Trung Quốc ban hành 'hướng dẫn đạo đức' cho công nghệ xe tự lái

Theo hướng dẫn được Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc mới đây, trong trường hợp xảy ra tai nạn giao thông không thể tránh khỏi hoặc trong điều kiện khắc nghiệt, hệ thống lái xe tự động cần hết sức coi trọng tính mạng con người và chủ động tìm cách giảm thiểu thiệt hại.

Hướng dẫn cũng yêu cầu tài liệu rõ ràng và khả năng tiếp cận các thuật toán, mô hình và nội dung liên quan đằng sau hệ thống lái xe tự động để đảm bảo quyền được biết của công chúng. Cần thiết lập các cơ chế giám sát rủi ro và khẩn cấp được thiết kế tốt để đảm bảo những người chịu trách nhiệm có thể phát hiện, can thiệp và quản lý rủi ro kịp thời, giữ các mối đe dọa ở mức hợp lý và có thể kiểm soát được.

Tại Trung Quốc, hầu hết các hệ thống tự lái hiện có trên thị trường đều được phân loại là cấp độ 2 (L2), yêu cầu người lái phải luôn giữ tay trên vô lăng. Về mặt pháp lý, tất cả người lái xe đều phải hoàn toàn tỉnh táo khi lái xe và chịu trách nhiệm về sự an toàn của xe ngay cả khi hệ thống hỗ trợ người lái được bật.

Mặc dù quốc gia này đang tích cực thúc đẩy thương mại hóa L3, nhưng Bắc Kinh vẫn chưa phê duyệt L3 - được coi là hệ thống "không cần can thiệp", theo các tiêu chuẩn do Hiệp hội Kỹ sư Ô tô (SAE International) có trụ sở tại Mỹ đặt ra. L3 là cấp độ đầu tiên mà xe được coi là "hệ thống lái xe tự động" chứ không chỉ là hệ thống hỗ trợ người lái.

"Các hệ thống tự động lái xe sở hữu hai thuộc tính kỹ thuật và xã hội. Do đó, sự đổi mới công nghệ và việc thương mại hóa chúng phải xem xét đầy đủ các giá trị và mối quan tâm về đạo đức của công chúng", Gong Ke, giám đốc điều hành Viện Chiến lược Phát triển Trí tuệ Nhân tạo Thế hệ Mới của Trung Quốc, cho biết.

Các hướng dẫn này làm rõ trách nhiệm pháp lý đối với các cấp độ tự động lái xe khác nhau. Trên các phương tiện được trang bị hệ thống hỗ trợ lái xe kết hợp, hỗ trợ lái xe một phần và hỗ trợ khẩn cấp, người lái vẫn phải chịu trách nhiệm về quá trình lái xe và phải duy trì khả năng thu hồi ngay lập tức quyền điều khiển tự động. Đối với các phương tiện tự động hóa cao hoặc có điều kiện có thể nhắc nhở người lái xe hỗ trợ, trách nhiệm có thể thuộc về các nhà phát triển hệ thống, nhà sản xuất hoặc người lái xe tùy thuộc vào hoàn cảnh liên quan.

Hướng dẫn nêu rõ, xe hoàn toàn tự động phải hoạt động hiệu quả trong mọi điều kiện lái xe và thể hiện kỹ năng lái xe cũng như tiêu chuẩn đạo đức ngang bằng hoặc vượt trội so với con người. Ngoại trừ trường hợp người lái xe chủ động can thiệp, hệ thống được kỳ vọng sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm về việc lái xe an toàn.

Hướng dẫn cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc thử nghiệm đa chiều và xác minh có hệ thống đối với các hệ thống hoàn toàn tự động, bao gồm thử nghiệm quãng đường, thời gian phản hồi quyết định và cơ chế học tập đạo đức.

Các chuyên gia hoan nghênh hướng dẫn này như một bước tiến tới việc củng cố thị trường công nghệ lái xe tự động và đảm bảo sự phát triển của nó vẫn lấy con người làm trung tâm.

Chen Hong, một giáo sư danh dự tại Đại học Đồng Tế, chỉ ra rằng hầu hết các phương tiện hiện có trên thị trường đều được trang bị hệ thống hỗ trợ lái xe, thường tương đương với mức độ tự động hóa cấp độ 2. Tuy nhiên, nhiều người tin rằng một số công ty hàng đầu đã phát triển các công nghệ có khả năng vượt mức độ tự động hóa cấp độ 3. Bà cho rằng việc ban hành các hướng dẫn quản lý có thể đóng vai trò then chốt trong việc chuẩn hóa thị trường công nghệ lái xe tự động và thúc đẩy sự phát triển hơn nữa của nó.

Li, một kỹ sư tại Changan Automobile, bỏ tay khỏi vô lăng khi xe đang ở chế độ tự lái trong một lần lái thử trên đường cao tốc ở Bắc Kinh. Ảnh: Reuters.

Luo Xueming, một chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Công nghệ công nghiệp đô thị hiện đại Quảng Đông, cho biết thách thức cốt lõi trong ngành công nghiệp lái xe tự động của Trung Quốc đã chuyển từ tính khả thi về mặt công nghệ sang uy tín của tổ chức.

"Các nhà phát triển công nghệ cần nhận ra rằng đổi mới thực sự không chỉ bao gồm việc tạo ra các công nghệ tiên tiến mà còn phải thiết lập các hệ thống được xã hội chấp nhận, có trách nhiệm giải trình và có thể kiểm chứng về mặt đạo đức", Luo nói.

Lưu Hy Long, một nhà nghiên cứu tại Viện Tự động hóa thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, mô tả các hướng dẫn này là "sự khuyến khích đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường".

"Công nghệ lái xe tự động ở Trung Quốc hiện đã tương đối hoàn thiện so với thời điểm radar laser còn đắt đỏ và các thuật toán dẫn đường bằng hình ảnh chưa hoàn thiện", ông Lưu nói, đồng thời cho biết thêm rằng việc sử dụng rộng rãi công nghệ hiện tại có thể giúp giảm tai nạn giao thông gấp mười lần.

"Tuy nhiên, do mọi người vẫn chưa quen với công nghệ này, các vụ tai nạn lẻ tẻ có thể gây ra sự hoảng loạn trong xã hội, với việc đổ lỗi cho các hệ thống tự động mà không có đủ bằng chứng", ông Lưu nói thêm. "Bằng cách làm rõ các vấn đề với sự tự động hóa và trách nhiệm, các nhà sản xuất có thể được thúc đẩy để quảng bá các sản phẩm tiên tiến, kích thích nghiên cứu và phát triển hơn nữa trong tương lai”.

Nam Nguyễn