'Trump 2.0' quyền lực hơn bao giờ hết?

Dù chưa chính thức tuyên thệ nhậm chức, Tổng thống đắc cử Donald Trump đã thể hiện sức ảnh hưởng của bản thân, khiến giới quan sát lo ngại về khả năng ông Trump sẽ khiến Washington rơi vào tình trạng mất cân bằng, theo CNN.

Những chỉ dấu đầu tiên từ Mar-a-Lago (Florida), nơi ông Trump đang phác thảo bộ khung chính quyền mới, cho thấy tổng thống đắc cử nhiều khả năng sẽ tận dụng quyền hành pháp đến mức tối đa khi trở lại Nhà Trắng vào đầu tháng 1/2025.

Ông Trump đã sử dụng mạng xã hội để kêu gọi các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa tranh cử trong cuộc bầu cử lãnh đạo đa số tuần này ủng hộ việc bổ nhiệm tạm thời cho những người được đề cử vào nội các của ông.

Trong trường hợp đảng Cộng hòa giành được quyền kiểm soát Hạ viện, ông Trump được dự đoán sẽ tận dụng tối đa mọi nhánh trong hệ thống quyền lực ở Mỹ để lèo lái đất nước này hoàn toàn theo ý ông.

Quyền lực áp đảo

Các quyết định của tổng thống đắc cử báo hiệu một chính quyền mới được xây dựng trên chủ nghĩa dân túy đơn thuần thay vì những nhân sự có thâm niên chính trị.

Đơn cử, ông Trump đã loại trừ Mike Pompeo và Nikki Haley, những người từng giữ các vị trí hàng đầu về chính sách đối ngoại trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Ngày 10/11 (giờ Mỹ), ông Trump cho biết sẽ bổ nhiệm Hạ nghị sĩ New York Elise Stefanik vào vị trí đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc, theo CNN.

Việc ông Trump đưa tỷ phú công nghệ Elon Musk vào cuộc gọi với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, vốn là một đặc quyền thường dành cho các trợ lý chính sách đối ngoại cấp cao, cho thấy sự khác thường của ông Trump sẽ thách thức mọi quy chuẩn thông thường về cách vận hành chính phủ.

Hạ nghị sĩ New York Elise Stefanik, người được CNN đưa tin là sẽ đảm nhận vị trí đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc. Ảnh: Alamy.

Những tác động dài hạn từ chiến thắng của ông Trump trong cuộc bầu cử cũng dần trở nên hiển lộ hơn. Phần lớn lực lượng công chức liên bang ở Mỹ bày tỏ sự lo ngại trước màn quay trở lại Nhà Trắng của chính trị gia gốc New York.

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống, ông Trump từng hứa sẽ khôi phục một lệnh hành pháp năm 2020 được gọi là "biểu F", cho phép sa thải hàng loạt những nhân viên liên bang phi đảng phái.

Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, ông Trump đã chế giễu các công chức và quân nhân, nhiều người đã nghỉ việc song một số vẫn kiên trì.

Giờ đây, họ sẽ đối mặt thêm một nhiệm kỳ 4 năm nữa của ông Trump. Chính trị gia gốc New York từng úp mở rằng lực lượng công chức liên bang sẽ còn chật vật hơn trong nhiệm kỳ thứ hai của ông tại Nhà Trắng, theo CNN.

"Chúng tôi đã thảo luận với nhau rằng không biết bản thân có thể chịu đựng thêm 'hiệp 2' hay không", một nhân viên thuộc Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) nói với CNN.

Nhiệm kỳ 2 của ông Trump được dự đoán là sẽ kéo theo nhiều "sóng gió" cho lực lượng công chức liên bang Mỹ. Ảnh: Reuters.

Giới quan sát cũng lo ngại rằng ông Trump sẽ đưa chính phủ liên bang trở lại “hệ thống chiến lợi phẩm” của năm 1883 khi các đảng phái chính trị chiến thắng trong cuộc bầu cử bổ nhiệm những người ủng hộ họ vào bộ máy chính quyền.

Một câu hỏi cũng cấp thiết không kém là ông Trump sẽ đi xa đến mức nào để thực hiện những lời hứa trả đũa các đối thủ chính trị của ông. Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump thậm chí từng nói rằng sẽ sử dụng quân đội để xử lý "những kẻ thù từ bên trong", ám chỉ đến những đối thủ trên chính trường.

