Tròn một năm cuộc chiến thuế quan: Mỹ-Trung thiệt hại 20 tỷ USD xuất khẩu

Cuộc xung đột thương mại bắt đầu từ ngày 6 tháng 7 năm ngoái, khi Mỹ bắt đầu đợt tăng thuế đầu tiên với 25% đối với 818 hàng nhập khẩu của Trung Quốc. Điều này dẫn đến một chuỗi các cuộc trả đũa của Trung Quốc và các mức thuế trừng phạt hơn nữa do Mỹ áp đặt, mặc dù hai bên đã nối lại các cuộc đàm phán, nhưng dường như họ vẫn cách xa nhau về các vấn đề chính.

Kết quả là thương mại giữa hai đối tác đã bị ảnh hưởng. Khi kiểm tra xem xuất khẩu của một số sản phẩm nhất định giảm bao nhiêu trong năm khi trở thành đối tượng áp thuế cho đến tháng 4, mức độ thiệt hại trở nên rõ ràng. Dữ liệu thương mại cho thấy xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ bị áp thuế quan đã giảm 14% trong tổng số 18 tỷ USD. Điều này tương đương với 3% tổng số lô hàng xuất khẩu hàng năm của Trung Quốc đến Mỹ. Phía Mỹ chịu tác động nặng nề hơn, với xuất khẩu bị đánh thuế quan sang Trung Quốc giảm 38%, tương đương 23 tỷ USD. Mức giảm này tương đương với khoảng 15% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm sang Trung Quốc. Mức thuế tăng tới 25% hiện bao gồm gần một nửa hàng nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc và 70% hàng nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ.

Xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc đã bắt đầu thu hẹp ngay sau khi Bắc Kinh áp thuế đối với hàng hóa của Mỹ để trả đũa cho động thái của Tổng thống Donald Trump vào tháng 7 năm ngoái khi áp thuế trừng phạt đối với một loạt hàng nhập khẩu của Trung Quốc. Đến cuối năm, xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc đã giảm gần 4 tỷ USD so với 12 tháng trước đó. Các chuyến hàng xuất khẩu của Trung Quốc trên khắp Thái Bình Dương đã không bắt đầu giảm xuống rõ rệt cho đến bốn tháng sau đó, với số tiền giảm bắt đầu vượt 4 tỷ USD vào đầu năm 2019. Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cho rằng sự chậm trễ này có thể được giải thích bằng các loại hàng hóa khác nhau mà Mỹ và Trung Quốc xuất khẩu sang nhau.

Thuế quan của Trung Quốc được áp dụng chủ yếu đối với các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ và nhiên liệu hóa thạch có thể dễ dàng mua từ các quốc gia khác.. Ngược lại, phần lớn hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ là những sản phẩm không thể dễ dàng được cung cấp bởi các quốc gia khác với chi phí thấp tương tự. Bắc Kinh nhắm mục tiêu chủ yếu là nhập khẩu nông sản và thủy sản từ Mỹ trong vòng tăng thuế quan đầu tiên. Sau đó, Trung Quốc đánh thuế các hàng hóa, trong đó có nhiều nhà cung cấp thay thế, trong lần thuế quan thứ hai. Các mặt hàng Trung Quốc đầu tiên bị áp thuế quan của chính quyền Trump chủ yếu là hàng công nghiệp cho các mục đích đặc biệt, như van giảm áp, cáp điện, mạch tích hợp và cầu chì. Hàng hóa trung gian của Trung Quốc được kết hợp vào chuỗi cung ứng cho hầu hết các sản phẩm công nghiệp.

Các nguyên liệu đôi khi di chuyển qua lại ở khu vực Thái Bình Dương trước khi tìm đường đến người tiêu dùng cuối. Ví dụ, nhà sản xuất hóa chất lớn của Mỹ là Eastman Chemical, xuất khẩu nguyên liệu đặc biệt cho bộ đồ ăn bằng nhựa chống chip sang Trung Quốc, nơi các vật liệu được đúc thành bát đĩa và các sản phẩm khác để xuất khẩu trở lại Mỹ. Vì chuỗi cung ứng cho các loại nhựa đặc biệt có tính chuyên môn cao, nó không thể được tổ chức lại ngay trong một thông báo ngắn về thuế quan. Sau hội nghị thượng đỉnh G20 ở Osaka, thuế quan có khả năng vẫn được giữ nguyên, ít nhất là trong thời điểm hiện tại, các nhà xuất khẩu ở cả hai nước đang chịu áp lực phải tránh thuế và giảm chi phí. Công ty Universal Electronics của Mỹ đang điều chỉnh theo thực tế này, theo đó sản xuất điều khiển từ xa cho Tivi và các sản phẩm khác ở Trung Quốc nhưng đã chuyển một nửa sản lượng này sang nhà máy ở Mexico vào cuối tháng 6.

Các nhà sản xuất Trung Quốc cũng đang có xu hướng chuyển sản xuất ra khỏi quê hương mình. Nhà sản xuất điện tử lớn của Trung Quốc là Goertek, công ty lắp ráp AirPods của Apple, đã bắt đầu xây dựng một nhà máy ở Việt Nam với chi phí 260 triệu USD. Khi ngày càng nhiều nhà sản xuất Trung Quốc thực hiện các bước để bảo vệ hoạt động của họ khỏi thuế quan, Trung Quốc có thể bắt đầu cảm thấy tổn thất hơn. Một số quốc gia sợ bị kéo vào vòng xoáy thuế quan. Vào tháng 5, chính phủ Ả rập Saudi đang lo lắng rằng xuất khẩu thực phẩm từ Brazil có thể giảm vì Brazil đang đẩy mạnh xuất khẩu thực phẩm sang Trung Quốc rất nhanh. Cuộc chiến thương mại đã làm thay đổi mạnh mẽ bối cảnh thương mại nông nghiệp toàn cầu.

Từ tháng 7 năm ngoái đến tháng 4 vừa qua, xuất khẩu đậu nành và hạt có dầu khác của Brazil sang Trung Quốc đã tăng 48% trong năm và xuất khẩu của Canada đã tăng 52%, thay thế cho các loại hạt có dầu đắt hơn của Mỹ. Một số chuyên gia dự đoán Brazil sẽ dành 13 triệu mét vuông cho đất nông nghiệp để đáp ứng nhu cầu đậu tương của Trung Quốc. Điều đó tương đương với diện tích của Hy Lạp. Trong khi xuất khẩu nhiên liệu của Mỹ, bao gồm cả khí tự nhiên hóa lỏng, đã giảm hơn 50% sau khi Trung Quốc áp thuế bổ sung 25%, xuất khẩu nhiên liệu của Ả Rập Xê Út tăng 51% và của Nga tăng 40%. Khi Washington và Bắc Kinh trả đũa thuế quan lẫn nhau, nhiều nước nông nghiệp và giàu tài nguyên đang nhắm mục tiêu xuất khẩu của họ tại thị trường khổng lồ của Trung Quốc. Trong khi đó, Việt Nam, Mexico và Hàn Quốc đang tăng xuất khẩu thiết bị điện và máy móc sang Mỹ, thay thế cho các nhà cung cấp Trung Quốc bị áp thuế. Xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đã tăng 20% so với cùng kỳ từ tháng 7 năm 2018 đến tháng 4 năm 2019, khi Mỹ áp đặt vòng thuế quan đầu tiên đối với Trung Quốc.

Việt Dũng