bơm chạy xuyên suốt thời gian đỉnh triều xuất hiện để chống ngập.

“Buổi chiều khi nước lên thì chúng tôi đắp bao cát và chạy máy bơm nước, tối khoảng 19-20h nước rút thì tháo bao cát ra để nước rút, đến 3-4h sáng lại phải dậy sớm đắp bao cát lại để ngăn con nước buổi sáng”- bà Nguyễn Thị Út (người dân sinh sống ở khu vực) nói và cho biết, con nước vừa qua (rằm tháng 9 Âm lịch) là con nước lớn nhất trong nhiều năm qua. Có chỗ nước đã vào tận chân giường nhà dân ven đường Phú Định.

Trong khi đó, vào chiều tối 8/11, cơn mưa lớn bất ngờ đổ xuống cùng thời điểm triều cường tại TPHCM khiến nhiều tuyến đường ngập nặng, xe “chết máy” hàng loạt, giao thông rối loạn, người dân chật vật di chuyển giữa dòng nước.

Ông Trần Nhân Nghĩa - Phó Chi Cục trưởng Chi cục Thủy lợi - Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM cho biết, mực nước triều cường ở TPHCM vào sáng 6/11/2025 đã vượt lịch sử năm 2019. Theo đó, tại trạm Phú An (sông Sài Gòn), mực nước đỉnh triều là 1,78 m - vượt kỷ lục cũ 1,77m năm 2019.

Thanh niên tình nguyện hỗ trợ người dân thoát khỏi điểm ngập đường Trần Xuân Soạn, phường Tân Thuận. Ảnh: CTV

“Yếu tố mưa lớn kết hợp triều cường có thể ảnh hưởng đến vùng ven, vùng ngoại thành, đặc biệt là vùng dọc theo sông Sài Gòn”- ông Nghĩa cho biết.

Ông Lê Đình Quyết, Trưởng phòng Dự báo, Đài Khí tượng Thủy văn Nam bộ cho biết trong các tháng 11 và 12, mực nước triều tại các tỉnh Đông Nam bộ có thể tăng mạnh do tác động của gió mùa Đông Bắc kết hợp hiện tượng nước biển dâng, nhất là tại khu vực ven biển từ Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) đến Cà Mau.

“Từ tháng 11 đến hết năm, khu vực Đông Nam bộ (bao gồm TPHCM) có thể xuất hiện khoảng 5-6 đợt triều cường cao, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sản xuất của người dân vùng trũng thấp, ven sông và ven biển”, ông Quyết thông tin.

TPHCM được xây dựng trên nền đất yếu, phần lớn là trầm tích sông - biển. Theo các nghiên cứu được công bố gần đây, tốc độ lún trung bình của thành phố hiện dao động từ 1-2 cm/năm, có nơi lên đến 4-5 cm/năm.

Kết quả khảo sát cho thấy, TPHCM nằm trong top 10 đô thị sụt lún nhanh nhất thế giới. Tình trạng lún tập trung dọc sông Sài Gòn (đoạn từ cầu Sài Gòn đến cầu Ba Son) và khu vực phía Nam thành phố, đặc biệt là Bình Chánh và Bình Tân - nơi tập trung nhiều khu dân cư và khu công nghiệp.

Đường Võ Văn Kiệt (phường Bình Tiên, TPHCM) ngập nặng, xe di chuyển khó khăn do triều cường. Ảnh: Hữu Huy

Theo PGS.TS Lê Trung Chơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Bền vững (Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM), tình trạng sụt lún đô thị tại TPHCM xuất phát từ nhiều nguyên nhân.

“Trước hết là do khai thác nước ngầm quá mức trong thời gian dài, khiến các tầng chứa nước bị rỗng và đất bị sụt. Kế đến là tốc độ đô thị hóa nhanh, cùng tải trọng lớn từ các công trình cao tầng, hạ tầng giao thông. Ngoài ra, việc bê tông hóa bề mặt đô thị khiến nước mưa không thể thấm xuống đất, làm đất khô, yếu và dễ sụt lún hơn”, ông Chơn phân tích.

