Trung Quốc cắt giảm nhập khẩu sầu riêng của Việt Nam: Chất lượng 'trái cây vua' có bị ảnh hưởng?

Trong tháng 6, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã đình chỉ nhập khẩu sầu riêng từ 33 nguồn của Việt Nam, bao gồm 18 vùng trồng sầu riêng và 15 nhà máy đóng gói, do phát hiện hàm lượng "kim loại nặng" quá mức trong loại quả này. Động thái này đã đặt ra vấn đề về chất lượng sầu riêng của Việt Nam trong bối cảnh vội vã giành thị phần tại thị trường lớn này.

Nhu cầu sầu riêng cuồng nhiệt của Trung Quốc đã dẫn đến sự bùng nổ nhập khẩu trái cây tươi từ các nước như Thái Lan, Việt Nam và bây giờ là Malaysia.

Theo văn bản thông báo của Tổng cục Hải quan Trung Quốc ngày 11 tháng 6, cơ quan này đã chọn những mặt hàng bị đình chỉ dựa trên luật pháp trong nước, thỏa thuận song phương và lợi ích lâu dài trong việc giảm thiểu thiệt hại cho hoạt động buôn bán sầu riêng. Ban đầu, Trung Quốc đã xác định 33 vùng trồng và 40 nhà máy đóng gói là "không đạt tiêu chuẩn".

Sự tăng trưởng và những hệ lụy

Việc Việt Nam nhanh chóng mở rộng thị phần bán sầu riêng tại Trung Quốc có thể đã thúc đẩy người trồng tìm kiếm số lượng bất chấp chất lượng. Ông Nguyễn Thành Trung, giảng viên Đại học Fulbright Việt Nam, nhận định: “Mặc dù người trồng sầu riêng Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc xuất khẩu sang Trung Quốc, nhưng việc xuất khẩu tăng đột biến mà không kiểm soát chất lượng có thể gây tổn hại đến uy tín của sầu riêng Việt Nam về lâu dài.”

Việt Nam lần đầu tiên được cấp phép vận chuyển sầu riêng vào Trung Quốc vào năm 2021 và trở thành nguồn cung cấp lớn thứ hai vào năm ngoái, chỉ sau Thái Lan. Tuy nhiên, chất lượng sầu riêng Việt Nam lại bị đặt dấu hỏi lớn khi lượng sầu riêng tăng nhanh chóng nhưng không đi kèm với kiểm soát chất lượng tốt.

Theo dữ liệu hải quan Trung Quốc năm 2023, Trung Quốc đã nhập khẩu 1,4 triệu tấn sầu riêng, với tỷ trọng của Thái Lan giảm từ gần 100% vào năm 2021 xuống còn khoảng 68% vào năm ngoái. Trong 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam tăng 61% đạt giá trị 661,48 triệu USD, trong khi Thái Lan xuất khẩu sầu riêng trị giá 2,2 tỷ USD sang Trung Quốc, giảm 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Dòng sầu riêng Việt Nam tràn vào được cho là nguyên nhân khiến giá giảm ở Trung Quốc, nơi loại trái cây này có giá trị cao và thường được dùng làm quà tặng trong các dịp đặc biệt như đám cưới. Tuy nhiên, sự gia tăng đột biến trong xuất khẩu đã gây ra những vấn đề chất lượng, khiến Trung Quốc phải áp đặt các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn.

Lời cảnh báo và cơ hội cạnh tranh

Cơ quan hải quan Trung Quốc đã kêu gọi các cơ quan chức năng Việt Nam tìm hiểu sai sót của các công ty bị đình chỉ, khắc phục vấn đề và tăng cường giám sát để ngăn ngừa tình huống tương tự xảy ra lần nữa. Một lãnh đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam đã đưa ra cảnh báo về tình trạng dư cung sầu riêng và có thể xảy ra các vấn đề về chất lượng.

Nắng nóng ở Đông Nam Á đã ảnh hưởng đến ngành sầu riêng của Thái Lan, trong khi Malaysia đã có cơ hội đầu tiên xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc, khiến nước này trở thành đối thủ cạnh tranh với Việt Nam và Thái Lan.

Tính đến tháng 4, giá nhập khẩu sầu riêng Thái Lan của Trung Quốc là 5,80 USD/kg theo cơ quan hải quan, trong khi sầu riêng Việt Nam là 4,22 USD/kg.

Theo hãng thông tấn Bernama của Malaysia, một thỏa thuận được ký với Trung Quốc vào tuần trước sẽ mang lại lợi ích cho 63.000 người trồng trọt ở Malaysia. Trước đó, Trung Quốc đã cho phép nhập khẩu bột và bột sầu riêng của Malaysia vào năm 2011 và sầu riêng đông lạnh vào năm 2018.

Lim Chin Khee, cố vấn của Học viện Sầu riêng, một tổ chức đào tạo người trồng Malaysia, cho biết người trồng Malaysia có thể đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu của Trung Quốc thông qua “thực hành nông nghiệp tốt hơn, dẫn đến sản phẩm chất lượng cao hơn”.

Ông Nguyễn Thành Trung cho rằng, sự cạnh tranh từ Malaysia có thể “gây sốc” cho người trồng sầu riêng Việt Nam phải “chú ý đến chất lượng sầu riêng hơn số lượng”. Tuy nhiên, các quan chức hải quan Trung Quốc mong muốn tiếp tục thúc đẩy nhập khẩu sầu riêng của Việt Nam và bảo vệ sự phát triển lành mạnh trong thương mại nông sản giữa hai nước.

Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cũng đã cam kết theo đuổi “những thành tựu hiệu quả hơn” trong quan hệ hợp tác giữa hai nước khi gặp nhau tại Trung Quốc, nhân dịp tham dự WEF Đại Liên 2024.

Việc Trung Quốc đình chỉ nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc duy trì chất lượng trong sản xuất và xuất khẩu. Người trồng sầu riêng Việt Nam cần nhận thức rõ ràng về trách nhiệm của mình trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm để duy trì và phát triển thị phần tại thị trường Trung Quốc cũng như các thị trường quốc tế khác.

Thùy Linh (theo SCMP)