Trước ngưỡng cửa thay đổi lớn: Hộ kinh doanh vẫn mang nhiều nỗi lo

Theo đề án "Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán" của Bộ Tài chính, từ 1-1-2026, hộ kinh doanh sẽ phải chấm dứt hoàn toàn nộp thuế khoán, thay vào đó phải tự kê khai, tự nộp thuế.

Song, dù chỉ còn chưa đầy 2 tháng nữa sẽ áp dụng quy định mới nhưng nhiều tiểu thương vẫn lo tăng chi phí, thủ tục... ảnh hưởng đến việc kinh doanh.

Hộ kinh doanh than quá sức

Nhiều năm kinh doanh quần áo tại chợ Hàng Da (Hà Nội), bà Hồng Nhung sẽ chuyển sang kê khai thuế từ đầu năm sau. Bà cho biết, để chuẩn bị cho quy định mới, bà phải mua thêm laptop, máy in mã vạch... để kê khai hóa đơn chứng từ cho hàng hóa.

Tính riêng chi phí đầu tư hệ thống xuất hóa đơn điện tử, bà tốn hơn 40 triệu đồng. Ngoài ra, mỗi tháng bà còn phải chi trả phí thuê kế toán.

"Kiot chỉ khoảng 3m2, cũng không nằm ở mặt tiền phố lớn mà dưới hầm chợ, việc phải thuê thêm kế toán với mức giá 6 triệu đồng/tháng là hơi quá sức. Tôi không biết có thể duy trì kinh doanh như vậy trong bao lâu", bà Nhung than phiền nói và cho biết, nếu xuất sai hóa đơn thì phải hủy, lập báo cáo giải trình, việc này mất nhiều thời gian và chi phí.

Ngoài ra, bà cho biết, đặc thù của bán sỉ quần áo là vốn quay vòng, đôi khi hàng đã xuất kho nhưng tiền chưa về ngay lập tức quy định lại yêu cầu xuất hóa đơn ngay thời điểm bán tạo áp lực dòng tiền rất lớn, hộ kinh doanh nhỏ như bà khó xoay xở.

Nhiều chủ hộ kinh doanh lo lắng việc chuyển đổi sang kê khai thuế sẽ phát sinh chi phí, thủ tục. Ảnh: MINH TRÚC

Cũng kinh doanh tại chợ Hàng Da, bà Tư Dung cho biết dù đã nắm thông tin, cố gắng tuân thủ quy định bằng việc đầu tư thiết bị từ tháng 6. Song đến nay, bà vẫn loay hoay và lúng túng khi thao tác trên máy tính.

"Nếu chủ hộ lớn tuổi như tôi thì sẽ gặp khó khăn khi sử dụng phần mềm và kê khai từng mặt hàng. Tôi sử dụng điện thoại thông minh hằng ngày còn chậm, huống chi dùng các thiết bị điện tử phức tạp hơn. Nếu thuê thêm người phụ việc này thì lại tốn chi phí", bà Dung nói.

GS. TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho rằng, mục đích bỏ thuế khoán để chuyển sang kê khai, chuyển hộ kinh doanh lên doanh nghiệp không phải để tăng thu cho ngân sách. Thực tế, với thuế khoán hiện tại, Nhà nước thu được nhiều tiền thuế hơn, vì cơ quan thuế có quyền áp mức khoán, người nộp khó đàm phán.

Ông Cường cũng chỉ ra rằng, đến nay, phần lớn hộ kinh doanh vẫn đang hoạt động kinh doanh theo kiểu truyền thống, nhập hàng về giá 10 đồng, bán ra 15 đồng, nhưng cuối tháng vẫn không biết lời lỗ ra sao.

Do đó, việc chuyển đổi sang phương pháp kê khai sẽ giúp hộ kinh doanh quản lý hàng hóa, doanh thu và lợi nhuận hiệu quả hơn.

Ngành thuế cam kết đồng hành, không để hộ kinh doanh 'đơn độc'

Theo thống kê của Bộ Tài chính, tính tới cuối năm 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh. Số hộ kinh doanh đang hoạt động ổn định (hộ khoán và kê khai) là 2,2 triệu. Số hộ có doanh thu trên ngưỡng phải nộp thuế (trên 100 triệu/năm) là 1,3 triệu hộ.

Đến nay, 98% hộ kinh doanh đã kê khai đã nộp thuế điện tử, hơn 18.500 hộ khoán chuyển sang kê khai, 133.000 hộ đã đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Những con số này không chỉ phản ánh hiệu quả của chính sách, mà còn cho thấy sự đồng hành, thích ứng nhanh và tinh thần chủ động của người nộp thuế trước giai đoạn đổi mới mạnh mẽ.

