Trung Quốc trả đũa thương mại với Australia: Một mũi tên, nhắm hai đích

Mối quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Australia đang trở nên căng thẳng thời gian gần đây - Ảnh: TND

Australia - Mắt xích yếu nhất

Kể từ đầu năm, Trung Quốc đã áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với lúa mạch và rượu vang, đồng thời hạn chế hàng loạt mặt hàng nhập khẩu của Australia bao gồm gỗ tròn, tôm hùm, đường và bông.

Ngoài ra, xuất khẩu than cốc của Australia đang là mục tiêu hứng chịu đòn trừng phạt của Trung Quốc khi dữ liệu của Bloomberg và công ty tình báo dữ liệu Kpler cho biết, hơn 50 tàu chở đầy than của Australia đã bị mắc ở bên ngoài các cảng của Trung Quốc kể từ tháng 6/2020.

Bắc Kinh viện dẫn ô nhiễm, dịch hại và lỗi vận chuyển cho các hạn chế của mình đối với các sản phẩm của Australia. Tuy nhiên, cuộc chiến thương mại của Trung Quốc chống lại Australia đã cho thấy một mặt khác trong chính sách ngoại giao ngày càng quyết đoán của Bắc Kinh.

Trong khi khéo léo sử dụng các đòn bẩy tài chính để thúc đẩy lợi ích và mở rộng ảnh hưởng, Trung Quốc cũng biết rõ sức mạnh của đòn trả đũa kinh tế và không ngần ngại sử dụng nó trên toàn cầu.

Có lẽ không nên quá sốc khi Australia, quốc gia mà tờ Thời báo Hoàn Cầu của Trung Quốc gán cho là “đất nước không thân thiện nhất ngoài Hoa Kỳ”, đã bị Bắc Kinh nhắm vào các biện pháp trừng phạt ngoại giao và kinh tế.

Theo quan điểm của các chuyên gia, Australia là mắt xích yếu nhất trong khối an ninh “Bộ tứ” do Mỹ dẫn đầu - bao gồm cả Ấn Độ và Nhật Bản. Trong bối cảnh lo ngại ngày càng tăng về một liên minh chống Trung Quốc đang được mở rộng ở sân sau của mình, Bắc Kinh đã quyết định hành động để ngăn chặn sự xuất hiện của một kế hoạch "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương".

Australia là một mục tiêu rõ ràng, đặc biệt là khi Trung Quốc xung đột với cả Ấn Độ và Nhật Bản về các tranh chấp lãnh thổ kéo dài giữa cuộc chiến thương mại của họ với Mỹ.

Mặc dù Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại hàng đầu của cả bốn quốc gia, kể cả sau đại dịch Covid-19, sự phụ thuộc kinh tế của Canberra vào Bắc Kinh đã khiến nước này đặc biệt dễ bị Bắc Kinh trả đũa.

Thương mại song phương đã tăng lên 159 tỷ USD vào năm ngoái và Trung Quốc chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu từ Australia, sau khi hai bên ký kết một hiệp định thương mại tự do vào cuối năm 2015 nhằm giảm thuế quan đối với nông nghiệp, sản phẩm sữa và rượu của Trung Quốc.

Trung Quốc áp đặt một số hạn chế đối với các mặt hàng xuất khẩu của Australia vào Trung Quốc, trong đó có rượu - Ảnh: AP/Getty

Quan điểm của Australia và thái độ của Trung Quốc

Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của Australia. Tuy nhiên, điều này không ngăn cản Canberra trở thành một trong những nhà phê bình gay gắt nhất đối với Bắc Kinh trong nhiều năm, khi chỉ trích Trung Quốc thách thức trật tự quốc tế, từ vấn đề Biển Đông đến Hồng Kông và Tân Cương.

Khi trở thành một trong những quốc gia đầu tiên công nhận phán quyết của tòa trọng tài trong vụ kiện của Philipines năm 2016, bác bỏ các yêu sách dựa trên lịch sử của Bắc Kinh, Trung Quốc cảnh báo rằng Australia phải “đối thoại cẩn thận và cư xử thận trọng”.

