'Trồng người' trong thương trường: Gieo đạo lý - Gặt niềm tin

Tọa đàm tại Diễn đàn quốc gia thường niên Văn hóa với Doanh nghiệp lần thứ tư năm 2024 do Bộ VH-TT&DL phối hợp Hiệp hội Phát triển văn hóa doanh nghiệp Việt Nam tổ chức.

Văn hóa kinh doanh - chữ “Tâm” giữa thương trường

Không ít người cho rằng thương trường là nơi “thắng làm vua”, nơi đạo đức chỉ là yếu tố phụ. Tuy nhiên, từ thực tế các nền kinh tế phát triển cho thấy, văn hóa doanh nghiệp không chỉ là “sức mạnh mềm”, mà còn là nền tảng bền vững cho sự phát triển lâu dài.

Ở Việt Nam, các giá trị truyền thống như “buôn có bạn, bán có phường”, “chữ tín quý hơn vàng”, “làm ăn phải có đức” từng là “kim chỉ nam” của giới thương nhân xưa. Tuy vậy, trong nhịp sống hiện đại, vẫn còn bộ phận doanh nhân có đạo đức, văn hóa kinh doanh, ý thức chấp hành pháp luật, trách nhiệm xã hội, tinh thần dân tộc chưa cao, còn vi phạm pháp luật, cấu kết với cán bộ, công chức, viên chức suy thoái, chạy theo lợi ích cá nhân, gây thiệt hại cho Nhà nước, làm giảm sút niềm tin của Nhân dân. Nên thời gian qua đã có nhiều đại án lớn liên quan đến doanh nghiệp bị phát hiện và khởi tố. Cùng với đó, số lượng doanh nghiệp giải thể những tháng đầu năm 2024 vẫn ở mức cao, là chỉ dấu cho thấy sự chưa bền vững của khối doanh nghiệp tư nhân trong nước.

Nhưng đây chỉ là những “con sâu làm rầu nồi canh”, nên tiếp tục thúc đẩy phát triển văn hóa kinh doanh, đạo đức doanh nhân là giải pháp quan trọng. Chính vì vậy, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã khởi xướng đề án “Xây dựng và thực hiện chuẩn mực đạo đức văn hóa trong kinh doanh” như một bước đi thiết yếu, tạo nền tảng cho phát triển bền vững, văn minh, tử tế trong cộng đồng doanh nghiệp Việt. Đề án gắn với bản sắc dân tộc và tiếp cận tinh hoa văn hóa kinh doanh thế giới.

Đó là một trong những nội dung Nghị quyết số 138/NQ-CP ban hành Kế hoạch hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết nêu rõ: Bộ GD&ĐT rà soát khung chương trình đào tạo tại các cấp học để bổ sung nội dung đào tạo về khởi sự, khởi nghiệp kinh doanh nhằm thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh trong học sinh, sinh viên.

Các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức hội, hiệp hội đại diện cho doanh nghiệp thường xuyên tuyên truyền nâng cao nhận thức cho đội ngũ doanh nhân, doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trung thực, thanh liêm, có đạo đức, văn hóa kinh doanh gắn với bản sắc dân tộc, có trách nhiệm xã hội, có ý thức bảo vệ môi trường;

Theo nội dung Đề án do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công bố, chuẩn mực văn hóa trong kinh doanh Việt Nam sẽ dựa trên ba trụ cột cốt lõi: Tuân thủ pháp luật - đây là yêu cầu bắt buộc, là “vạch xuất phát” của một doanh nghiệp chân chính. Không có bất kỳ hình mẫu doanh nhân đạo đức nào lại bắt đầu bằng sự lách luật, trốn thuế hay gian dối với người tiêu dùng. Đạo đức nghề nghiệp - cam kết về trách nhiệm với sản phẩm, với khách hàng, với người lao động và với cộng đồng. Doanh nghiệp phải minh bạch, chính trực, không quảng cáo sai sự thật, không kinh doanh hàng giả, không bóc lột nhân công; Văn hóa doanh nghiệp - hệ giá trị được nuôi dưỡng trong tổ chức - bao gồm cách hành xử giữa người với người, phong cách quản trị, tinh thần cộng tác, sáng tạo, sự tử tế, tự trọng, và lòng yêu nước.

Điểm đặc biệt của Đề án là không chỉ dừng ở quy phạm khô khan, mà còn đi sâu vào xây dựng “chân dung người doanh nhân văn hóa”, người không chỉ giỏi làm giàu mà còn là hình mẫu về tinh thần khai sáng, sáng tạo, nhân văn và biết gieo giá trị tốt đẹp cho cộng đồng.

Doanh nhân tử tế - “Tài sản“ quốc gia vô hình

“Trồng người” trong giáo dục cần 20 năm, còn “trồng người” trong kinh doanh có thể cần lâu hơn. Nhưng nếu không bắt đầu hôm nay, Việt Nam khó có thể hình thành một đội ngũ doanh nhân đẳng cấp, đủ sức cạnh tranh sòng phẳng trên thương trường toàn cầu.

