Trung Quốc thúc đẩy lập Ngân hàng Phát triển SCO, thách thức sự thống trị của đồng USD
Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) quyết định thành lập Ngân hàng Phát triển phục vụ 10 quốc gia Á – Âu, trong đó có Trung Quốc, Nga và Ấn Độ.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cùng các nhà lãnh đạo SCO tham dự hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải tại Thiên Tân, Trung Quốc hôm đầu tuần. Ảnh: Kyodo.
Một động thái mạnh mẽ hôm đầu tuần nhằm thành lập ngân hàng phát triển phục vụ 10 quốc gia Á – Âu, trong đó có Trung Quốc, được các chuyên gia nhận định sẽ giúp nhóm này giảm sự phụ thuộc vào thương mại do đồng USD chi phối, đồng thời thúc đẩy các dự án hạ tầng then chốt.
Ngân hàng cho vay ưu đãi này – vốn là một ý tưởng bị treo nhiều năm – sẽ phục vụ Trung Quốc, Nga, Ấn Độ và bảy quốc gia khác đã hợp tác với nhau từ năm 2001 trong khuôn khổ Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO).
Chủ tịch Tập Cận Bình, phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh SCO ở Thiên Tân hôm đầu tuần này, nói rằng ngân hàng này “cần được thành lập sớm nhất có thể để hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho an ninh và hợp tác kinh tế của các quốc gia thành viên”, Tân Hoa Xã đưa tin.
Một thông cáo chính thức công bố buổi tối cùng ngày cho biết SCO đã “quyết định thành lập Ngân hàng Phát triển và đẩy nhanh các cuộc tham vấn về hàng loạt vấn đề liên quan đến hoạt động của định chế tài chính này”.
Truyền thông nhà nước Nga cũng xác nhận rằng các lãnh đạo tham dự hội nghị đã đồng ý về việc thành lập ngân hàng.
“Đây là một bước đi tự nhiên, hợp lý”, Victor Gao, Phó chủ tịch Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa tại Bắc Kinh, nhận định. “Tôi tin rằng đà tiến đang nghiêng về phía Trung Quốc”.
Theo các chuyên gia, một ngân hàng vận hành như phiên bản khu vực thu nhỏ của Ngân hàng Thế giới sẽ giúp 10 thành viên SCO giảm bớt sự phụ thuộc vào hệ thống tài chính toàn cầu vốn chịu sự thống trị của đồng USD.
“Vấn đề lớn nhất chính là sự thống trị của đồng USD”, Charles Chang, giáo sư tài chính tại Đại học Phúc Đán (Thượng Hải) nói. “Tất cả những quốc gia này, bao gồm cả Trung Quốc, vẫn phải dựa vào USD trong thương mại – đó là công cụ đòn bẩy của họ khi hợp tác thành nhóm”.
Việc dựa vào đồng USD trong giai đoạn biến động thị trường và mất giá tiền tệ có thể làm tăng chi phí vay mượn và hạn chế khả năng tiếp cận vốn.
Năm ngoái, SCO đã khởi động “liên minh giao dịch tiền tệ” để tăng thanh toán bằng nội tệ, theo tờ Times of Central Asia. Trước đó 2 năm, đồng som của Kyrgyzstan – thành viên SCO – mất khoảng 25% giá trị so với USD do thiếu hụt nguồn cung đồng bạc xanh.
Trong khi đó, Trung Quốc vẫn nỗ lực quốc tế hóa đồng nhân dân tệ, đạt được một số tiến triển ở châu Á và Trung Đông.
Giới chức Mỹ thời gian qua gia tăng sức ép tài chính lên Nga bằng các biện pháp trừng phạt liên quan đến chiến tranh ở Ukraine, đồng thời tuyên bố sẽ nhắm thẳng vào “kiến trúc hệ thống tài chính của Nga”.
Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg hồi tháng 8, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent khẳng định “duy trì ưu thế tuyệt đối của đồng USD” là ưu tiên số một. Ông nói: “Tại sao Nga, Trung Quốc và Iran muốn thoát khỏi hệ thống thanh toán bằng USD? Bởi khi có hành động sai trái, chúng tôi có thể khiến họ gặp vô vàn khó khăn bằng trừng phạt. Đồng USD cho chúng tôi sức mạnh vượt biên giới”.
Trong bối cảnh cuộc chiến thuế quan, Mỹ đã nâng mạnh thuế nhập khẩu, áp kiểm soát xuất khẩu và mở rộng danh sách các công ty Trung Quốc bị hạn chế kinh doanh. Sau khi mức thuế vượt quá 100% ở cả hai phía, Bắc Kinh và Washington hồi tháng 5 đã đồng ý gỡ bỏ phần lớn thuế trong vòng 90 ngày, đồng thời lập cơ chế tham vấn thương mại. Thỏa thuận đình chiến này sau đó được gia hạn thêm 90 ngày tại vòng đàm phán ở Stockholm.
“Ý tưởng là nếu tập hợp được nhiều quốc gia nhỏ hơn, cả nhóm sẽ trở nên có sức nặng hơn”, ông Chang nhận xét. Ông cho rằng một ngân hàng SCO sẽ giúp các thành viên tăng tốc triển khai các dự án hạ tầng, trong bối cảnh gần một nửa dân số Trung Á chưa có Internet, tạo ra nhu cầu cấp thiết về hạ tầng băng thông rộng. Về phần mình, Trung Quốc đang thúc đẩy thương mại với khu vực này thông qua xây dựng đường bộ, đường sắt và các dự án năng lượng.
Trung Quốc lần đầu đưa ra đề xuất lập ngân hàng vào năm 2010 nhằm thúc đẩy thương mại khu vực và sử dụng đồng nội tệ, nhưng kế hoạch gần như dậm chân tại chỗ suốt 15 năm.
Theo Victor Gao, một ngân hàng chuyên biệt cho SCO sẽ khác với các ngân hàng phát triển khác bởi tập trung duy nhất vào các quốc gia thành viên và các dự án đặc thù.
Các ngân hàng phát triển hiện nay thường có phạm vi rộng hơn, thậm chí mang tính toàn cầu. Việc kế hoạch ngân hàng SCO từng bị trì hoãn được cho là do các thành viên có ưu tiên kinh tế khác nhau.