Cùng với triều cường và sụt lún, không thể không nhắc đến yếu tố mưa lớn cũng tác động không nhỏ đến tình trạng ngập úng ở TPHCM. Các nghiên cứu khí tượng chỉ ra rằng tần suất những cơn mưa lớn trong vài năm gần đây tăng rõ rệt. Giữa tháng 2 năm nay, nhiều nơi ở TPHCM và các tỉnh thành Nam bộ có mưa trái mùa với vũ lượng rất lớn.

Theo số liệu từ Đài Khí tượng Thủy văn Nam bộ, trận mưa trái mùa đêm 12 và sáng 13/2/2025 là lớn nhất trong vòng 20 năm qua. Hiện tượng mưa “ngập trời” ngày càng xuất hiện dày đặc, vượt xa khả năng tiêu thoát của hệ thống hạ tầng vốn đã quá tải.

Cụ thể, hệ thống cống thoát nước của TPHCM phần lớn được xây dựng từ nhiều thập niên trước, thiết kế chỉ đáp ứng lượng mưa 80-100 mm/giờ. Trong khi đó, những trận mưa cực đoan hiện nay thường vượt quá 120 mm/giờ, khiến hạ tầng nhanh chóng “quá tải”. Quá trình bê tông hóa và san lấp kênh rạch cũng làm giảm khả năng thoát nước tự nhiên của thành phố.

Mưa lớn kết hợp triều cường, đường Sinco (phường An Lạc, TPHCM) ngập sâu tối 8/11. Ảnh: Hữu Huy

Ðẩy nhanh tiến độ các dự án

Để ứng phó triều cường và nước biển dâng, TPHCM đang triển khai Dự án giải quyết ngập do triều có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1) với tổng mức đầu tư gần 10.000 tỷ đồng, do Trung Nam Group thực hiện theo hình thức BT.

Dự án gồm 6 cống kiểm soát triều lớn: Bến Nghé, Tân Thuận, Phú Xuân, Mương Chuối, Cây Khô và Phú Định, cùng gần 8 km đê bao ven sông Sài Gòn. Khi hoàn thành, hệ thống này sẽ kiểm soát ngập cho diện tích hơn 570 km2 - nơi sinh sống của khoảng 6,5 triệu người. Tuy nhiên, do vướng mắc về việc điều chỉnh hợp đồng BT và các thủ tục pháp lý liên quan, dự án này bị “treo” suốt nhiều năm qua.

Dưới sự chỉ đạo và tháo gỡ quyết liệt từ Chính phủ, hiện nay, UBND TPHCM và nhà đầu tư đang trong giai đoạn đàm phán về việc thanh toán bằng quỹ đất. Mới đây, Trung Nam Group khẳng định doanh nghiệp hoàn toàn thống nhất với nội dung báo cáo của Tổ công tác giải quyết vướng mắc cho dự án, đồng thời nhấn mạnh: “Việc bổ sung quỹ đất là điều kiện tiên quyết để tháo gỡ, khơi thông cho dự án được thi công, hoàn thành và đưa vào vận hành”.

Nếu các thủ tục từ phía thành phố được hoàn tất sớm theo kế hoạch thì dự án sẽ được vận hành chậm nhất vào tháng 12/2026.

Trong đợt triều cường vừa qua, khu vực Thanh Đa tiếp tục bị ngập sâu, khiến nhiều người không khỏi băn khoăn về dự án bờ kè ở khu vực này vì triển khai suốt nhiều năm mãi chưa về đích.

Ông Nguyễn Kiên Giang, Phó trưởng Phòng Quản lý bảo trì và khai thác công trình giao thông (Sở Xây dựng TPHCM) cho biết, ba dự án chống sạt lở quanh bán đảo Thanh Đa gồm các đoạn 2, 3 và 4 - đều do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TPHCM làm chủ đầu tư.

Đường Trần Xuân Soạn (phường Tân Thuận, TPHCM) ngập sâu do triều cường. Ảnh: Hữu Huy

Trước tình trạng ì ạch kéo dài, Sở Giao thông vận tải (nay là Sở Xây dựng) đã kiến nghị UBND TPHCM chỉ đạo xử lý từ tháng 1/2025. UBND TP sau đó yêu cầu Ban Giao thông khẩn trương thực hiện các giải pháp tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ.

