Trống Tang sành - Linh thiêng trong hoạt động tín ngưỡng của người Cao Lan

Nhạc cụ độc đáo của người Cao Lan

Trống Tang sành có cấu tạo đơn giản nhưng đầy tinh tế. Khác với những loại trống làm bằng gỗ, thân Trống Tang sành được làm từ đất nung, một loại nhạc cụ có hình dáng đặc biệt với hai mặt trống có kích thước khác nhau. Trống có hình viên trụ, thắt eo ở giữa, chiều dài khoảng 40cm. Mặt trống thường được làm bằng da động vật (da trâu, da bò, da hươu, da dê…). Dây trống được ngoắc vào các móc sắt ở xung quanh mặt trống và đan chéo dọc thân trống, quấn ngang phần thắt eo ở giữa giúp 2 mặt trống luôn được căng. Khi đánh, âm thanh được truyền qua phần thắt eo tạo ra sự trầm bổng khác nhau. Hiện nay các nghệ nhân làm Trống Tang sành không nhiều, kỹ thuật làm trống cũng bị mai một, thất truyền nên làm được 1 chiếc Trống Tang sành đúng kỹ thuật không đơn giản, mất rất nhiều thời gian. Để tạo da mặt trống căng, đánh kêu vang và có hồn, người ta thường ngâm Trống Tang sành vào nước từ 1 đến 2 ngày trước khi sử dụng. Người ta không đánh trống bằng dùi gỗ thẳng mà bằng dùi tre cong nên khi nói đến Trống Tang sành người ta hiểu đó là trống rất lạ, rất hấp dẫn tạo ra vẻ độc đáo riêng.

Trống Tang sành của đồng bào dân tộc Cao Lan

Làm Trống Tang sành cũng như việc nuôi dưỡng một loại hình nhạc cụ của một dân tộc. Ở đó không chỉ thể hiện kỹ thuật, tay nghề của người nghệ nhân mà ở đó còn thể hiện linh hồn của một dân tộc. Phải tìm đất phù hợp để làm trống đó là đất mối, đất sét làm gốm vì không phải đất nào cũng làm được. Đất phải mịn không lẫn cát sỏi; khi làm đất càng nhuyễn càng tốt. Khi nung thành vỏ trống thì lấy da hươu, da bò hoặc da trâu chỉnh sửa hình mặt trống mới đục rồi khâu. Khi tiếng trống cất lên, âm thanh kết hợp cùng tiếng vọng của chất liệu sành tạo nên bản giao hưởng hào hùng thiêng liêng giữa núi rừng.

Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của Trống Tang sành

Trống Tang sành là một nhạc cụ luôn có sức mạnh của thần linh ngự trị, đều thể hiện sự linh thiêng trong sinh hoạt cộng đồng. Nhạc cụ này được sử dụng phổ biến trong các nghi lễ tôn giáo. Theo quan niệm của người Cao Lan, chỉ có nam giới làm thầy cúng mới được sử dụng trống sành bởi nó trở thành nhạc cụ không thể thiếu trong các nghi lễ cầu mưa, cầu mùa, cầu may của người Cao Lan. Những chiếc trống tạo nên sự hấp dẫn huyền ảo trong các nghi lễ. Khi thực hiện nghi lễ, thầy cúng ngồi để trống vào hai cổ chân rồi đánh. Mỗi hồi trống vang lên tượng trưng như lời mời gọi các đấng thần linh xuống mừng vui cùng bản làng.

Trống Tang sành còn được người Cao Lan sử dụng để đệm cho các điệu múa trong các Lễ hội.

Bên cạnh nghi lễ tâm linh, Trống Tang sành còn được người Cao Lan sử dụng để đệm cho các điệu múa. Nhịp trống linh thiêng, hào hùng hòa cùng những điệu múa của người Cao Lan tạo không khí tưng bừng, rộn ràng khắp bản làng. Chiếc Trống Tang sành vừa trở thành nhạc cụ đệm cho điệu múa vừa có vai trò quan trọng trong việc điều khiển, dẫn dắt nhịp điệu cho người vũ công. Khi múa, người đánh trống dùng dây vải buộc vào hai đầu trống treo vào cổ ngang bụng và tạo nhịp điệu cho bài múa. Tiếng trống vang lên, người múa, người ca hòa theo từng nhịp tạo nên bản hòa ca độc đáo của người Cao Lan. Khi trống đánh lên mọi người không thể không đến ngay để góp vui vì nó có sức hút rất đặc biệt.

Theo suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, văn hóa tín ngưỡng tâm linh đã ăn sâu bám rễ vào đời sống của người Cao Lan. Chính sự linh thiêng vốn có của Trống Tang sành nên người Cao Lan rất trân trọng và gìn giữ. Với họ, Trống Tang sành không chỉ là nhạc cụ dân tộc mà còn là biểu tượng văn hóa, là linh hồn của dân tộc Cao Lan. Bảo tồn tốt Trống Tang sành tức là bảo tồn tốt màu sắc, sinh hoạt nghi lễ của người Cao Lan. Bởi bảo vệ trống nghĩa là bảo vệ tín ngưỡng, lễ thức và sinh hoạt của người Cao Lan, đồng thời bảo tồn được âm sắc độc đáo, bởi chỉ người Cao Lan mới có loại trống với tang trống làm bằng đất nung.

Được kết tinh từ đất và bàn tay con người, gói trọn những gì thiêng liêng của cội nguồn, Trống Tang sành vẫn mãi tỏa sáng một tinh thần, một nét văn hóa của dân tộc Cao Lan. Từ một nhạc cụ thông thường, tiếng trống thiêng đã trở thành sợi dây lịch sử nối liền mạch nguồn của quá khứ và hiện tại. Trống Tang sành không chỉ là một nhạc cụ truyền thống mà còn là linh hồn, biểu tượng văn hóa, sự đoàn kết, lòng tự hào về nguồn gốc, giúp duy trì và phát triển những giá trị truyền thống cốt lõi của dân tộc Cao Lan cứ thế mà vang xa.

Hiếu Anh (Tổng hợp)