Trường ĐH kiến nghị có ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp hợp tác đào tạo bán dẫn

.t1 { text-align: justify; }

Trước nhu cầu cấp thiết về nhân lực chất lượng cao phục vụ cho ngành công nghiệp bán dẫn, công tác đào tạo trong lĩnh này đòi hỏi sự gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp. Trong Chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn trình độ đại học, thạc sĩ do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành cũng quy định cơ sở giáo dục phải “bảo đảm có ít nhất 3 doanh nghiệp hoạt động trong ngành công nghiệp bán dẫn là đối tác chiến lược tham gia xây dựng chương trình đào tạo, tiếp nhận sinh viên học tập, thực tập tại doanh nghiệp”.

Nội dung này nhận được sự ủng hộ của nhiều cơ sở giáo dục đại học. Tuy nhiên, lãnh đạo các đơn vị cũng băn khoăn vì hiện tại số lượng doanh nghiệp hoạt động trong ngành công nghiệp bán dẫn còn khá khiêm tốn.

Hợp tác với doanh nghiệp trong đào tạo rất cần thiết nhưng còn nhiều thách thức

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Minh, Phó Hiệu trưởng Trường Điện - Điện tử, Đại học Bách Khoa Hà Nội nhấn mạnh: Vi mạch bán dẫn là lĩnh vực công nghệ cao, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành. Thế nhưng hiện nay, phần lớn các cơ sở giáo dục đại học vẫn gặp nhiều khó khăn về điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị chuyên dụng cũng như môi trường thực hành chuyên sâu để đáp ứng toàn diện yêu cầu đào tạo trong lĩnh vực này. Trong khi đó, doanh nghiệp lại là nơi tập trung hệ sinh thái công nghệ hiện đại, dây chuyền sản xuất tiên tiến và đội ngũ chuyên gia dày dạn kinh nghiệm thực tiễn.

Chính vì vậy việc phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp không chỉ là sự lựa chọn, mà là con đường tất yếu để nâng cao chất lượng đào tạo, rút ngắn khoảng cách giữa kiến thức trong nhà trường và nhu cầu thực tế của ngành công nghiệp.

Đồng thời, doanh nghiệp không chỉ đóng góp về mặt chuyên môn, mà còn góp phần định hướng nội dung đào tạo sát với thực tế sản xuất, nhu cầu tuyển dụng và xu hướng công nghệ mới. Điều này giúp đảm bảo rằng sinh viên được học đúng những gì thị trường cần, tránh tình trạng "đào tạo dư thừa nhưng thiếu thực tế" – tức thừa số lượng kỹ sư, cử nhân nhưng lại thiếu người có thể làm việc hiệu quả ngay sau khi ra trường.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Minh trao bằng khen cho sinh viên Trường Điện - Điện tử. Ảnh: NVCC

Tuy nhiên, Phó Hiệu trưởng Trường Điện - Điện tử, Đại học Bách Khoa Hà Nội cũng trăn trở rằng, dù ngành bán dẫn đang được xác định là một trong những lĩnh vực chiến lược nhưng thực tế số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này tại Việt Nam còn khá khiêm tốn. Hơn nữa, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ điều kiện, sẵn sàng và cam kết tham gia hợp tác đào tạo một cách nghiêm túc, thực chất và bền vững với các trường đại học.

Vậy nên, việc tìm kiếm và thiết lập mối quan hệ hợp tác với doanh nghiệp trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn là một thách thức không nhỏ đối với cơ sở giáo dục trong bối cảnh hiện nay. Trong thực tế, thách thức không chỉ dừng lại ở việc tìm đối tác, mà còn nằm ở việc duy trì và phát triển mối quan hệ hợp tác lâu dài.