Trên trường quốc tế, các nhà lãnh đạo thế giới đang tìm cách đối phó với sự khó lường khi ông Trump trở lại. Một số người cố gắng làm thân và xích lại gần hơn với tổng thống đắc cử, trong khi những người khác đang chuẩn bị cho cơn thịnh nộ của ông.

Bổ nhiệm nhân sự

Quyết tâm thị phạm quyền lực gần như là tuyệt đối của ông Trump được thể hiện qua nhiều khía cạnh.

Về mặt nhân sự, quyết định bổ nhiệm người quản lý chiến dịch tranh cử của đảng Cộng hòa Susie Wiles làm chánh văn phòng Nhà Trắng tương lai cho thấy ông Trump muốn khởi đầu "triều đại" thứ hai của mình một cách nhanh chóng, CNN nhận định.

Việc ông Trump loại bỏ bà Haley và ông Pompeo ra khỏi đội ngũ nội các tương lai cũng được cho là phản ánh một thông điệp riêng.

Bà Nikki Haley không nằm trong kế hoạch nội các của ông Trump. Ảnh: Reuters.

Ông Pompeo, cựu giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) và từng đảm nhận vị trí ngoại trưởng, được đánh giá là trung thành với ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Tuy nhiên, gần đây ông Pompeo bị cố vấn Roger Stone gọi là "điệp viên của nhà nước ngầm" nên không được ông Trump đưa vào kế hoạch quay lại Nhà Trắng.

Bà Haley, cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc, từng lên tiếng phản bác ông Trump trong cuộc chạy đua sơ bộ của đảng Cộng hòa. Từ đó, quyết định của ông Trump xoay quanh bà Haley và ông Pompeo như ngầm nhắn gửi thông điệp rằng những người không tận tâm với phong trào "Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA) thì sẽ không có tên trong danh sách nội các, bất chấp kinh nghiệm và khả năng trong lĩnh vực chính trị.

Trong khi đó, Hạ nghị sĩ Stefanik có xuất phát điểm là một đảng viên Cộng hòa có xu hướng trung dung nhưng đã nhanh chóng thăng tiến trong hàng ngũ lãnh đạo bằng cách tận tụy sát cánh với ông Trump.

Ảnh hưởng ở Quốc hội

Ông Trump hầu như không xuất hiện trước công chúng kể từ sau bài phát biểu mừng chiến thắng tại Florida hôm 6/11 (giờ địa phương). Tuy nhiên, tổng thống đắc cử đã chọn mạng xã hội làm nơi thị phạm sức ảnh hưởng của mình.

Ngày 10/11, ông Trump thể hiện nỗ lực kiểm soát nhiều hơn một nhánh trong hệ thống tam quyền phân lập của Mỹ bằng cách đặt ra các điều kiện cho bất kỳ ai giành được vị trí lãnh đạo của đảng Cộng hòa tại Thượng viện.

“Bất kỳ thượng nghị sĩ Cộng hòa nào muốn giành được vị tríl lãnh đạo đáng mơ ước tại Thượng viện Hoa Kỳ phải đồng ý với các cuộc bổ nhiệm do tổng thống tiến hành trong thời gian Quốc hội ngừng họp, nếu không chúng ta sẽ không thể xác nhận nhân sự kịp thời”, ông Trump viết trên mạng xã hội X.

Tony Carrk, giám đốc điều hành của Accountable.US, một nhóm giám sát phi đảng phái, đã cảnh báo rằng “Tổng thống đắc cử Trump đang cố gắng phá vỡ hệ thống cân bằng và tập trung quyền lực bằng cách yêu cầu các thượng nghị sĩ Cộng hòa bỏ qua nghĩa vụ theo hiến pháp của họ và chứng thực những nhân sự do ông ấy đề cử mà không thông qua quy trình chuẩn mực".

Hiện 3 thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã tỏ ý đồng thuận với đề xuất của ông Trump, lần lượt là Thượng nghị sĩ Florida Rick Scott, Thượng nghị sĩ South Dakota John Thune và Thượng nghị sĩ Texas John Cornyn, theo CNN.

Đại Hoàng