Trịnh Duy Hiếu, võ tướng trẻ triều Lê

Các nhà nghiên cứu lịch sử chụp ảnh trước khu mộ Thái Bảo Bình Lạc hầu Trịnh Duy Hiếu (thị trấn Sao Vàng, Thọ Xuân).

Nhắc đến dòng họ Trịnh ở Thủy Chú (thị trấn Sao Vàng, Thọ Xuân) không thể không nhắc tới Trịnh Khắc Phục, quan đại thần, đảm nhiệm nhiều việc trọng đại, song con đường quan lộ của Trịnh Khắc Phục gặp nhiều bất trắc, đặc biệt là cái chết oan nghiệt của ông đến nay vẫn là một nghi án lịch sử. Dầu vậy, cả 8 người con, 7 người cháu và 6 người chắt của Trịnh Khắc Phục đều tài giỏi, lập những chiến công hiển hách, được nhiều vương triều trọng dụng, trong đó có người cháu đích tôn Trịnh Duy Hiếu.

Sinh ra từ dòng máu hoàng tộc

Gia phả họ Trịnh có chép: Trịnh Duy Hiếu là con của Phò mã Đô úy Trịnh Bá Nhai và An Nam công chúa - con gái của vua Lê Nhân Tông, là người chị thứ hai của Lê Thánh Tông. Là cháu ngoại của vua Lê Nhân Tông và gọi vua Lê Thánh Tông là cậu, mối quan hệ với hoàng tộc đặc biệt gần gũi ấy cũng là điều kiện để Trịnh Duy Hiếu phát triển.

Ngoài ra, thế hệ cha chú của Trịnh Duy Hiếu cũng đều là những người có phẩm hàm và đảm trách những công việc trong triều đình. TS. Lê Thị Thùy Linh (Viện Sử học) có liệt kê ra tên tuổi những người trong họ Trịnh ở Thủy Chú. Đó là Trịnh Trọng Ngạn làm đến chức Phó tướng Thái úy; Trịnh Trọng Phong được phong Dực vận công thần, tước Hiển nghĩa vương; Trịnh Trúc Thông được vua Lê Thánh Tông phong Phụ quốc Dực vận công thần, sau được phong Thái úy Đề quốc công; Trịnh Thúc Tùng có công thống lĩnh việc quân cơ, được phong Dực vận công thần Đại tướng quân Thanh đô hầu. Trịnh Đại Hưng lập nhiều công trạng, được phong Phụ quốc Dực vận công thần Đô đốc, kiêm Tứ vệ Tiến Hưng hầu, Thái úy tước Huyên quốc công. Trịnh Như Sơn được phong Bình chương Liệt triều đại phu, Dụ Nghĩa hầu, Dực vận công thần, Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ Dụ Trung hầu, tặng Đông quân Đô đốc phủ Chưởng phủ Thái bảo Dụ Quốc công. Trịnh Quý Nham được phong Phụ quốc Dực vận công thần, Nam quân Đô đốc chưởng phủ kiêm Tứ vệ quân Thái bảo Quang Hưng hầu...

Những tên tuổi kể trên được ghi chép lại trong gia phả cho thấy họ chủ yếu tiến thân theo con đường võ quan và có những đóng góp quan trọng trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, góp tài trí cùng vị chủ tướng Lê Lợi giành lại độc lập, chủ quyền của dân tộc. Các vị tiền bối họ Trịnh đã tạo nên truyền thống gia tộc vinh hiển làm nền tảng vững chắc cho các thế hệ tiếp sau.

Vị tướng tài trẻ tuổi

Đến nay nguồn tài liệu lịch sử chép về Trịnh Duy Hiếu rất ít ỏi, duy chỉ có tấm bia Thần đạo do Trạng nguyên Lương Thế Vinh biên soạn vào khoảng cuối năm Giáp Thìn (1484). Ngoài việc ghi nguồn gốc gia thế thì còn khẳng định Trịnh Duy Hiếu là người thông minh, ham mê đọc sách, giúp nước từ lúc còn trẻ, ăn nói chừng mực, làm được nhiều việc mà sử sách còn ghi: “Hầu tính tình thông minh mẫn tiệp, ăn ở có nghĩa có ân, thích đọc thơ phú, sớm đăng đài giúp nước, gặp việc có lời bàn, duyệt hình ngục giảm được nhiều án, đẹp thay” (Tuyển tập văn bia Thanh Hóa, Văn bia thời Lê sơ, NXB Thanh Hóa, 2013, tr.470).

