Trung tâm tài chính quốc tế: Khát vọng hội nhập và hành trình vượt thách thức

Xây dựng nền tảng vững chắc cho trung tâm tài chính quốc tế

Thảo luận tại Quốc hội về dự thảo Nghị quyết thành lập trung tâm tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, các đại biểu khẳng định đây là bước đi chiến lược, đưa Việt Nam vươn lên trong mạng lưới tài chính toàn cầu. Với vị trí địa lý trung tâm Đông Nam Á, lực lượng lao động trẻ, tăng trưởng kinh tế ổn định, thu hút FDI mạnh mẽ, và hội nhập sâu rộng qua các hiệp định thương mại tự do, Việt Nam sở hữu tiềm năng lớn để xây dựng một trung tâm tài chính tầm cỡ khu vực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao vị thế quốc gia.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân, đoàn Bình Dương, nhấn mạnh năm điều kiện cốt lõi để trung tâm tài chính quốc tế thành công. Hạ tầng đồng bộ, bao gồm tài chính, viễn thông với mạng 5G, 6G, lưu trữ đám mây, trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế, và không gian làm việc hiện đại, là nền tảng thiết yếu. Hạ tầng xã hội như bệnh viện, trường học, khách sạn, khu du lịch, trung tâm thương mại, và khu giải trí cần đáp ứng nhu cầu của chuyên gia tài chính có thu nhập cao và mức sống cao cấp.

Hệ sinh thái tài chính toàn diện, từ sàn giao dịch, ngân hàng, quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, đến công ty fintech, trung tâm dữ liệu quốc gia, và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, phải được xây dựng. Khung pháp lý đặc thù, thông qua luật riêng, cơ chế thử nghiệm sandbox, ưu đãi thuế, và tự do hóa tài khoản vốn, là yếu tố thu hút đầu tư.

Nguồn nhân lực chất lượng cao, đạt chuẩn CFA hoặc ACCA, với khả năng sử dụng tiếng Anh tài chính chuyên ngành, cần được đầu tư mạnh. Phát triển bền vững, với tài chính xanh, công trình xanh, và thị trường tín chỉ carbon, là xu hướng tất yếu.

Về địa điểm, Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh tận dụng hạ tầng sẵn có, trong khi Đà Nẵng là lựa chọn đồng bộ, giảm áp lực cho hai đô thị lớn. Tuy nhiên, việc xây dựng tại hai thành phố cùng lúc đòi hỏi cân nhắc kỹ, vì đầu tư dàn trải có thể làm suy yếu hệ sinh thái tài chính, đặc biệt trong bối cảnh nguồn lực hạn chế.

Đại biểu Trịnh Thị Thu Anh, đoàn Lâm Đồng, đề xuất mô hình trung tâm tài chính phù hợp với tiềm lực Việt Nam, tránh sao chép các nước khác. Trung tâm cần định hướng thành điểm kết nối chuyển đổi số và tài chính xanh Đông Nam Á, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cùng chuỗi cung ứng toàn cầu, và là bệ phóng cho đổi mới sáng tạo fintech. Hạ tầng số hiện đại, với cáp quang, mạng 5G, và trung tâm dữ liệu chuẩn là yếu tố sống còn. An ninh mạng cần được củng cố bằng công nghệ AI, machine learning, hệ thống giám sát 24/7, và tuân thủ chuẩn ISO/IEC 27001, PCI DSS. Khung pháp lý sandbox cho fintech cần mở rộng, kèm quỹ đầu tư mạo hiểm, vườn ươm khởi nghiệp, ưu đãi thuế, và hỗ trợ cơ sở vật chất để đưa ý tưởng fintech đến thương mại hóa.

Về dự thảo, khái niệm “mối liên hệ gắn bó nhất” trong áp dụng pháp luật tại Điều 6 quá trừu tượng, gây khó khăn cho giao dịch xuyên biên giới, cần được làm rõ để đảm bảo tính khả thi.

Hoàn thiện thể chế và tối ưu nguồn lực để vượt qua thách thức

Mặc dù khát vọng xây dựng trung tâm tài chính quốc tế được các đại biểu đồng thuận, thách thức về hạ tầng công nghệ, nguồn nhân lực, khung pháp lý, và quản lý vẫn đòi hỏi giải pháp cụ thể. Các đại biểu cảnh báo nguy cơ thất bại nếu không khắc phục hạn chế, đặc biệt khi thị trường tài chính Việt Nam còn non trẻ, hệ sinh thái tài chính khiêm tốn, và hạ tầng công nghệ lạc hậu.