Cụ thể, tại dự án đoạn 2 (từ sông Sài Gòn đến khách sạn Sài Gòn Domaine), Ban Giao thông đã chấm dứt hợp đồng với nhà thầu Công ty CP Tập đoàn Anh Vinh do chậm tiến độ và lựa chọn nhà thầu mới. Công trình thi công trở lại từ tháng 9/2025, dự kiến hoàn thành tháng 3/2026.

Tương tự, dự án đoạn 3 (Bình Quới, Cây Bàng, Rạch Chùa) cũng chấm dứt hợp đồng với nhà thầu cũ vào cuối năm 2024, thay bằng liên danh nhà thầu mới, khởi động lại từ 25/6/2025 và dự kiến hoàn thành trong tháng 12/2025. Đối với dự án đoạn 4 (từ khu biệt thự Lý Hoàng đến nhà thờ La San Mai Thôn), Ban Giao thông tiếp tục thay nhà thầu mới thi công phần còn lại từ 22/8/2025, dự kiến hoàn tất vào tháng 2/2026.

Ông Hoàng Phúc Dũng, Phó Trưởng phòng Hạ tầng kỹ thuật - Sở Xây dựng TPHCM, cho biết để giải quyết tình trạng ngập do triều, thời gian qua thành phố đã hoàn thành và đưa vào vận hành hàng loạt cống kiểm soát triều như Bình Lợi - Bình Triệu - Rạch Lăng, Nhiêu Lộc - Thị Nghè, rạch Nhảy - Ruột Ngựa, 5 cống kiểm soát triều khu vực Thủ Đức, cống Ba Thôn và Đá Hàn. Theo ông Dũng, các công trình này đã phát huy hiệu quả rõ rệt, góp phần giảm ngập trong đợt triều cường vừa qua, giúp nhiều khu vực trũng thấp không còn bị ngập sâu như trước.

Hiện nay, TPHCM tiếp tục triển khai Dự án Giải quyết ngập do triều có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1) - hay còn gọi là dự án chống ngập 10.000 tỷ nhằm xử lý ngập tại khu vực phía Nam thành phố, bao gồm quận 7, quận 8, Nhà Bè và một phần huyện Bình Chánh cũ. Song song đó là Dự án chống sạt lở bán đảo Thanh Đa, Dự án cải tạo hệ thống thoát nước đường Trần Xuân Soạn (quận 7)… Khi hoàn thành, các dự án này sẽ góp phần giải quyết triệt để tình trạng ngập, cải thiện điều kiện sinh hoạt của người dân khu vực.

Ngoài ra, một số dự án giảm ngập tại Gò Vấp, Thảo Điền - Quốc Hương và chợ Thủ Đức cũng đang và sẽ được triển khai nhằm xử lý các “điểm nóng” ngập nước trên địa bàn.

Về giải pháp ứng phó với các đợt triều cường sắp tới, Sở Xây dựng cho biết thành phố đang triển khai song song giải pháp trước mắt và giải pháp công trình.

Trong ngắn hạn, thành phố tập trung duy tu, sửa chữa, nạo vét hệ thống cống thoát nước, vận hành 388 van ngăn triều, 17 trạm bơm di động (công suất từ 168 - 2.000 m3/giờ) cùng 10 trạm bơm, cống kiểm soát triều lớn như Bình Triệu, Bình Lợi, Rạch Lăng, Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Phú Lâm, Thanh Đa, Mễ Cốc 1 và 2… để chủ động kiểm soát mực nước, hạn chế ngập cục bộ. Các đơn vị chức năng cũng phối hợp chính quyền địa phương lắp đặt thêm van ngăn triều tại các tuyến cống nhánh, hẻm nhỏ để ngăn nước tràn ngược.

Về giải pháp công trình, Sở Xây dựng đã yêu cầu các chủ đầu tư đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm đang triển khai, nhằm phát huy hiệu quả giảm ngập tại các khu vực có nguy cơ cao.

Hữu Huy