Trừ thời gian bắt buộc chữa bệnh vào thời hạn chấp hành hình phạt tù: 2 cách hiểu

Như PLO đã thông tin, thực tiễn xét xử cho thấy các tòa án chưa thống nhất về đường lối xét xử, vẫn có quan điểm khác nhau về việc có trừ thời gian bắt buộc chữa bệnh vào thời hạn chấp hành hình phạt tù hay không...

Điều 49 BLHS 2015 (Bắt buộc chữa bệnh) được quy định với kết cấu như sau:

1. Đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh quy định tại Điều 21 của Bộ luật này, Viện kiểm sát hoặc Tòa án căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở khám bệnh, chữa bệnh để bắt buộc chữa bệnh.

2. Đối với người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự nhưng trước khi bị kết án đã mắc bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở khám bệnh, chữa bệnh để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi có kết luận khỏi bệnh hoặc có kết luận đủ khả năng nhận thức, đủ khả năng điều khiển hành vi, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.

3. Đối với người đang chấp hành hình phạt tù mà bị bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở khám bệnh, chữa bệnh để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi có kết luận khỏi bệnh hoặc có kết luận đủ khả năng nhận thức, đủ khả năng điều khiển hành vi, nếu không có lý do khác để miễn chấp hành hình phạt, thì người đó phải tiếp tục chấp hành hình phạt.

Thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù.

Từ đây, quan điểm thứ nhất cho rằng thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù chỉ áp dụng với Khoản 3 Điều 49 BLHS nêu trên. Trong khi đó, quan điểm thứ hai thì cho rằng quy định này cũng được áp dụng đối với khoản 2 Điều 49 BLHS.

Quang cảnh một phiên tòa hình sự. Ảnh: SONG MAI

Để rộng đường dư luận, báo Pháp luật TP.HCM tiếp tục ghi nhận ý kiến của một số chuyên gia pháp lý về vấn đề này.

Luật sư NGUYỄN THÀNH CÔNG, Đoàn Luật sư TP.HCM:

Chữa bệnh bắt buộc ở giai đoạn nào cũng được trừ vào thời gian chấp hành án tù

Việc thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù (dù áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh ở giai đoạn nào) là quy định xuyên suốt trong BLHS năm 1985, 1999 cho đến BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung 2017, 2025. Đây là quy định nhất quán, được áp dụng rộng rãi, hoàn toàn không phải dạng quy định có nhiều cách hiểu hay chứa đựng sự mâu thuẫn trong nội dung điều luật.

Luật sư Nguyễn Thành Công

Với pháp luật hình sự hiện hành, phân bổ nội dung của điều luật được tách ra làm 3 phần để chia làm 3 trường hợp.

Trừ trường hợp ở khoản 1 Điều 49 - do không có năng lực chịu trách nhiệm hình sự nên được loại trừ trách nhiệm. Với hai trường hợp còn lại thì bị bắt buộc chữa bệnh và thời gian chữa bệnh sẽ được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù.

Theo tôi, quan điểm chỉ trừ thời gian bắt buộc chữa bệnh vào thời hạn chấp hành hình phạt tù đối với trường hợp quy định tại Khoản 3 Điều 49 BLHS là không đúng tinh thần chế định bắt buộc chữa bệnh và của điều luật. Bởi, tinh thần của chế định bắt buộc chữa bệnh và điều luật của BLHS trong lịch sử lập pháp luật hình sự thì bất cứ ở giai đoạn nào, cứ bị bắt buộc chữa bệnh thì phải được trừ vào thời gian chấp hành hình phạt tù.

Có thể, do cấu trúc điều luật hiện hành mà tạo ra hai cách hiểu. Về cấu trúc điều luật, ở BLHS năm 1985 và BLHS năm 1999 thì "Bắt buộc chữa bệnh" là điều luật riêng (Điều 35 BLHS năm 1985 và Điều 43 BLHS năm 1999); phần thời gian bắt buộc chữa bệnh được tách ra thành một điều luật riêng biệt (Điều 36 BLHS năm 1985, Điều 43 BLHS năm 1999). Đối với BLHS 2015 thì quy định về bắt buộc chữa bệnh và thời gian bắt buộc chữa bệnh đều chứa trong Điều 49, nhưng tất cả đều xác định rõ "thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời gian chấp hành hình phạt tù".

Từ phân tích trên, rõ ràng không có cách hiểu nào khác ngoài cách hiểu nhất quán thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời gian chấp hành hình phạt tù.

