Trường học thử nghiệm giáo dục AI: Cần có lộ trình

Vì thế, các chuyên gia đề xuất cần có lộ trình

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), trong bối cảnh mới, giáo dục về trí tuệ nhân tạo (AI) giữ vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh tiếp nhận, mở rộng tri thức, sáng tạo trong môi trường số và thích ứng với xã hội hiện đại. AI còn hỗ trợ hình thành năng lực ứng dụng công nghệ trong học tập và công việc.

Thí điểm từ tháng 12-2025

Bộ GD-ĐT đang lấy ý kiến góp ý dự thảo Hướng dẫn triển khai thí điểm nội dung giáo dục AI trong trường phổ thông. Theo dự thảo, từ tháng 12-2025, Bộ GD-ĐT dự kiến thí điểm tích hợp AI vào chương trình giáo dục phổ thông từ lớp 1 đến lớp 12.

Khung nội dung giáo dục AI được xây dựng trên 4 mạch kiến thức, tương ứng với 4 miền năng lực: Tư duy lấy con người làm trung tâm, đạo đức AI, kỹ thuật và ứng dụng AI, thiết kế hệ thống AI. Các mạch kiến thức này bổ trợ nhau, giúp học sinh hiểu ranh giới giữa việc sử dụng công nghệ và trách nhiệm xã hội, bảo đảm AI phục vụ con người một cách an toàn và nhân văn.

Khung nội dung chia thành 2 giai đoạn: Giáo dục cơ bản (tiểu học, THCS) và định hướng nghề nghiệp (THPT), được thiết kế liên thông nhưng phân hóa theo đặc điểm lứa tuổi. Ở bậc tiểu học (làm quen), học sinh nhận biết AI qua các ứng dụng trực quan (nhận diện hình ảnh, giọng nói), hiểu rằng AI là do con người tạo ra và bước đầu hình thành ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Học sinh Trường Tiểu học Trần Hưng Đạo (phường Cầu Ông Lãnh, TP HCM) hào hứng trong các tiết học ứng dụng AI, tích hợp STEM vào bài học. Ảnh: ĐẶNG TRINH

Ở bậc THCS (hiểu biết cơ bản), học sinh hiểu nguyên lý hoạt động (dữ liệu, thuật toán), thực hành sử dụng công cụ AI để giải quyết vấn đề học tập và nhận diện rủi ro, thiên kiến của AI.

Lên bậc THPT (kiến tạo và định hướng nghề nghiệp), học sinh có thể thiết kế các hệ thống AI đơn giản, phát triển tư duy giải quyết vấn đề phức tạp và định hướng nghề nghiệp trong lĩnh vực công nghệ.

Các trường có thể chủ động lựa chọn hình thức triển khai, như lồng ghép vào môn học, tổ chức chuyên đề, dự án, câu lạc bộ… phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Bộ GD-ĐT cũng yêu cầu các địa phương phát huy tối đa nguồn lực và cơ sở vật chất sẵn có, tránh đầu tư dàn trải, không hiệu quả; khuyến khích hợp tác, xã hội hóa để huy động các nguồn lực hỗ trợ chuyên môn, học liệu và trải nghiệm thực tế. Các địa phương cần có giải pháp phù hợp để mọi học sinh, nhất là ở khu vực khó khăn, đều có cơ hội tiếp cận giáo dục AI.

Dự kiến tháng 12-2025, Bộ GD-ĐT sẽ xây dựng tài liệu, tập huấn đội ngũ cốt cán để triển khai thực hiện giáo dục AI. Từ tháng 12-2025 đến tháng 5-2026, một số cơ sở giáo dục sẽ thực hiện thí điểm. Tháng 6-2026, Bộ GD-ĐT tổng kết, đánh giá kết quả thí điểm, hoàn thiện khung nội dung AI để đề xuất triển khai rộng rãi trong các năm học tiếp theo.

GS-TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, cho hay chương trình AI đang được viện triển khai thí điểm từ lớp 1 đến lớp 12 tại các trường thực nghiệm, với 16 tiết dạy mỗi năm. Viện đã xây dựng chương trình AI trong giáo dục phổ thông, từ đó các trường có thể xây dựng quy chế để ứng dụng.

