Trung tâm dịch vụ tổng hợp cấp xã: Gỡ khó để mô hình phát huy hiệu quả

Ngay sau khi được công bố thành lập, một trong những nhiệm vụ được Trung tâm Dịch vụ tổng hợp (trung tâm) xã Can Lộc ưu tiên triển khai là khắc phục thiệt hại do thiên tai và chuẩn bị cơ sở vật chất cho mùa khai trương Lễ hội chùa Hương Tích 2026. Hai cơn bão số 5 và số 10 đã gây hư hỏng nặng nề nhiều hạng mục trong quần thể danh thắng, từ khu trưng bày, gian hàng OCOP đến hệ thống dịch vụ và các nhà đón tiếp du khách.

Cảnh quan Khu du lịch chùa Hương Tích trước bão số 10.

Đại đức Thích Quảng Nguyên - Trụ trì chùa Hương Tích cho biết: "Nhà chùa đang phối hợp với trung tâm huy động nhân lực, đẩy nhanh tiến độ sửa chữa, cố gắng hoàn thiện hạ tầng trước mùa lễ hội để đảm bảo an toàn và phục vụ tốt nhất cho du khách".

Không chỉ tiếp nhận công tác quản lý, bảo vệ, khắc phục hậu quả thiên tai và tổ chức dịch vụ tại khu di tích, Trung tâm Dịch vụ tổng hợp xã Can Lộc còn thực hiện nhiệm vụ trong các lĩnh vực văn hóa, thể thao, truyền thông và khuyến nông theo mô hình đơn vị sự nghiệp đa ngành. Việc mở rộng chức năng giúp trung tâm chủ động hơn trong nhiệm vụ chuyên môn và góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tại địa phương.

Tại phường Thành Sen, ngay sau khi được thành lập, Trung tâm Dịch vụ tổng hợp đã phối hợp với người dân tổ dân phố 1 Nguyễn Du ra quân vệ sinh môi trường tại tiểu công viên giao giữa đường Xô Viết Nghệ Tĩnh và Nguyễn Công Trứ. Hoạt động cho thấy rõ vai trò của đơn vị trong duy trì cảnh quan đô thị và xây dựng nếp sống văn minh. Theo ông Nguyễn Quốc Huy - Tổ trưởng tổ dân phố 1 Nguyễn Du (phường Thành Sen): "Sự vào cuộc kịp thời của trung tâm đã góp phần nâng cao chất lượng phục vụ cộng đồng ở một phường trung tâm của tỉnh".

Người dân tổ dân phố 1 Nguyễn Du, nhân viên Trung tâm Dịch vụ tổng hợp phường Thành Sen chung tay cắt cỏ, dọn vệ sinh tại tiểu công viên đường Xô Viết - Nghệ Tĩnh.

Trung tâm Dịch vụ tổng hợp phường Thành Sen được thành lập trên cơ sở kế thừa chức năng, nhiệm vụ của Ban Quản lý Dịch vụ công ích trước đây, từ vệ sinh môi trường, chăm sóc cây xanh, trật tự đô thị đến quản lý di tích, nghĩa trang. Đồng thời, trung tâm tiếp nhận thêm các lĩnh vực mới như văn hóa, thể thao, du lịch. "Sự mở rộng này giúp đơn vị phát huy vai trò nòng cốt trong duy trì cảnh quan, nâng cao đời sống văn hóa và phục vụ Nhân dân" - ông Hoàng Xuân Trường, Phó Chủ tịch UBND phường Thành Sen chia sẻ.

Tính đến nay, toàn tỉnh đã hoàn thành việc thành lập các đơn vị sự nghiệp công lập cấp xã theo mô hình đa ngành. Những đơn vị này đã trở thành đầu mối cung ứng dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, giúp người dân tiếp cận thuận lợi hơn và hỗ trợ chính quyền địa phương điều hành tập trung, tiết kiệm nguồn lực. Tuy nhiên, để các trung tâm vận hành thực chất và hiệu quả, việc hoàn thiện cơ chế pháp lý là yêu cầu cấp thiết.

Xã Mai Hoa tổ chức hội nghị công bố quyết định thành lập Trung tâm Dịch vụ tổng hợp.

Thực tế tại xã Hương Phố cho thấy nhiều trở ngại. Sau hơn một tháng thành lập, trung tâm vẫn chưa có trụ sở làm việc riêng, phải bố trí tạm tại các phòng chuyên môn của xã. 4 viên chức được tiếp nhận chủ yếu phụ trách văn hóa, thể thao và khuyến nông, trong khi đặc thù địa phương nông thôn lại đòi hỏi nhân lực chuyên trách các lĩnh vực đất đai, môi trường, xây dựng. Thiếu nhân lực đúng chuyên môn đang khiến trung tâm chưa thể vận hành hiệu quả.

Không chỉ ở Hương Phố, nhiều trung tâm khác ở vùng nông thôn, miền núi hoặc ngay cả tại khu vực trung tâm như Thành Sen, Can Lộc cũng gặp khó khăn tương tự khi chuyển đổi mô hình. Theo lãnh đạo hai địa phương này, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thiếu khung pháp lý về nhân lực. Các Trung tâm chỉ được giao biên chế theo ngân sách nhà nước, chưa có cơ chế giao biên chế tự chủ, dẫn đến lúng túng trong bố trí nhân lực cho mô hình đa ngành.

Viên chức Trung tâm Dịch vụ tổng hợp xã Hương Phố đang phải làm việc chung phòng với các phòng Kinh tế, Văn hóa xã.

Thiếu cơ chế thu – chi và thiếu quy định về tự chủ tài chính cũng khiến nhiều đơn vị chưa thể triển khai các dịch vụ có thu, chưa khai thác được nguồn lực xã hội hóa, làm giảm tính chủ động và hiệu quả hoạt động.

Có thể thấy, mô hình trung tâm dịch vụ tổng hợp cấp xã là bước đi mới trong cải cách bộ máy ở cơ sở: gọn đầu mối, đa nhiệm vụ, tiết kiệm nguồn lực và phục vụ Nhân dân tốt hơn. Song trong điều kiện “vừa làm, vừa hoàn thiện”, những khó khăn bước đầu là điều khó tránh khỏi. Việc sớm tháo gỡ vướng mắc, ban hành khung pháp lý đầy đủ và giao quyền tự chủ về nhân lực – tài chính sẽ là chìa khóa giúp mô hình này vận hành bền vững.

Khi các nút thắt được tháo gỡ, trung tâm dịch vụ tổng hợp cấp xã sẽ trở thành lực lượng nòng cốt trong xây dựng chính quyền cơ sở hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng kỳ vọng của Trung ương và nhu cầu của người dân trong giai đoạn mới.

Văn Sơn