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn chia sẻ, thực tế ai kinh doanh có ghi chép sổ sách, nhập hàng, bán ra, hàng tồn… cơ quan thuế sẽ hỗ trợ bà con hộ kinh doanh chuyển đổi việc ghi chép thủ công sang phần mềm trên điện thoại thông minh, giúp kê khai dễ dàng và thuận lợi hơn.

Đối với việc chuyển đổi sang phần mềm mới, ông Mai Sơn cho biết, cả nước có hơn 110 nhà cung cấp giải pháp phần mềm, hóa đơn điện tử và kế toán

Và hiện nay cơ quan thuế đã ký thỏa thuận với một số đơn vị để cung cấp gói giải pháp giảm 50% chi phí ban đầu và 1 năm sử dụng chữ ký số cho hộ.

“Thấu hiểu những băn khoăn và tâm lý dè dặt của bà con hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán, ngành Thuế cam kết luôn chủ động chuẩn bị các trường hợp, tình huống và xây dựng kế hoạch triển khai đồng bộ tới 34 thuế tỉnh, thành phố”.

Phó Cục trưởng Cục Thuế cam kết đơn vị này sẽ đồng hành cùng hộ kinh doanh giảm gánh nặng thủ tục.

Đối với hoạt động bán hàng qua sàn thương mại điện tử, các sàn hiện đã kê khai, khấu trừ và nộp thuế thay hộ. Cơ quan thuế đang hoàn thiện quy trình để người mua hàng có thể lựa chọn lấy hóa đơn trực tuyến, đảm bảo thu đúng, thu đủ và công bằng giữa các nhóm nộp thuế.

Trong giai đoạn đầu chuyển đổi, ngành thuế sẽ hạn chế xử phạt, tăng cường hướng dẫn và phối hợp với chính quyền địa phương, đại lý thuế, công ty kế toán và nhà cung cấp phần mềm để cùng hỗ trợ hộ.

“Chúng tôi mong bà con yên tâm, ngành Thuế cam kết không để hộ kinh doanh đơn độc khi bỏ thuế khoán. Các chính sách thuế có liên quan sẽ được nghiên cứu thấu đáo để sửa đổi, bổ sung, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động kinh doanh", Phó Cục trưởng Cục Thuế nhấn mạnh.

Ngành Thuế cũng đang phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, tổ chức; đặc biệt là doanh nghiệp công nghệ và ngân hàng để đồng hành, hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi nhằm giảm “gánh nặng” thủ tục hành chính.

Ngành thuế sẽ 'cầm tay chỉ việc'

Và để cụ thể hóa công tác triển khai đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán”, mới đây, Cục Thuế đã ban hành kế hoạch “60 ngày cao điểm chuyển đổi mô hình từ thuế khoán sang kê khai đối với hộ kinh doanh”. Thời gian thực hiện từ 1-11 đến 30-12-2025.

Cục Thuế đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ ngành thuế tập trung cao độ hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, dữ liệu và công cụ quản lý điện tử, đảm bảo người nộp thuế có thể thực hiện thủ tục đăng ký, kê khai, nộp thuế “1 chạm”.

Theo kế hoạch, mọi thủ tục đăng ký, kê khai, nộp thuế điện tử đều miễn phí, không thu thêm lệ phí và không yêu cầu hộ kinh doanh mua phần mềm. Các quy trình, biểu mẫu và hướng dẫn sẽ được công khai, thống nhất trên toàn quốc, giúp hộ dễ theo dõi và thực hiện.

Cục Thuế cũng yêu cầu giao chỉ tiêu chuyển đổi cụ thể cho từng địa bàn. Trong đó, nguyên tắc được ưu tiên là "hỗ trợ trước - giám sát sau", nhằm hướng dẫn, giúp hộ kinh doanh làm quen quy trình kê khai trước khi bước vào giai đoạn giám sát tuân thủ.

Ngành thuế cho biết, hộ kinh doanh chuyển sang kê khai không cần mua phần mềm, nộp lệ phí. Ảnh: MINH TRÚC

Với kế hoạch này, ngành thuế đặt mục tiêu 100% hộ kinh doanh áp dụng phương pháp tự khai, nộp thuế từ năm 2026

Đồng thời, tất cả hộ kinh doanh thuộc diện áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo Nghị định 70/2025 phải đăng ký và sử dụng.

Bên cạnh đó, cơ quan thuế các cấp phải đảm bảo các thủ tục về thuế được thực hiện bằng phương thức điện tử thuận lợi, dễ dàng; phải công bố đầu mối (đường dây nóng) để hỗ trợ hộ kinh doanh, giải đáp 100% vướng mắc trong 24 giờ, trực 24/7.

Ngành thuế cũng dự kiến triển khai các chương trình hỗ trợ trực tiếp, trực tuyến và phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức điểm hỗ trợ lưu động tại các chợ truyền thống, tuyến phố thương mại. Các chương trình này sẽ theo phương châm "cầm tay chỉ việc" và giải đáp trực tiếp.

MINH TRÚC