Trữ lượng gạo toàn cầu đối diện thách thức lớn từ lệnh cấm của Ấn Độ và hiện tượng El Nino

Giá gạo có thể tiếp tục tăng

Người tiêu dùng đã bắt đầu hoảng loạn mua hàng ở phương Tây, bao gồm cả ở Canada và Australia, trong khi giá của một túi 20 pound đã tăng hơn gấp ba lần ở các vùng của Mỹ, buộc các cửa hàng phải đưa ra giới hạn mua hàng. Nếu Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, tuân thủ lệnh cấm, hàng triệu người có thể sẽ rơi vào cảnh đói do giá gạo tăng vọt, vốn đã ở mức cao nhất trong 11 năm qua, theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO).

Lệnh cấm diễn ra vào thời điểm mất an ninh lương thực nghiêm trọng. Năm ngoái, có tới 783 triệu người bị đói - hậu quả của xung đột, Covid - 19 và khí hậu. Và chỉ trong tuần giữa tháng 7, giá lúa mì đã tăng 13% và ngô tăng 9% sau khi Nga rút khỏi thỏa thuận cho phép Ukraine xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen.

Tuy nhiên, lệnh cấm của Ấn Độ có thể đánh dấu sự khởi đầu của một chương tệ hại đối với những người nghèo nhất thế giới. Ẩn sau đó là hiện tượng El Nino đang nổi lên, có thể gây bất ổn hơn nữa cho thị trường thực phẩm vốn đã mong manh và khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn rất nhiều.

Chuyên gia Elyssa Ludher, từ Chương trình biến đổi khí hậu ở Đông Nam Á tại Viện ISEAS–Yusof Ishak, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Singapore, cho biết tác động toàn diện đến năng suất nông nghiệp phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hiện tượng El Nino. Nhưng thách thức là nó đang đến cùng với các sự kiện khí hậu và địa chính trị khác vốn đã gây ra tổn thất sản xuất và gián đoạn nguồn cung… vì vậy nhìn chung, đó là một tình huống đáng lo ngại.

Ấn Độ cho đến nay là nước xuất khẩu gạo lớn nhất, chiếm 40% thị trường toàn cầu, khoảng 15% nguồn cung đến từ Thái Lan và 14% từ Việt Nam. Họ xuất khẩu sang các quốc gia khác nhau như Iran, Ả Rập Saudi, Benin, Nepal và Mỹ và các chuyên gia cho biết, tình trạng thiếu hụt sản xuất sẽ có “tác động rất lớn” trên toàn cầu đối với nguồn lương thực sẵn có, khả năng chi trả và tình trạng suy dinh dưỡng.

Khắc nghiệt từ El Nino

Hiện tượng El Nino, xảy ra từ 3 đến 7 năm một lần, là hiện tượng ấm lên bất thường ở phía đông Thái Bình Dương, ảnh hưởng đến thời tiết theo mùa trên toàn cầu. El Nino được tuyên bố khi nhiệt độ nước biển trong khu vực tăng lên 0,5 độ C so với mức trung bình dài hạn, khiến nhiệt độ và áp suất không khí bề mặt thay đổi trên khắp đường xích đạo và làm thay đổi xu hướng thời tiết theo mùa trên cả hai bán cầu. Ở châu Á, mô hình thời tiết này có liên quan đến lượng mưa giảm và nhiệt độ tăng cao - một tin xấu ở khu vực trồng khoảng 90% lượng gạo trên thế giới.

Nhà phân tích Charles Hart tại BMI Research, chuyên theo dõi hàng hóa, cho biết: Gạo nói chung là loại cây trồng cần nhiều nước, vì vậy thời tiết khô hơn bình thường rõ ràng là bất lợi đối với năng suất cây trồng. Và việc trồng lúa tương đối tốn nhiều công sức. Ở châu Á, nó không được cơ giới hóa đặc biệt, vì vậy hiệu ứng nhiệt đối với lao động cũng có thể rõ rệt.