Điều này đòi hỏi ở cả 2 bên phải xây dựng được một cơ chế làm việc minh bạch, bình đẳng và cùng có lợi. Khi đó, trường đại học cần chứng minh được giá trị mà họ có thể mang lại cho doanh nghiệp, thông qua việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, sẵn sàng làm việc và thích ứng với môi trường công nghiệp.

Ngược lại, doanh nghiệp cần thể hiện trách nhiệm trong việc phát triển nguồn nhân lực ngành, bằng cách tham gia xây dựng chương trình đào tạo, hỗ trợ chuyên gia, cung cấp thiết bị và tạo điều kiện để sinh viên được tiếp cận môi trường làm việc thực tế.

“Dù khó khăn là hiện hữu, nhưng việc hợp tác với doanh nghiệp là yếu tố then chốt để đảm bảo đào tạo "đúng và trúng" với nhu cầu thực tế của ngành. Điều này giúp tránh lãng phí nguồn lực xã hội và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ cho ngành công nghiệp bán dẫn”, Phó giáo sư Nguyễn Đức Minh khẳng định.

Đồng tình với quan điểm trên, Tiến sĩ Trần Hoàng Vũ, Trưởng khoa Điện - Điện tử, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng cũng cho rằng, yêu cầu có ít nhất 3 doanh nghiệp tham gia xây dựng và triển khai chương trình đào tạo là một chủ trương hoàn toàn đúng đắn, phù hợp với xu thế quốc tế và mang tính chiến lược trong bối cảnh ngành công nghiệp bán dẫn đang từng bước hình thành và phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam.

Theo Tiến sĩ Trần Hoàng Vũ, đây không chỉ là một yêu cầu về mặt kỹ thuật tổ chức đào tạo, mà là giải pháp căn cơ để đảm bảo sự kết nối chặt chẽ giữa giáo dục và thực tiễn sản xuất, giữa lý thuyết giảng đường và công nghệ của doanh nghiệp.

Bởi, trong lĩnh vực đòi hỏi công nghệ cao như vi mạch bán dẫn, sinh viên không thể chỉ tiếp cận kiến thức thông qua sách vở hay mô phỏng đơn thuần. Họ cần được tiếp xúc trực tiếp với dây chuyền công nghệ, các công cụ thiết kế và kiểm thử hiện đại, cũng như môi trường làm việc thực tế tại các nhà máy, trung tâm nghiên cứu.

Do đó, sự tham gia sâu của doanh nghiệp vào quá trình đào tạo là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đảm bảo sinh viên tốt nghiệp không chỉ "biết" mà còn "làm được", đáp ứng ngay yêu cầu công việc thực tế.

Tiến sĩ Trần Hoàng Vũ, Trưởng khoa Điện - Điện tử, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng hướng dẫn sinh viên. Ảnh: NVCC

Nhìn từ thực tế, thầy Vũ cho rằng lĩnh vực vi mạch bán dẫn vốn còn khá mới mẻ và tập trung chủ yếu ở một số địa phương nhất định. Vậy nên không phải đơn vị đào tạo nào cũng có điều kiện thuận lợi để tiếp cận và duy trì mối quan hệ hợp tác lâu dài với doanh nghiệp. Đặc biệt, với các trường nằm ở khu vực chưa phát triển mạnh về công nghiệp, việc tìm đủ 3 doanh nghiệp hợp tác là một thách thức không nhỏ.

Chính vì vậy, để hiện thực hóa yêu cầu này, rất cần sự đồng hành và hỗ trợ từ phía Nhà nước, các hiệp hội chuyên ngành, cũng như việc ban hành những chính sách ưu đãi, khuyến khích doanh nghiệp chủ động tham gia vào quá trình đào tạo nhân lực. “Chỉ khi có sự vào cuộc đồng bộ từ các bên, mục tiêu xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành bán dẫn mới có thể đạt được trong tương lai gần”, thầy Vũ cho hay.