Văn hóa kinh doanh - chữ Tâm giữa thương trường. (Ảnh: Furniture)

NSND Vũ Ngoạn Hợp, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Phát triển văn hóa doanh nghiệp Việt Nam chia sẻ: “Trong bối cảnh hiện nay, văn hóa doanh nghiệp đã trở thành yếu tố quyết định cho sự cạnh tranh của kinh doanh. Hơn nữa, văn hóa doanh nghiệp quy tụ sức mạnh của toàn thể cán bộ, nhân viên trong công ty, giúp thu hút và giữ được nhân tài, củng cố sự gắn bó đoàn kết và khuyến khích khả năng sáng tạo vượt trội giúp tổ chức ngày càng vững mạnh, qua đó tạo ra sự đoàn kết, sự cam kết, sự sáng tạo, không chỉ làm tăng hiệu suất lao động mà còn tăng giá trị thương hiệu và động viên sự phát triển bền vững. Doanh nghiệp nếu thiếu đi yếu tố văn hóa rất khó có thể đứng vững, tồn tại, thịnh vượng trong giai đoạn hội nhập như hiện nay”.

Ông Hồ Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Phát triển văn hóa doanh nghiệp Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn nhân rộng những điển hình tiên tiến, qua đó lan tỏa những giá trị tốt đẹp đến nhiều doanh nghiệp và toàn xã hội. Ông cha ta từng nói “Gần đèn thì sáng”. Giả dụ, nếu trong một cụm công nghiệp, chúng ta có một doanh nghiệp văn hóa, thì sẽ tạo ảnh hưởng tích cực đến các doanh nghiệp trong cụm công nghiệp đó, là tấm gương để các doanh nghiệp xung quanh học tập, noi theo.

Rộng hơn, nếu chúng ta có càng nhiều doanh nghiệp đạt chuẩn, xây dựng, phát huy văn hóa kinh doanh thì việc hướng đến xây dựng một cộng đồng nhân văn vì con người sẽ thuận lợi hơn rất nhiều”.

Thực tế đã chứng minh, các tập đoàn lớn mạnh và tồn tại lâu đời trên thế giới đều xây dựng cho mình một văn hóa doanh nghiệp mang bản sắc riêng. Việc đánh giá xét công nhận “Doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa kinh doanh Việt Nam” góp phần để các doanh nghiệp quan tâm đến xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa kinh doanh.

Ở Việt Nam, không thiếu những doanh nghiệp kinh doanh tử tế: một tập đoàn xây nhà giá rẻ cho công nhân, một doanh nghiệp nông nghiệp đặt lợi ích nông dân lên trên lợi nhuận, hay một công ty khởi nghiệp chỉ bán sản phẩm đạt tiêu chuẩn xanh. Đó chính là những “hạt giống trồng người” trong thương trường.

Một trong những mục tiêu quan trọng của Đề án là phổ biến hệ thống chuẩn mực đạo đức đến từng doanh nghiệp, từng chủ cơ sở kinh doanh, qua đó lan tỏa giá trị văn hóa tử tế trong mọi tầng lớp thương nhân - từ chủ tịch tập đoàn đến người bán hàng nhỏ. Doanh nghiệp không chỉ đi tìm lợi nhuận, mà còn phải gieo niềm tin

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã đề xuất lồng ghép nội dung về văn hóa đạo đức kinh doanh vào chương trình đào tạo doanh nhân, quản trị doanh nghiệp, cấp chứng nhận “Doanh nghiệp văn hóa” cho các đơn vị tuân thủ và tiên phong trong thực hiện bộ chuẩn mực.

Đặc biệt, bộ chuẩn mực này không khô cứng, mà được xây dựng trên tinh thần kế thừa giá trị truyền thống dân tộc - như “trung thực trong buôn bán”, “giữ chữ tín với khách hàng”, “không vì lợi mình mà hại người”, đồng thời cập nhật yếu tố toàn cầu như trách nhiệm xã hội, bảo vệ môi trường, thúc đẩy sự đa dạng và hòa nhập.

Một doanh nhân văn hóa không chỉ là người biết tính toán chi phí, kiểm soát tài chính hay làm chiến lược, mà còn là người biết lắng nghe xã hội, truyền cảm hứng cho nhân viên và gắn bó với cộng đồng. Đó là người “thành nhân” trước khi “thành công”.

Một giám đốc một công ty nội thất chia sẻ: “Tôi từng bỏ qua yếu tố văn hóa vì nghĩ kinh doanh là để kiếm tiền. Nhưng khi xây lại công ty trên nền tảng minh bạch - từ nhân sự đến khách hàng, chúng tôi không chỉ giữ được người tài mà còn có thêm rất nhiều khách hàng trung thành. Lợi nhuận ổn định hơn, không cần chiêu trò. Đó chính là minh chứng cho thấy văn hóa và lợi nhuận không đối lập, mà ngược lại - bổ trợ nhau”.

Thương trường không chỉ là nơi thử lửa ý chí, mà còn là nơi thể hiện bản lĩnh đạo đức. Trong thời đại “người tiêu dùng thông thái”, “nhà đầu tư minh bạch”, không có chỗ cho những doanh nghiệp đánh đổi lòng tin lấy lợi nhuận. Ngược lại, doanh nghiệp càng tử tế, càng trường tồn.

Bảo Châu