Các nhà bình luận cho rằng, đó hóa ra là một bước ngoặt trong quan hệ song phương giữa hai nước.

Trong bối cảnh Mỹ kêu gọi các quốc gia đồng minh loại các dự án của tập đoàn viễn thông khổng lồ của Trung Quốc Huawei Technologies ra khỏi các kế hoạch phát triển mạng 5G, Australia cũng là một trong những quốc gia đầu tiên nhắm mục tiêu vào Huawei Technologies, khi ban hành một gói luật can thiệp nước ngoài cách đây hai năm, với lý do lo ngại về an ninh quốc gia và chuyển sang kiềm chế các hoạt động bị cáo buộc gây ảnh hưởng của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, điều khiến Bắc Kinh phẫn nộ là vai trò hàng đầu của Canberra vào tháng 4/2020 trong việc kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc của đại dịch virus Corona, lần đầu tiên bùng phát tại thành phố Vũ Hán của Trung Quốc cuối năm ngoái.

Bắc Kinh coi cuộc điều tra Covid-19 là một cuộc săn lùng phù thủy địa chính trị do Mỹ dẫn đầu, đặc biệt nhằm mục đích cô lập Trung Quốc trên toàn cầu. Động thái của Australia là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy Canberra quyết tâm đứng về phía Washington trong cuộc chiến tranh lạnh mới với Trung Quốc.

Hôm thứ Bảy (12/12), Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã liệt kê những nỗ lực của Trung Quốc nhằm chống lại sự lây lan của “virus chính trị” và đẩy lùi các nỗ lực làm vật tế thần, cũng như đổ lỗi là một trong những thành tựu ngoại giao của nước này vào năm 2020.

Ông Vương Nghị nói “công lý đứng về phía chúng tôi".

Việc Australia hồi tháng trước tham gia trở lại trong cuộc tập trận hải quân Malabar của Ấn Độ với Mỹ và Nhật Bản sau 13 năm tạm lắng có lẽ là sợi dây cuối cùng. Các cuộc tập trận, cũng như một loạt các động thái gần đây của Australia nhằm tiến gần hơn đến một liên minh với Nhật Bản và Ấn Độ, đã gây nên nỗi lo ngại sâu sắc cho Bắc Kinh.

Để đối phó với những động thái tích cực mà Trung Quốc cho là nguyên nhân khiến môi trường ngoại giao xấu đi, Bắc Kinh rõ ràng đã có những điều chỉnh đối với chiến lược ngoại giao của mình.

Ông Dương Khiết Trì, trợ lý chính sách đối ngoại hàng đầu của Chủ tịch Tập Cận Bình, đã thừa nhận hai tuần trước rằng Trung Quốc đã nâng các nước láng giềng lên trong hệ thống cấp bậc trong quan hệ, khi họ phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là quản lý căng thẳng với Mỹ và một nhóm các cường quốc tầm trung.

Trong bối cảnh địa chính trị hiện nay, với các mối quan hệ chằng chịt và lợi ích đan xen, Trung Quốc và Australia sẽ không dễ đẩy vấn đề đi quá xa, nhưng có nhiều chỉ báo cho thấy mối quan hệ giữa Trung Quốc và Australia sẽ còn căng thẳng, nhất là khi hai bên không có những động thái làm dịu đối đầu.

Các nhà bình luận đánh giá rằng, những gì Trung Quốc làm căng với Australia hiện tại không khác gì cách thức Mỹ làm căng với Trung Quốc trong thời gian vừa qua.

Trung Quốc làm găng với Australia vừa để trừng phạt Australia, vừa để làm phép thử đối với các đồng minh của Australia và để cho Mỹ thấy Mỹ gây chuyện với Trung Quốc thì các đồng minh chiến lược của họ có thể bị vạ lây như thế nào.