Được hưởng phúc của gia tộc, có xuất phát điểm cao, khi mới 13 tuổi, Trịnh Duy Hiếu đã được phong Bình Lạc bá. Tuy vậy, ông không ngừng nỗ lực, không quản ngại, xông pha trận mạc, góp tài trí xây dựng quân đội hùng mạnh dưới thời vua Lê Thánh Tông. Năm 1471, mới tròn 20 tuổi ông đã được phong Trấn quốc Thượng tướng quân, Nam quân Đô đốc phủ, Tả Đô đốc Bình lạc bá. Năm 1479, ông theo vua Lê Thánh Tông đi đánh giặc phía tây giữ chức Đề đốc Ngự doanh thủy bộ quân vụ sự, năm sau được phong Phụ quốc Thượng tướng quân, Nam quân Đô đốc phủ, Chưởng phủ sự Thái bảo Bình lạc bá. Tháng 5/1481, ngoài những chức cũ thuộc ngạch võ, Trịnh Duy Hiếu được phong thêm chức Tông Nhân phủ, Tông Nhân lệnh ngạch quan văn và phẩm trật là chánh tam phẩm. Đồng thời ông còn được tặng nhiều hàm tản quan khác.

Một số hình ảnh ở Nhà thờ họ Trịnh - Thủy Chú.

Dù cuộc đời ngắn ngủi nhưng Trịnh Duy Hiếu đã tạo dựng được sự nghiệp vẻ vang, là một vị tướng trẻ tài năng được triều đình tin cậy giao phó trọng trách. Không phụ niềm tin tưởng của vua Lê Thánh Tông, Trịnh Duy Hiếu luôn là người “trung quân, ái quốc”, góp tài trí xây dựng quân đội hùng mạnh dưới thời vua Lê Thánh Tông. Tiếc rằng những chiến công của ông mãi mãi dừng lại ở tuổi 33 - độ tuổi tài trí và sức lực đang ở giai đoạn nở rộ. Đau lòng trước sự ra đi của bề tôi tài năng, vua Lê Thánh Tông đã lệnh cho Trạng nguyên Lương Thế Vinh soạn văn bia khắc ghi công lao để hậu thế về sau tỏ tường.

Sau khi mất, Thái Bảo Bình Lạc hầu Trịnh Duy Hiếu được đưa về an táng ở quê nhà Thủy Chú, trên đồi Gò Lăng. Trải qua biến động lịch sử và thời gian, ngày nay mộ và văn bia Thái bảo Bình Lạc hầu Trịnh Duy Hiếu hiện được con cháu dòng họ Trịnh ở Thủy Chú trông coi, bảo vệ.

Về thị trấn Sao Vàng, đến thăm nhà thờ họ Trịnh, chúng tôi gặp ông Trịnh Duy Lâm, hậu duệ dòng họ. Ông Lâm tự hào: “Không quá lời khi nói rằng, trong lịch sử, sự phát triển, thăng - trầm của đất Thủy Chú gắn liền với dòng họ Trịnh. Ngoài cụ Trịnh Khắc Phục, lớp con cháu sau này trong đó có cụ Trịnh Duy Hiếu đã làm rạng danh dòng họ”. Chia sẻ với chúng tôi, Phó Bí thư Thường trực thị trấn Sao Vàng, bà Trịnh Thị Đào cho biết: "Chúng tôi đang đề nghị các cơ quan có thẩm quyền cho thẩm định công nhận Từ đường dòng họ Trịnh Thủy Chú là di tích văn hóa cấp tỉnh làm cơ sở cho việc bảo tồn, tôn tạo phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của di tích. Đồng thời, lập dự án cho xây dựng đền thờ vị khai quốc công thần nhà Lê Sơ Trịnh Khắc Phục và các nhân vật lịch sử nổi tiếng khác trên vùng đất Thủy Chú; Bảo tồn khu lăng mộ cổ trên đồi Thao Quang (còn gọi là Gò Lăng) và Phủ Trịnh Thủy Chú; phục dựng lại điện Hoằng Kính thờ bà Trịnh Thị Ngọc Thương...".

Cuộc đời và sự nghiệp của Thái Bảo Bình Lạc hầu Trịnh Duy Hiếu chắc chắn sẽ còn được các nhà nghiên cứu tìm hiểu và khảo sát. Tuy nhiên, với tấm bia được tìm thấy năm 2001 và hiện đang lưu giữ không chỉ khẳng định thân thế sự nghiệp của vị tướng tài Trịnh Duy Hiếu mà còn là một nguồn tư liệu rất quý giá tìm về nguồn gốc họ Trịnh Thủy Chú.

Bài và ảnh: Bảo Anh