Kiến nghị cơ chế, chính sách hỗ trợ đồng bộ và dài hạn

Thực tế cho thấy, mô hình hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp không còn là điều mới mẻ, mà đã được nhiều cơ sở đào tạo triển khai như một giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Theo Tiến sĩ Trần Hoàng Vũ, khi doanh nghiệp tham gia đào tạo, họ không chỉ đóng góp tài nguyên, công nghệ mà còn hỗ trợ cập nhật kiến thức mới, định hướng kỹ năng nghề nghiệp thực tiễn cho sinh viên. Điều này giúp người học rút ngắn khoảng cách giữa học và làm, đồng thời giúp nhà trường điều chỉnh chương trình giảng dạy phù hợp hơn với nhu cầu thực tế.

Đối với lĩnh vực vi mạch bán dẫn, thầy Vũ cho biết ngành này đang gặp phải một số hạn chế đáng chú ý, bao gồm việc giảng viên còn thiếu cơ hội tiếp cận với các công nghệ mới nhất, nội dung chương trình đào tạo hiện tại chưa được cập nhật kịp thời theo những tiến bộ công nghệ nhanh chóng của ngành. Hay thực trạng sinh viên còn thiếu hụt kỹ năng thực hành và khả năng làm việc nhóm…

Từ những hạn chế đang tồn tại, thầy Vũ cho rằng việc tăng cường gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn sẽ giúp khắc phục hiệu quả các khó khăn này. Cụ thể, doanh nghiệp có thể hỗ trợ cung cấp học liệu chuyên ngành và cấp phát tài khoản sử dụng những phần mềm thiết kế mạch tích hợp hàng đầu như Cadence, Synopsys – công cụ không thể thiếu trong quá trình đào tạo kỹ sư vi mạch hiện đại.

Bên cạnh đó, việc cử giảng viên đi thực tế tại các doanh nghiệp giúp họ tiếp cận trực tiếp với công nghệ mới, dây chuyền sản xuất cũng như quy trình thiết kế tiên tiến đang được áp dụng, từ đó nâng cao chất lượng bài giảng, làm cho nội dung đào tạo sát thực tiễn hơn và tăng cường tính ứng dụng trong giảng dạy.

Hơn nữa, sự hợp tác này còn tạo điều kiện để chương trình đào tạo nhanh chóng cập nhật các công nghệ, công cụ, quy trình thiết kế mới nhất trên thị trường, tránh tình trạng lỗi thời hoặc thiếu cập nhật. Doanh nghiệp sẽ cung cấp môi trường thực tập đúng chuyên ngành, nơi sinh viên có thể trải nghiệm trực tiếp các công việc, kỹ năng chuyên môn cần thiết trong ngành vi mạch bán dẫn. Điều này không chỉ giúp sinh viên hoàn thiện kỹ năng thực hành, làm việc nhóm mà còn tăng khả năng thích nghi và sẵn sàng khi bước chân vào môi trường làm việc chuyên nghiệp sau khi ra trường.

Để doanh nghiệp có thể tham gia sâu rộng và hiệu quả vào công tác đào tạo, Tiến sĩ Trần Hoàng Vũ kiến nghị cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể từ phía Nhà nước và các cơ quan quản lý. Trước hết, cần một cơ chế pháp lý minh bạch, rõ ràng và thuận lợi cho doanh nghiệp khi tham gia vào các hoạt động giảng dạy, hỗ trợ đào tạo hoặc tài trợ học bổng cho sinh viên.

Thứ hai, xây dựng chính sách ưu đãi thuế để ghi nhận những đóng góp của các đơn vị trong sự nghiệp phát triển giáo dục. Đồng thời, tạo dựng kênh kết nối hiệu quả giữa doanh nghiệp và sinh viên tài năng để doanh nghiệp có cơ hội tuyển dụng sớm.