Đại biểu Hoàng Văn Cường

Đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn Trà Vinh, nhấn mạnh địa vị pháp lý của trung tâm tài chính quốc tế cần được xác định rõ, xem đây là không gian thể chế đặc thù, tổ chức theo mô hình khu chức năng tài chính với cơ chế thử nghiệm đặc biệt. Mục tiêu tại Điều 4 cần bổ sung chỉ tiêu định lượng, như đạt 10 tỷ USD giá trị giao dịch sau 5 năm hoặc thu hút 200 chuyên gia quốc tế, học tập Hồng Kông và Qatar. Chính sách ngoại hối cần áp dụng mô hình “cửa sổ vốn” của Thượng Hải, theo dõi dòng vốn điện tử thời gian thực để phòng ngừa rửa tiền. Chính sách tài chính xanh cần dẫn chiếu Quy tắc Trái phiếu Xanh, và ưu đãi thuế chỉ áp dụng cho cổ phần nắm giữ tối thiểu 1 năm, tránh lạm dụng. Mô hình giám sát ba tầng - Ban quản lý giám sát kinh doanh, bộ ngành giám sát pháp luật, Quốc hội và cộng đồng phản biện xã hội, đảm bảo minh bạch, học tập Hồng Kông và Singapore. Nghị quyết cần hiệu lực 10 năm từ 1/1/2026, với lộ trình trình dự án Luật Trung tâm tài chính quốc tế trước 30/3/2034, tránh kéo dài cơ chế đặc thù. Về trách nhiệm công vụ, miễn giảm trách nhiệm cho cán bộ cần kèm điều kiện hành vi có cơ sở pháp lý và thẩm định rủi ro.

Đại biểu Hoàng Văn Cường, đoàn Hà Nội, đề xuất khung pháp luật thông thoáng, ngang tầm Dubai hoặc Astana, cho phép áp dụng luật nước ngoài theo thỏa thuận và cơ quan điều hành ban hành quy chế riêng theo thông lệ quốc tế. Cơ quan điều hành và giám sát cần trực thuộc Thủ tướng, với quy định do Thủ tướng ký ban hành trực tiếp, không qua quy trình thông thường. Việt Nam nên tiên phong trong tài chính số và fintech, tận dụng hạ tầng công nghệ và nhân lực để xây dựng hệ sinh thái hấp dẫn. Quy định thử nghiệm có thời hạn tại Điều 24 không phù hợp, vì nhà đầu tư cần môi trường ổn định lâu dài. Sàn giao dịch hàng hóa và giao dịch bằng tiền Việt Nam, ngoại tệ cần được bổ sung. Về giám sát, cơ quan giám sát trung tâm cần chịu toàn bộ trách nhiệm, tránh chồng chéo với bộ ngành, đảm bảo tính độc lập và hiệu quả.

Đại biểu Trần Anh Tuấn, đoàn TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, mục tiêu phát triển trung tâm tài chính quốc tế cần bổ sung định hướng trở thành trung tâm hàng đầu khu vực và thế giới, tạo động lực kinh tế - xã hội. Khái niệm trung tâm tài chính tại Điều 3 cần bao gồm “sản phẩm tài chính” như phái sinh, tài chính xanh, bên cạnh dịch vụ tài chính, để làm rõ đối tượng giao dịch. Cơ chế thử nghiệm tại Điều 9 cần cụ thể hóa thành “thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực tài chính”. Quy định áp dụng pháp luật nước ngoài tại Điều 6, với điều kiện không trái nguyên tắc pháp luật Việt Nam, khó thực thi do đánh giá hậu quả chỉ thực hiện sau áp dụng, cần bỏ để đảm bảo khả thi. Về quản lý ngoại hối, quy định phân biệt giữa thành viên 100% vốn nước ngoài và thành viên trong nước hoặc hỗn hợp tạo bất bình đẳng, cần thống nhất để đảm bảo công bằng. Ban điều hành trung tâm cần được phân cấp mạnh mẽ, tăng quyền chủ động trong lao động và an sinh xã hội, giảm phụ thuộc vào bộ ngành...

Dương Công Chiến