Tác động của hiện tượng El Nino đặc biệt khó chịu đối với sản xuất lúa gạo toàn cầu đã từng được ghi nhận trước đây. Khi El Nino tấn công vào năm 2015, mang theo nhiệt độ thiêu đốt và hạn hán kéo dài đến Đông Nam Á, vụ lúa khát nước của khu vực bị khô héo. Thời tiết khắc nghiệt đã làm mất 15 triệu tấn ngũ cốc chủ yếu, chiếm khoảng 1/4 lượng xuất khẩu toàn cầu và đẩy giá tăng 16%.

Trên toàn thế giới, tác động của El Nino đối với nông nghiệp và khả năng chi trả đã đẩy 60 triệu người đến tình trạng mất an ninh lương thực. Thời tiết khắc nghiệt đã làm mất 15 triệu tấn ngũ cốc chủ yếu, chiếm khoảng 1/4 lượng xuất khẩu toàn cầu và đẩy giá tăng 16%. Trên toàn thế giới, tác động của El Nino đối với nông nghiệp và khả năng chi trả đã đẩy 60 triệu người đến tình trạng mất an ninh lương thực. Các quốc gia đã thực hiện các bước để giảm thiểu hậu quả, với các nhà nhập khẩu bao gồm Trung Quốc và Philippines tích cực dự trữ nguồn cung.

Trong khi đó ở Thái Lan, các nhà chức trách đã yêu cầu người trồng trọt chuyển đổi và trồng nhiều sản phẩm chịu hạn hơn thay vì vụ lúa thứ hai trong năm nay, để tiết kiệm nước. Và ở Indonesia, nông dân đã cố gắng gieo trồng sớm hơn, hy vọng lúa sẽ sẵn sàng cho thu hoạch trước khi El Nino tàn phá lượng mưa.

Nhưng sự phân nhánh có thể kéo dài hơn năm nay. Nếu hạn hán và nắng nóng khắc nghiệt nung nóng đất, có thể làm cho năng suất của vụ gieo trồng tiếp theo kém hơn, trong khi một vụ mùa thất bát có thể ảnh hưởng đến khả năng mua thêm hạt giống và phân bón của nông dân – một số thậm chí có thể phải bán đất để trả nợ.

Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng El Nino rất mạnh có thể gây ra hậu quả trong nhiều năm, tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng của nó nên việc đa dạng hóa chế độ và nông nghiệp là rất quan trọng. Những nỗ lực để phát triển các giống lúa chịu hạn và chịu nhiệt cũng đang được tiến hành. Ở Bangladesh, IRRI, tổ chức đi đầu trong việc lai tạo các giống lúa mới trong nhiều thập kỷ, đang triển khai thử nghiệm một loại hạt giống chịu được nhiệt độ cao hơn.

Các chuyên gia cho rằng sẽ mất vài tháng trước khi mức độ nghiêm trọng của El Nino và sự phân nhánh đối với nguồn cung gạo và các hoạt động nông nghiệp khác sẽ xuất hiện. Hiện tại, lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ sẽ gây ra một cú sốc lớn hơn đối với nguồn cung thực toàn cầu.

Theo phân tích từ BMI Research, quyết định của Ấn Độ sẽ có “tác động quan trọng” đối với xu hướng lúa gạo toàn cầu, đặc biệt là sau khi sản lượng thâm hụt vào năm 2022-2023. Cùng với những rủi ro từ phía cung liên quan đến El Nino, lệnh cấm xuất khẩu sẽ gây áp lực tăng giá. Quốc gia Nam Á này cung cấp gạo cho hơn 100 quốc gia và vẫn chưa rõ liệu các nhà sản xuất khác có thể lấp đầy khoảng trống do chính sách của Ấn Độ tạo ra hay không. Nhưng các chuyên gia cho rằng mặc dù lượng gạo tồn kho toàn cầu dự kiến sẽ giảm trong những tháng tới một số người đã ước tính lượng gạo dự trữ ở mức thấp nhất trong 6 năm qua, khoảng 170 triệu tấn vào cuối năm nay.

Duy Hưng (tổng hợp)