Theo GS-TS Lê Anh Vinh, hiện có 3 quan điểm liên quan giáo dục AI: Tích hợp AI hoàn toàn vào các môn học; xem AI như một phần của môn tin học và xem AI như môn học độc lập. "Quan điểm của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam là nên theo hướng tích hợp AI vào các môn học phổ thông để tránh chồng chéo" - ông Vinh nhấn mạnh.

Từng bước căn cơ, thực chất

Đề cập kinh nghiệm triển khai AI trong nhà trường, bà Đỗ Ngọc Chi, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (phường Sài Gòn, TP HCM), cho biết trường bắt đầu bằng những bước đi căn cơ và thực chất. Theo đó, trường xây dựng hạ tầng, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên rồi đổi mới cách dạy, cách học, để chuyển đổi số thực sự chạm đến từng lớp, từng học sinh. Trường nhận diện rõ thuận lợi và thách thức để từ đó triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp, tập trung vào những vấn đề cốt lõi.

Theo bà Đỗ Ngọc Chi, xác định "muốn chuyển đổi số phải có nền tảng số", Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm đã quy hoạch, đầu tư hạ tầng công nghệ đồng bộ, hướng tới môi trường học tập thông minh và thân thiện. Trong đó, trọng tâm là công trình "Phòng kỹ năng số - Digital skill classroom" với thiết kế mở - linh hoạt - hiện đại. Phòng được trang bị 40 máy tính bảng, Smart TV, máy điểm danh nhận diện khuôn mặt, internet tốc độ cao, mã QR học tập về an toàn mạng và nguyên tắc công dân số. Tại đây, học sinh học cách làm chủ công nghệ, không bị công nghệ chi phối.

Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm thông tin nhà trường chú trọng bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giáo viên để chuyển đổi từ nhận thức đến hành động. 100% cán bộ - giáo viên được bồi dưỡng về khai thác học liệu số và công cụ AI hỗ trợ dạy học, ứng dụng nền tảng LMS, Microsoft Teams, phần mềm quản lý lớp học trực tuyến... Giáo viên được khuyến khích chuyển từ "truyền đạt kiến thức" sang "dẫn dắt năng lực", lấy công nghệ và AI làm bạn đồng hành, hình thành tư duy phản biện, sáng tạo và ứng xử văn minh trên không gian mạng… Giáo viên cũng phải đổi mới việc thiết kế bài giảng để học sinh được tiếp cận AI từ lớp 1.

Tại TP HCM, Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong là một trong những cơ sở giáo dục đầu tiên tổ chức dạy AI. Hiệu trưởng Phạm Thị Bé Hiền cho rằng khó khăn lớn nhất hiện nay là tình trạng thiếu giáo viên được đào tạo bài bản về AI. Đây là bài toán cần được giải quyết sớm.

"Hiện nay, Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong chọn giải pháp hợp đồng với giảng viên các trường đại học và kỹ sư về AI. Chúng tôi còn tổ chức bồi dưỡng chuyên sâu cho đội ngũ giáo viên tin học của trường" - bà Phạm Thị Bé Hiền thông tin.

Theo GS-TS Lê Anh Vinh, kết quả khảo sát về mức độ sẵn sàng đối với AI do Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam thực hiện cuối năm 2024 cho thấy hơn 87% học sinh THCS có hiểu biết về AI; 76% giáo viên từng sử dụng AI trong giảng dạy. Trong đó, đáng lưu ý là 30,95% giáo viên phân vân về hiệu quả sử dụng AI; hơn 20% chưa tự tin khi ứng dụng AI trong dạy học.

Ông Lê Anh Vinh đề xuất việc triển khai AI trong giáo dục phổ thông cần dựa trên 3 trụ cột chính: Khung chính sách nhất quán - bảo đảm các yêu cầu về đạo đức, an toàn dữ liệu và định hướng dài hạn; chương trình giảng dạy, tài liệu học tập toàn diện, linh hoạt; nguồn lực con người và tài chính. Các chính sách cần ưu tiên tập trung xây dựng khung năng lực AI cho học sinh và giáo viên; hướng dẫn ứng dụng AI trong giảng dạy và đầu tư vào hạ tầng số nhằm thu hẹp khoảng cách vùng miền.

Đặng Trinh - Yến Anh