Về phía nhà trường, để thúc đẩy sự hợp tác bền vững với doanh nghiệp, cần thành lập các bộ phận chuyên trách có nhiệm vụ kết nối, phối hợp với doanh nghiệp một cách chủ động và chuyên nghiệp. Đồng thời, xây dựng chương trình đào tạo theo hướng mở, linh hoạt, dễ dàng điều chỉnh để phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và nhu cầu thực tế từ doanh nghiệp. Đảm bảo năng lực giảng viên có trình độ chuyên môn cao, nâng cấp cơ sở vật chất, phòng lab hiện đại và chuẩn công nghiệp là yếu tố cần thiết để đảm bảo chất lượng đầu ra đáp ứng được yêu cầu khắt khe của ngành.

Hoạt động thực hành của sinh viên Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng. Ảnh minh họa: NTCC

Trong khi đó, Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Minh lại cho rằng, để nâng cao hiệu quả hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà trường, doanh nghiệp cần thể hiện rõ cam kết và minh bạch trong việc xác định nhu cầu đào tạo, cả về số lượng lẫn chất lượng nhân lực mong muốn. Thay vì chỉ tập trung ngân sách cho khâu tuyển dụng, các doanh nghiệp nên chuyển một phần chi phí sang hỗ trợ đào tạo, chẳng hạn như tài trợ học bổng, cung cấp thiết bị thực hành hoặc đồng hành cùng các chương trình đào tạo thực tế.

Khi quá trình đào tạo diễn ra trong một thời gian tương đối dài, doanh nghiệp cần xác lập tư duy đầu tư dài hạn để đảm bảo hiệu quả, chất lượng quá trình hợp tác.

Về phía Nhà nước, rất cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu vào công tác đào tạo. Ví dụ như công nhận chi phí đào tạo là chi phí hợp lý được khấu trừ thuế, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, hoặc triển khai các gói tài trợ nghiên cứu phát triển có điều kiện liên kết với cơ sở đào tạo.

Những chính sách này sẽ trở thành động lực thiết thực giúp doanh nghiệp coi hoạt động hợp tác đào tạo là một phần chiến lược phát triển bền vững, thay vì chỉ xem đó là trách nhiệm xã hội đơn thuần.

Ngược lại, để chuẩn bị tốt cho sự hợp tác hiệu quả, nhà trường cần tiếp tục nâng cao tính chuyên nghiệp trong quản lý đào tạo, chuẩn hóa quy trình phối hợp với doanh nghiệp và xây dựng cơ chế linh hoạt, tạo điều kiện để doanh nghiệp tham gia dưới nhiều hình thức khác nhau như giảng dạy, tổ chức thực tập, tài trợ học liệu hay cùng phát triển học phần.

Đồng thời, đội ngũ giảng viên cũng cần chủ động cập nhật kiến thức thực tiễn, kết nối với các chuyên gia trong ngành để hình thành một hệ sinh thái đào tạo – nghiên cứu – ứng dụng đồng bộ và thiết thực hơn.

“Điều quan trọng nhất là các doanh nghiệp cần xác định rõ vai trò chiến lược của mình trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xem việc hỗ trợ đào tạo sinh viên không phải là gánh nặng mà là một khoản đầu tư dài hạn cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam.

Hy vọng trong tương lai sẽ có nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực bán dẫn tham gia tích cực vào quá trình đào tạo và hướng dẫn thực tập cho sinh viên, không chỉ đơn thuần là nơi tuyển dụng đầu ra mà còn là đối tác đồng hành cùng nhà trường trong suốt quá trình đào tạo. Các doanh nghiệp có thể tham gia vào những hoạt động như chia sẻ kinh nghiệm thực tế, cử kỹ sư hướng dẫn sinh viên thực tập, hỗ trợ các dự án học thuật hoặc tài trợ học bổng….

Những đóng góp này không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho sinh viên mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng thương hiệu tuyển dụng, tiếp cận sớm nguồn nhân lực phù hợp và đào tạo đúng theo nhu cầu của mình”, thầy Minh chia sẻ.

ĐÀO HIỀN