Trợ giúp pháp lý - Điểm tựa cho người yếu thế

Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nhóm yếu thế

Để đáp ứng nhu cầu TGPL của người dân, đặc biệt tại địa bàn khó khăn, bà Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL (Bộ Tư pháp) khẳng định, quy trình thực hiện vụ việc, thủ tục hành chính và cơ chế quản lý nhà nước trong lĩnh vực TGPL ngày càng được hoàn thiện, hướng tới mục tiêu cao nhất là bảo đảm quyền cho người nghèo, người có công với cách mạng, đồng bào dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế khác.

Ở góc độ tổ chức xã hội, ông Đặng Văn Thanh, Phó Chủ tịch thường trực Liên hiệp Hội người khuyết tật Việt Nam chia sẻ, thời gian qua, công tác TGPL được Liên hiệp Hội chú trọng triển khai và đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Theo đó, Liên hiệp Hội vừa thành lập Viện Khoa học và Bổ trợ pháp lý với chức năng tập hợp các nhà khoa học, các chuyên gia có kinh nghiệm và đội ngũ chuyên môn để nghiên cứu, thực hiện dịch vụ khoa học công nghệ trong các lĩnh vực đời sống góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người yếu thế, người khuyết tật; đồng thời, hỗ trợ người yếu thế, người khuyết tật sống tự tin, bình đẳng và hòa nhập đầy đủ trong xã hội. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai công tác TGPL vẫn còn một số khó khăn về nguồn lực. Do đó, kiến nghị tăng cường nguồn lực, tạo cơ chế thuận lợi để triển khai công tác này.

Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước TP. Hồ Chí Minh thực hiện trợ giúp pháp lý cho người dân. Ảnh: Yến Châu

Bà Tạ Thị Minh Lý, Chủ tịch Hội Bảo trợ tư pháp cho người nghèo Việt Nam cho biết, nhiệm vụ của luật sư công không chỉ dừng ở việc tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng mà còn bao gồm việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nhóm yếu thế, công dân Việt Nam ở nước ngoài và các tổ chức xã hội.

Luật sư công hiện cũng đang thực hiện nhiệm vụ TGPL, với ưu thế là gắn bó trực tiếp, gần gũi với người dân. Thực tế đó đặt ra yêu cầu về việc xây dựng cơ chế phối hợp giữa Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL lý với các tổ chức xã hội khi thực hiện một nội dung TGPL cho đối tượng yếu thế; nghiên cứu sửa đổi chế định "Trợ giúp viên pháp lý" thành "Luật sư TGPL" hoặc "Luật sư công" để gần gũi với người dân; đồng thời phát huy thế mạnh của đội ngũ này.

Ở cấp địa phương, bà Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Trung tâm TGPL TP. Hà Nội nhấn mạnh, cần có cơ chế, chính sách để phát triển đội ngũ trợ giúp viên pháp lý đủ về số lượng và mạnh về chất lượng để đáp ứng nhu cầu của người dân, đặc biệt là đối tượng yếu thế. Bên cạnh đó, cần tăng cường sự phối hợp với sự tham gia của tổ chức xã hội trong công tác TGPL.

Tăng khả năng tiếp cận của người dân

Khẳng định số lượng người yếu thế có nhu cầu được bảo vệ pháp lý là rất lớn, ông Đặng Văn Thanh, Phó Chủ tịch thường trực Liên hiệp Hội Người khuyết tật Việt Nam dẫn chứng, nhu cầu được TGPL của người khuyết tật ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, công tác hỗ trợ và TGPL cho đối tượng này vẫn gặp không ít khó khăn về kinh phí, nhân lực cũng như khả năng tiếp cận, nhất là ở những địa bàn xa trung tâm, vùng sâu, vùng xa. Vì vậy, việc phối hợp với các hội người khuyết tật ở địa phương là giải pháp khả thi để đưa dịch vụ TGPL đến gần hơn với người dân, nhất là nhóm yếu thế.

Đồng quan điểm, ông Trịnh Văn Khải, đại diện Hội Cựu chiến binh Việt Nam cũng cho rằng, chính các tổ chức ở cơ sở đã và đang giúp người dân, trong đó có người khuyết tật, cựu chiến binh và cựu quân nhân tiếp cận chính sách TGPL. Vì thế, song song với việc tăng cường công tác phối hợp với các tổ chức xã hội, cần đổi mới công tác truyền thông để người dân hiểu rõ quyền lợi được TGPL, bởi "nếu không biết thì dù chính sách tốt đến đâu cũng khó phát huy hiệu quả".

Kiến nghị cần mở rộng đối tượng được TGPL thông qua các tổ chức xã hội, đại diện Trung ương Hội Phụ nữ Việt Nam cho biết, mỗi nhóm như phụ nữ đơn thân, nông dân hay người lao động di cư đều có những điểm yếu thế riêng. Do đó, cần cơ chế phối hợp liên ngành giữa Bộ Tư pháp và các tổ chức chính trị - xã hội nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

Thực tế, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và TGPL, Bộ Tư pháp đã tổ chức thành công các hội nghị tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ thôn, cán bộ chi hội đoàn thể, người có uy tín trong cộng đồng. Những hội nghị tập huấn này đã chứng minh hiệu quả của việc "đưa pháp luật về cơ sở". Các cán bộ thôn, bản, người có uy tín trong cộng đồng sau khi được bồi dưỡng kiến thức đã trở thành "cầu nối" quan trọng, giúp người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo và người yếu thế - tiếp cận thuận lợi hơn với dịch vụ TGPL. Không chỉ dừng lại ở khung lý thuyết, các báo cáo viên pháp luật đã đưa ra nhiều tình huống, ví dụ cụ thể để minh chứng rõ nét các quy định, qua đó giúp cán bộ cơ sở nâng cao kỹ năng tư vấn, giải thích pháp luật. Đây là nền tảng quan trọng để công tác TGPL trở thành địa chỉ tin cậy, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong xã hội.

Những nỗ lực từ Trung ương đến cơ sở cho thấy, TGPL không chỉ là hoạt động chuyên môn mà còn là chính sách nhân văn sâu sắc, gắn liền với mục tiêu phát triển bền vững. Khi pháp luật được đưa đến từng thôn bản, từng đối tượng yếu thế, đó chính là cách thiết thực nhất để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, đồng thời lan tỏa văn hóa thượng tôn pháp luật trong cộng đồng.

Đỗ Quyên