Trung Quốc: Bước chậm lại để đi xa hơn

Bất động sản có lẽ chỉ là một trong những chỉ số đang tô đỏ của nền kinh tế trị giá 18 nghìn tỷ USD. Sau khi nước này dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát COVID-19 nghiêm ngặt hồi cuối năm ngoái, quý đầu tiên của năm 2023 đã chứng kiến sự hồi phục trong nhiều lĩnh vực, song tới nay nhiều chỉ số từ thương mại đến lợi nhuận công nghiệp và giá tiêu dùng đều thấp hơn kỳ vọng.

Tòa tháp Greenland vẫn đang trong quá trình xây dựng tại Vũ Hán.

GDP quý II chỉ tăng 0,8%, chậm hơn đáng kể tốc độ tăng trưởng của quý đầu tiên, khi nền kinh tế tăng trưởng 2,2%. Trước thành tích u ám, liên tục xuất hiện những lời kêu gọi chính phủ triển khai các biện pháp kích thích tài khóa và tiền tệ quy mô để hỗ trợ lĩnh vực cơ sở hạ tầng và bất động sản, vốn được xem là các động lực tăng trưởng truyền thống dù có nền tảng nợ công.

Xác định những vấn đề

Đối với giới lãnh đạo Trung Quốc, cụ thể là Chủ tịch Tập Cận Bình, thành công kinh tế không phản ánh qua GDP, mà là trên cơ sở năng lực tự chủ về công nghệ, và nếu đảm bảo trọng tâm này, những lợi ích từ tăng trưởng kinh tế sẽ lan tỏa tới đại bộ phận người dân, đảm bảo sự đồng thuận cao cho các chính sách mà họ theo đuổi. Rõ ràng, mục tiêu ấy đòi hỏi những động cơ tăng trưởng đủ bền và đủ hiệu quả. Và ở đây, câu hỏi đặt ra là khi động cơ tăng trưởng chững lại, liệu Bắc Kinh có thể tiếp tục lộ trình này không? Hay để trấn an xã hội, nền kinh tế sẽ phải duy trì một mức tăng trưởng nhất định, và do đó nhất thiết phải trở lại các biện pháp kích thích quy mô lớn?

Hậu đại dịch COVID-19, không chỉ bất động sản, thương mại, một động lực tăng trưởng quan trọng khác của Trung Quốc, cũng chững lại đáng kể. Giai đoạn dịch bùng phát, Trung Quốc trở thành thị trường được khao khát khi nguồn cầu các thiết bị điện tử giúp mọi người làm việc tại nhà và đồ bảo hộ cá nhân để chống dịch đổ về thị trường này. Hoạt động mua sắm trực tuyến cũng giúp duy trì các số liệu thương mại của Trung Quốc, bù đắp cho tác động tiêu cực của những biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt. Khi dịch lắng xuống, và nhất là từ đầu năm nay khi các ngân hàng trung ương phương Tây tăng lãi suất để chống lạm phát, nhu cầu đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc giảm đáng kể. Tâm lý tiêu cực về thương mại càng trở nên trầm trọng hơn do căng thẳng địa chính trị với Mỹ, khiến các công ty phương Tây nói nhiều hơn về việc tái định hình chuỗi cung ứng “giảm thiểu rủi ro” khỏi Trung Quốc.

Không chỉ nhu cầu bên ngoài bất lợi, nhiều dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng và doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc vẫn đang phải vật lộn với hậu quả của đại dịch. Các biện pháp kích thích của Trung Quốc cho đến nay chủ yếu hướng vào phía nguồn cung song hệ quả của việc làm này là sự sụt giảm niềm tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp theo chu kỳ. Nhu cầu trong nước đã phục hồi đối với các dịch vụ như du lịch địa phương, nhưng người tiêu dùng dường như vẫn giữ thói quen hạn chế chi tiêu. Các đơn đặt hàng giảm, thu nhập giảm cùng lúc tạo nên môi trường khiến doanh nghiệp khó có thể tự tin hay tính đến chuyện mở rộng kinh doanh, trong khi nhiều nơi thậm chí ghi nhận tình trạng dư thừa công suất.

Giải mã

Vài năm trở lại đây, cùng lúc diễn biến dịch COVID-19 căng thẳng và sự bùng nổ của thương mại điện tử, vì nhiều lý do, chính phủ Trung Quốc đã siết chặt kiểm soát nhiều nền tảng thương mại điện tử, và lĩnh vực tài chính, gây ra không ít xáo trộn. Đến nay, những tia hy vọng đang le lói về khả năng chính phủ hạ nhiệt phần nào những biện pháp mạnh tay, đồng thời với hàng loạt bước đi nhằm lôi kéo các chính phủ và doanh nghiệp nước ngoài, tiếp tục tìm cách tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế.

Trung tuần tháng 7/2023, chính phủ công bố khoản tiền phạt 7,1 tỷ nhân dân tệ (984 triệu USD) đối với Ant Group của tỷ phú Jack Ma, động thái mà một số nhà phân tích coi là một bước tích cực có thể báo hiệu sự kết thúc của cái gọi là cuộc “cải tổ” các doanh nghiệp thương mại điện tử. Thủ tướng Lý Cường đã gặp các giám đốc điều hành công nghệ từ chủ sở hữu TikTok ByteDance, tập đoàn sở hữu ứng dụng giao đồ ăn Meituan và Alibaba Cloud để đảm bảo rằng chính phủ sẽ bình thường hóa các quy định.

Trung Quốc cũng nối lại đối thoại với Washington sau một thời gian dài gián đoạn, với việc Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã đến thăm Bắc Kinh trong tháng này, dấy lên hy vọng về cuộc thương chiến Mỹ-Trung ít nhất cũng đang tìm được cơ hội tháo gỡ. Tuy nhiên, phải thừa nhận thị trường, nhất là khu vực tư nhân có lẽ vẫn đang chờ đợi các chính sách cụ thể hơn để củng cố những tuyên bố mà chính phủ đưa ra, và ngay cả khi những chính sách cụ thể được thực thi, có lẽ cũng sẽ phải mất một thời gian để niềm tin được khôi phục.

Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, Trung Quốc đã “bơm” 4 nghìn tỷ NDT (559 tỷ USD) vào nền kinh tế. Ở thời điểm hiện tại, thật khó hy vọng về việc lặp lại các biện pháp mạnh mẽ này bởi Chủ tịch Tập Cận Bình và các nhà hoạch định chính sách của ông có lẽ tin rằng sự suy thoái của thị trường bất động sản là cần thiết đối với mô hình kinh tế ngập trong nợ nần kiểu cũ, nếu họ buộc phải tiến hành những điều chỉnh “đớn đau”.

Nhìn vào những đường hướng chính sách và chiến lược mà giới lãnh đạo Trung Quốc vạch ra, rất có thể họ đặt cược rằng giờ là lúc thị trường bất động sản đang bão hòa, và cũng đã đến lúc các doanh nghiệp tư nhân sẽ tìm cách thích nghi với quỹ đạo tăng trưởng mới và thấp hơn. Hơn thế nữa, điều quan trọng nhất nằm ở chỗ đất nước Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình đặt ưu tiên hàng đầu là đạt các mục tiêu chiến lược tổng thể về khả năng tự chủ công nghệ và an ninh khi cuộc cạnh tranh với Mỹ vẫn không ngừng gia tăng.

Thái Hân (Tổng hợp)