Luật sư VŨ THỊ XUÂN NHUỆ, Đoàn Luật sư TP.HCM:

Có thể căn cứ Nghị quyết 01/2018 của Hội đồng Thẩm phán để làm định hướng

Quy định tại Điều 49 BLHS thể hiện tính nhân văn trong pháp luật hình sự của Nhà nước và cần được áp dụng cho cả khoản 2 và khoản 3 Điều 49 BLHS.

Điều này cũng phù hợp với quy định tại điểm a khoản 6 Điều 2 Nghị quyết số 01 ngày 24-4-2018 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao hướng dẫn áp dụng Điều 66 và Điều 106 BLHS về tha tù trước thời hạn có điều kiện.

Cụ thể, nghị quyết này nêu: "Thời gian đã chấp hành án phạt tù là thời gian người đó bị tạm giữ, tạm giam, chấp hành án phạt tù trong các cơ sở giam giữ hoặc thời gian người đó bị bắt buộc chữa bệnh trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, không kể thời gian được tại ngoại, được hoãn, tạm đình chỉ và thời gian được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù".

Luật sư Vũ Thị Xuân Nhuệ

Do đó, việc trừ thời gian bắt buộc chữa bệnh vào thời gian chấp hành hình phạt tù đối với tất cả các đối tượng bị bắt buộc chữa bệnh ở các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án sẽ đảm bảo công bằng cho người phạm tội.

Nếu nhận định thời gian bắt buộc chữa bệnh của một người chỉ được trừ vào thời gian họ bị bắt buộc chữa bệnh theo khoản 3 Điều 49 BLHS là trái với hướng dẫn nêu trên và gây bất lợi cho người phạm tội.

Trong trường hợp thời gian bắt buộc chữa bệnh dài hơn hình phạt mà bản án đã tuyên thì cũng không trái pháp luật. Vì như đã nêu trên, quy định này thể hiện tính nhân văn của pháp luật hình sự Việt Nam và quy định "được trừ vào" khác hoàn toàn về bản chất với quy định tại khoản 1 Điều 38 BLHS quy định cứ 1 ngày tạm giữ, tạm giam bằng 1 ngày tù.

Ví dụ: Một người bị xử phạt 3 năm tù nhưng trong giai đoạn điều tra họ đã bị bắt buộc chữa bệnh 3 năm 6 tháng tù, nếu áp dụng "Thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù" cho khoản 2 Điều 49 BLHS thì bản án sẽ tuyên họ đã chấp hành xong hình phạt; nếu không áp dụng cho khoản 2 mà chỉ áp dụng cho khoản 3 Điều 49 BLHS thì họ sẽ phải đi thi hành bản án 3 năm tù. Mặt khác, cũng không thể vì họ đã bị bắt buộc chữa bệnh 3 năm 6 tháng mà phải tuyên bằng thời hạn này vì có trường hợp mức cao nhất của khung hình phạt áp dụng đối với họ (ví dụ 2-3 năm) lại thấp hơn thời gian bắt buộc chữa bệnh hoặc vô hình chung có thể gây bất lợi cho họ, mức án nghiêm khắc hơn so với hành vi mà họ đã thực hiện, liên quan đến thời gian xóa án tích...

Luật sư TRẦN CAO ĐẠI KỲ QUÂN, Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư Đồng Nai:

Chữa bệnh trước khi bị kết án thì không được trừ vào thời gian chấp hành án

Quy định "thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù" tại Điều 49 BLHS chỉ áp dụng tại khoản 3 đối với trường hợp người đang chấp hành án tù (người chấp hành án) mà bị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh. Trong trường hợp, án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị cáo vẫn chưa đi chấp hành án, chưa vào trại giam thì vẫn không được áp dụng.

Luật sư Trần Cao Đại Kỳ Quân.

Tại Khoản 2 Điều 49 BLHS quy định về trường hợp bắt buộc chữa bệnh trước khi bị kết án. Sau khi khỏi bệnh, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự hoặc có thể sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự (bởi vì họ không có tội).

Tại quy định này, người đó chưa bị kết án, chưa phải chấp hành hình phạt tù, về nguyên tắc không ai được coi là có tội cho đến khi có bản án kết tội của tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Do đó, việc trừ thời gian bắt buộc chữa bệnh vào thời gian chấp hành án phạt tù ở giai đoạn này là không có cơ sở pháp lý.

Đối với Khoản 3, người đang trong quá trình chấp hành án tù mới phát bệnh. Việc đưa họ đi chữa bệnh là tạm đình chỉ thi hành án. Sau khi khỏi bệnh họ sẽ tiếp tục chấp hành phần hình phạt còn lại. Trong trường hợp này, thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù là hoàn toàn hợp lý.

SONG MAI